Ευαισθητοποίηση σε άγνωστες ασθένειες ή πλασάρισμα για αύξηση των πωλήσεων;

Ευαισθητοποίηση σε άγνωστες ασθένειες ή πλασάρισμα για αύξηση των πωλήσεων;

Πώς τα μονοπώλια στο χώρο του φαρμάκου στις ΗΠΑ σπρώχνουν υγιείς ανθρώπους να καταναλώνουν φάρμακα που πουλάνε, για πραγματικές ή αμφισβητούμενες ασθένειες

Τα φάρμακα, από τους πανάρχαιους χρόνους, όταν ακόμη - λόγω άγνοιας - ήταν υποτυπώδη, αναποτελεσματικά έως και επιβλαβή, παρασκευάζονταν πάντοτε με πρόθεση την ίαση ή την επιβοήθηση της φυσικής ίασης των ανθρώπων. Στον καπιταλισμό, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Παρότι σήμερα υπάρχουν η ιατρική επιστήμη και η φαρμακολογία αναπτυγμένες σε υψηλό επίπεδο και εξελισσόμενες διαρκώς, τα φάρμακα παράγονται - όπως και κάθε άλλο προϊόν - με κίνητρο το κέρδος. Αν δεν προβλέπεται ικανοποιητικό κέρδος, συχνά δεν γίνεται καν έρευνα για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Αλλες φορές προωθούνται στην ...αγορά, φάρμακα με επικίνδυνες παρενέργειες, τις οποίες γνωρίζουν ή έχουν αμελήσει να διερευνήσουν τα μονοπώλια - κατασκευαστές. Κι άλλες φορές, γίνεται προσπάθεια δημιουργίας ...πελατείας του νέου εμπορεύματος, εφευρίσκοντας κάποια νέα ασθένεια που τάχα διέφευγε της προσοχής των γιατρών, ή ωθώντας με περίτεχνο τρόπο ανθρώπους να θεωρήσουν ότι πάσχουν και εκείνοι από μια αμφισβητήσιμη (ή μη αμφισβητήσιμη) ασθένεια, ώστε να αυξηθεί η κατανάλωση του φαρμάκου που φτιάχτηκε για να τη θεραπεύσει.
Το Γενάρη του 2015, η αρμόδια κρατική αρχή για την έγκριση κυκλοφορίας φαρμάκων στις ΗΠΑ ενέκρινε την αμφεταμίνη Βάιβανς (Vyvance) ως το πρώτο φάρμακο για την αντιμετώπιση του συνδρόμου υπερφαγίας. Τέσσερις μέρες αργότερα η πρώην κορυφαία τενίστρια Μόνικα Σέλες εμφανίστηκε σε πρωινή εκπομπή υψηλής θεαματικότητας για να συζητήσει γύρω από την πολύχρονη προσπάθειά της να αντιμετωπίσει το σύνδρομο υπερφαγίας. Ταυτόχρονα, άρχισαν σε πανεθνικά τηλεοπτικά δίκτυα να προβάλλονται μηνύματα για να αυξηθεί η ευαισθησία του κόσμου γύρω από το σύνδρομο αυτό, προτρέποντας τους τηλεθεατές που ενδιαφέρονται, να μιλήσουν με το γιατρό τους. Δεν άργησε να αποκαλυφθεί ότι η Σέλες ήταν πληρωμένο φερέφωνο της φαρμακοβιομηχανίας «Σάιρ» (Shire), της εταιρείας που παρασκευάζει το Βάιβανς και ότι η ίδια εταιρεία είχε χρηματοδοτήσει και τα μηνύματα ευαισθητοποίησης. «Η "Σάιρ" ξεκάθαρα γνώριζε ότι η προτροπή για επισκέψεις στους γιατρούς θα αύξανε τη συνταγογράφηση του φαρμάκου», λέει ο Τζέφρι Λακάς, ερευνητής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Φλόριντα.

Επιμορφωτές

Δεν ήταν η πρώτη φορά που μια φαρμακοβιομηχανία προσπάθησε να ...επιμορφώσει το αμερικανικό κοινό για μια ασθένεια για την οποία πουλάει θεραπεία. «Η προαγωγή ασθενειών για την πώληση φαρμάκων είναι συνήθης και καθιερωμένη από καιρό πρακτική των φαρμακοβιομηχανιών», εξηγεί η Μάρσια Ανγκελ, λέκτορας Κοινωνικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. «Προσπαθούν να επεκτείνουν το μέγεθος της αγοράς υπονοώντας ότι σχεδόν κάθε άνθρωπος έχει το επίμαχο ιατρικό πρόβλημα». Αν και μερικοί άνθρωποι πράγματι υποφέρουν από κάποια συγκεκριμένη αρρώστια και χρειάζονται φαρμακευτική αγωγή, άλλοι θα διαγνωστούν λαθεμένα με μια ασθένεια που δεν έχουν ή θα αρχίσουν να παίρνουν φάρμακα, που τελικά πιθανώς δεν θα τους βοηθήσουν. Οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης είναι δοκιμασμένη μέθοδος για την αύξηση της πώλησης φαρμάκων.
Τα φαρμακευτικά μονοπώλια βοήθησαν και βοηθούν στη γνωστοποίηση του συνδρόμου ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας και των θεραπειών που πουλάνε γι' αυτό, χρηματοδοτώντας μια ομάδα ευαισθητοποίησης για το σύνδρομο, με τα αρχικά CHADD. Από το 1991 έως το 1994, η «Σίμπα-Γκάιγκι» (Ciba-Geigy), η εταιρεία που κατασκεύαζε τότε το Ριταλίν (στη συνέχεια συγχωνεύτηκε με τη «Σάντοζ» και ονομάστηκαν «Νοβάρτις»), έδωσε 748.000 δολάρια, ποσό αρκετά υψηλό ώστε ακόμα και οι κρατικές ελεγκτικές υπηρεσίες των ΗΠΑ να αναγκαστούν να διατυπώσουν υπαινιγμούς για προώθηση του Ριταλίν μέσω της CHADD. Παρ' όλα αυτά, η CHADD έλαβε και το 2014 χρηματοδότηση 345.000 δολαρίων από φαρμακευτικές εταιρείες.

