Τρία
ενεργά ηφαίστεια λιωμένου θείου φαίνονται σε αυτή τη φωτογραφία, που
είχε τραβήξει το «Νέοι Ορίζοντες» περνώντας το 2007 κοντά από την Ιώ,
δορυφόρο του Δία. Στα αριστερά, κοντά στον ισημερινό, είναι ο Προμηθέας,
ενώ λίγο πιο πάνω και δεξιά στη γραμμή μέρας - νύχτας είναι το Αμιράνι.
Εκείνο που βρίσκεται στην κορυφή, το Τβάσαρ, είναι πραγματικά
εντυπωσιακού μεγέθους και εκτοξεύει ένα σιντριβάνι λάβας από θειάφι σε
ύψος 300 χιλιομέτρων!
 |
Καθώς
καταφτάνουν στη Γη η μια μετά την άλλη οι φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης
που στέλνει η διαστημοσυσκευή «Νέοι Ορίζοντες» από το πρόσφατο κοντινό
πέρασμά της από το νάνο πλανήτη Πλούτωνα, αυξάνονται διαρκώς ο θαυμασμός
και η περιέργεια των επιστημόνων γι' αυτό το συγκριτικά παντελώς
άγνωστο έως τώρα ουράνιο σώμα του ηλιακού μας συστήματος. Καθότι
πετρώδης και παγωμένος, ο απόμακρος Πλούτωνας μοιάζει πιο οικείος απ'
ό,τι οι αεριώδεις γίγαντες, Δίας, Κρόνος, Ουρανός, Ποσειδώνας. Χρόνια θα
χρειαστούν για να εξεταστούν και ερμηνευτούν όλες οι φωτογραφίες και
άλλες πληροφορίες που στέλνει το σκάφος της NASA, καθώς πορεύεται ήδη
προς τη ζώνη Κούιπερ.
Ομως, πριν φτάσει στον Πλούτωνα, κύριο
στόχο της αποστολής του, το «Νέοι Ορίζοντες» κατέγραψε μερικές
εκπληκτικές εικόνες στο πέρασμά του, το 2007, από το σύστημα του Δία.
Μια μελέτη γύρω από τις παρατηρήσεις που έκανε όσον αφορά την Ιώ,
πλησιέστερο από τους τέσσερις μεγαλύτερους (γαλιλαιικούς) δορυφόρους του
γίγαντα πλανήτη, δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα από τους επιστήμονες
που την πραγματοποίησαν. Σύμφωνα με αυτή, κάτω από την επιφάνεια του
δορυφόρου πρέπει να υπάρχει ένας ωκεανός μάγματος, που μπορεί να
εξηγήσει μερικά «αταίριαστα» ηφαίστεια στην επιφάνειά του. Μάλιστα, η
μελέτη συμπεραίνει ότι η ύπαρξη ωκεανών, είτε μάγματος (λιωμένων
πετρωμάτων) είτε νερού, είναι κοινό και χρονικά σταθερό φαινόμενο σε
δορυφόρους, που υπόκεινται σε παλιρροϊκές δυνάμεις, πράγμα που αυξάνει
την πιθανότητα εμφάνισης ζωής και σε δορυφόρους και όχι μόνο σε
πλανήτες.
Αυτή
η εκπληκτική φωτογραφία λήφθηκε στις 14 Ιούλη, 15 λεπτά μετά το
κοντινότερο πέρασμα της διαστημοσυσκευής «Νέοι Ορίζοντες» από τον
Πλούτωνα, καθώς το σκάφος γύρισε προς τη μεριά του ήλιου και κατέγραψε
την όψη του νάνου πλανήτη πριν το ηλιοβασίλεμα. Παγωμένα βουνά με ύψος
που φτάνει τα 3.500 μέτρα και εκτεταμένες πεδιάδες, όπως η Πεδιάδα
Σπούτνικ, απλώνονται στον ορίζοντα. Στο βάθος φαίνονται τουλάχιστον
δώδεκα στρώματα αχλής στην πολύ αραιή αλλά εκτεταμένη ατμόσφαιρα του
Πλούτωνα
 |
Η
Ιώ έχει τη μεγαλύτερη πυκνότητα απ' όλους τους δορυφόρους και είναι το
πιο ξηρό (άνυδρο) μέρος στο ηλιακό σύστημα και το πιο γεωλογικά ενεργό,
με περισσότερα από 400 ενεργά ηφαίστεια. Τα ηφαίστεια της Ιούς δεν
εκτοξεύουν λάβα, αλλά λιωμένο θειάφι και αέριο διοξείδιο του θείου, που
όταν καταπέσουν στην επιφάνεια παγώνουν και δίνουν το πολύχρωμο, κατά
βάση κιτρινωπό της χρώμα. Αυτή η ακραία γεωλογική δραστηριότητα είναι
αποτέλεσμα της παλιρροϊκής θέρμανσης λόγω τριβής, που προκαλείται από
την έλξη του Δία και ενός άλλου από τους μεγάλους δορυφόρους του Δία,
της Ευρώπης, που είναι η κοντινότερη στην Ιώ. Η περίοδος περιφοράς της
Ευρώπης είναι ακριβώς διπλάσια της Ιούς, με αποτέλεσμα τα δύο σώματα να
ευθυγραμμίζονται με το Δία πάντα πάνω από το ίδιο σημείο. Ως αποτέλεσμα η
Ιώ έχει αρκετά ελλειπτική τροχιά και υποβάλλεται σε έντονες
αυξομειώσεις της βαρυτικής έλξης που ασκεί πάνω της ο γίγαντας πλανήτης.