Αλλεργία στους ανθρώπους

Το 1999, οι ΗΠΑ γέμισαν διαφημιστικές αφίσες με κατηφείς ανθρώπους και από κάτω το σλόγκαν «Φαντάσου ότι είσαι αλλεργικός στους ανθρώπους». Οι αφίσες αποσκοπούσαν να ευαισθητοποιήσουν γύρω από το λεγόμενο σύνδρομο κοινωνικού άγχους, που χαρακτηρίζεται από υπερβολικό άγχος και αυτεπίγνωση σε καθημερινές καταστάσεις και αντιμετωπιζόταν από το φάρμακο Παξίλ, που ...συμπτωματικά μόλις είχε κυκλοφορήσει από τη «ΣμιθΚλάιν Μπίτσαμ» (μετά συγχωνεύτηκε σε «ΓκλάξοΣμιθΚλάιν»). Οπως έγινε γνωστό το 2002 από δημοσιεύματα του Τύπου, τις αφίσες χρηματοδότησε ένας συνεταιρισμός διαφόρων ομάδων ευαισθητοποιημένων ανθρώπων και της «ΣμιθΚλάιν Μπίτσαμ». Ο ίδιος συνεταιρισμός χρηματοδότησε και μελέτες για τη σημασία της ευαισθητοποίησης γύρω από το θέμα, την αναγκαιότητα πρόσβασης στη θεραπεία του συνδρόμου και έστειλε ενημερωτικά σε δημοσιογράφους για να προκαλέσει δημοσιότητα για το ζήτημα.
Το 2002, σειρά τηλεοπτικών διαφημίσεων για τη διπολική διαταραχή κατέκλυσε την αμερικανική τηλεόραση. Οι διαφημίσεις, χωρίς να αναφέρουν κάποιο φάρμακο, προέτρεπαν τους τηλεθεατές να επισκεφθούν την ιστοσελίδα του Κέντρου Βοήθειας για Διπολικούς και να συμπληρώσουν ερωτηματολόγιο που θα τους βοηθούσε να εντοπίσουν απότομες εναλλαγές στην ψυχολογική διάθεσή τους. Τους καλούσε, επίσης, να δώσουν το συμπέρασμα από το ερωτηματολόγιο στο γιατρό τους, «επειδή η πραγματοποίηση μιας καλής διάγνωσης είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της διπολικής διαταραχής». Οι διαφημίσεις χρηματοδοτήθηκαν από τη φαρμακοβιομηχανία «Λίλλι» (Lilly), που μόλις είχε πάρει άδεια για την κυκλοφορία του Ζιπρέξα, για μανιοκαταθλιπτικές διαταραχές. Ο Ντέιβιντ Χίλι, του Πανεπιστημίου Μπανγκόρ στην Ουαλία, επισημαίνει ότι τέτοιες διαφημίσεις «φτάνουν πέρα από εκείνους που πάσχουν από διαταραχές στην ψυχική διάθεση και σε άλλους, που ως συνέπεια είναι πιο πιθανό στο εξής να δουν πλευρές της προσωπικής τους εμπειρίας κάτω από νέα οπτική, που θα τους οδηγήσει στο γιατρό».

«Ανήσυχα πόδια»

Το 2003, μετά από μια έντονη καμπάνια ευαισθητοποίησης, η «ΓκλαξοΣμιθΚλάιν» έκανε αντικείμενο καθημερινής συζήτησης το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών (!) (διαταραχή που κατά ένα μέρος χαρακτηρίζεται από την ανάγκη να κινεί κάποιος τα πόδια του κατά τη διάρκεια του ύπνου...). Η εταιρεία άρχισε με δελτία Τύπου για επιστημονικές παρουσιάσεις γύρω από το σύνδρομο κατά τη διάρκεια συνόδου της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας και συνέχισε με το μοίρασμα άλλου δελτίου Τύπου σχετικά με χρηματοδοτημένη από την ίδια (σ.σ. την πολυεθνική) μελέτη, που όμως συνεχίζει έως σήμερα να μην έχει δημοσιευτεί σε επιστημονικό περιοδικό. Η μελέτη είχε τίτλο «Νέα Ερευνα Αποκαλύπτει Κοινή Αν και Αγνωστη Ως Τώρα Διαταραχή - Το Σύνδρομο των Ανήσυχων Ποδιών - που Κρατά τους Αμερικανούς Ξύπνιους τη Νύχτα»! Η προπαγάνδιση αυτή οδήγησε σε πλημμυρίδα δημοσιευμάτων στον Τύπο. Δημοσιογραφική έρευνα έδειξε το 2006, ότι το ένα πέμπτο όλων των άρθρων που γράφτηκαν σχετικά, προέτρεπαν τους αναγνώστες να απευθυνθούν για περισσότερες λεπτομέρειες σε ΜΚΟ, που χρηματοδοτείται γενναία από την «ΓκλάξοΣμιθΚλάιν»...

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»