Αυτό προκαλεί μετακινήσεις υλικών στο εσωτερικό της, που θερμαίνονται
μέσω τριβής.
Ομως, μερικά από τα ηφαίστεια στην επιφάνεια του
δορυφόρου βρίσκονται σε «λάθος» σημείο, δηλαδή σε περιοχές όπου οι
παλιρροϊκές τριβές δεν είναι τόσο έντονες, τουλάχιστον με βάση την
κυρίαρχη έως τώρα θεώρηση της Ιούς ως στερεού παραμορφώσιμου
αντικειμένου (σαν μια μεγάλη μπάλα από πηλό). Συγκεκριμένα, τα
περισσότερα ηφαίστεια υπάρχουν 30 έως 60 μοίρες ανατολικότερα από εκεί
που τα προβλέπουν τα μαθηματικά μοντέλα με βάση την παλιρροϊκή τριβή. Το
φαινόμενο είναι τόσο διακριτό και χρονικά διαρκές που δεν μπορούσε να
αποτελεί εξήγηση η ροή μάγματος μέσα από ρωγμές και η ανάδυσή του στην
επιφάνεια τόσο μακριά από το σημείο παραγωγής του.
Περίεργα
και άγνωστα έως τώρα τοπογραφικά χαρακτηριστικά αποκαλύπτει αυτή η
φωτογραφία από την περιοχή του Πλούτωνα που η μέρα χωρίζεται με τη
νύχτα. Σε έκταση εκατοντάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων η επιφάνεια του
πλανήτη μοιάζει με δέρμα φιδιού, γεμάτο κυματισμούς και ομοιόμορφα
προσανατολισμένες ράχες. Οι επιστήμονες δεν έχουν προς το παρόν κάποια
εξήγηση, αλλά πιθανολογούν ότι είναι αποτέλεσμα εσωτερικών τεκτονικών
δυνάμεων σε συνδυασμό με την εξάχνωση του πάγου από το ασθενές φως του
ήλιου
 |
Η
επιστημονική ομάδα της NASA συμπέρανε ότι η ηφαιστειακή δραστηριότητα
στην Ιώ πρέπει να είναι αποτέλεσμα συνδυασμού θέρμανσης από παλιρροϊκή
τριβή στερεών υλικών και από τριβή πυκνόρρευστου υγρού, του μάγματος, με
στερεά υλικά. Αυτή η θέρμανση από την τριβή του μάγματος εξηγεί
καλύτερα την εμφάνιση της ηφαιστειακής δραστηριότητας κυρίως στον
ισημερινό και προς τα ανατολικά, ενώ η ταυτόχρονη παλιρροϊκή θέρμανση
στα βάθη του μανδύα δίνει την εξήγηση για τα ηφαίστεια σε μεγάλα
γεωγραφικά πλάτη.
Το φαινόμενο της παραγωγής θερμότητας (μέσω
τριβής ρευστών) και μεταφοράς της από υπόγειους ωκεανούς αφορά και τα
φεγγάρια που έχουν τέτοιους ωκεανούς αποτελούμενους από νερό. Με αυτήν
την έννοια δεν είναι παράξενο που αυτοί οι ωκεανοί δεν παγώνουν, παρότι η
θερμοκρασία στον πάγο που τους καλύπτει είναι δεκάδες ή και εκατοντάδες
βαθμούς κάτω από το μηδέν. Στην πραγματικότητα, το αντίθετο θα ήταν
παράξενο. Ετσι, είναι πολύ πιθανό να υπάρχει νερό σε υγρή μορφή σε
δορυφόρους πλανητών (οπουδήποτε στο σύμπαν), αρκεί να υπάρχει σ' αυτούς
νερό και να υπόκεινται σε παλιρροϊκές δυνάμεις που θερμαίνουν το
εσωτερικό τους.
Αυτή
η φωτογραφία υψηλής ανάλυσης της επιφάνειας του Πλούτωνα αποκαλύπτει
χαρακτηριστικά που μοιάζουν με θίνες, την παλιά ακτογραμμή μιας
συρρικνούμενης λίμνης παγετωνικού πάγου και θρυμματισμένα, μυτερά βουνά
από πάγο νερού. Η λεπτομερέστερη μελέτη της λείας λαμπερής επιφάνειας
δείχνει ότι είναι διάσπαρτη από πυκνά μοτίβα με λάκκους, χαμηλές ράχες
και κυματοειδές έδαφος. Οι θίνες μπορεί να σχηματίζονται από λαμπερά
σωματίδια πάγου, αλλά οι κυματισμοί μάλλον οφείλονται σε εξάχνωση
 |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου