Η εξέγερση στα Τρίκαλα το Φλεβάρη του 1925

Η εξέγερση στα Τρίκαλα το Φλεβάρη του 1925

Ρεπορτάζ από τον εργατοαγροτικό ξεσηκωμό στα Τρίκαλα και την κρατική καταστολή στον «Ριζοσπάστη» της 3ης Φλεβάρη 1925

Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων που ξεδιπλώνονται από τις Οργανώσεις του Κόμματος πανελλαδικά, μπροστά στον εορτασμό των 100 χρόνων από την ίδρυση του ΚΚΕ, οι Τομεακές Οργανώσεις του Κόμματος στα Τρίκαλα πραγματοποίησαν το προηγούμενο διάστημα (στις 10 Δεκέμβρη) μια ενδιαφέρουσα εκδήλωση για τον εξέγερση του Φλεβάρη του 1925 στα Τρίκαλα.
Μια εργατοαγροτική εξέγερση, το μήνυμα της οποίας είναι ιδιαίτερα επίκαιρο αυτές τις μέρες, καθώς οι εργάτες και οι μικρομεσαίοι αγρότες, μαζί με τους αυτοαπασχολούμενους και τα άλλα λαϊκά στρώματα, καλούνται να συνενώσουν τις δυνάμεις τους στον αγώνα ενάντια στη νέα επίθεση της κυβέρνησης στο Ασφαλιστικό, πολύ περισσότερο να δυναμώσουν τη λαϊκή συμμαχία κατά της αντιλαϊκής πολιτικής της κυβέρνησης, του κεφαλαίου και των λυκοσυμμαχιών του, η οποία τους καταστρέφει και τους πετάει στον Καιάδα της ανεργίας, της φτώχειας και της εξαθλίωσης.
Στην εκδήλωση για την εξέγερση του 1925 μίλησε ο Διονύσης Αρβανιτάκης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, ο οποίος αναφέρθηκε στις ιστορικές συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο, το ρόλο του νεαρού τότε Κομμουνιστικού Κόμματος στην οργάνωση των λαϊκών αγώνων, τις αντιθέσεις ανάμεσα στην αστική τάξη και τα εργατικά - λαϊκά στρώματα και τον τρόπο που εκφράζονταν εκείνη την εποχή, υπογραμμίζοντας ότι η αστική τάξη, για να εμποδίσει τη δράση, την κινητοποίηση του λαού, δε διστάζει να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα, να καταστείλει με κάθε τρόπο τους αγώνες, γεγονός που αποδεικνύεται και από τη στάση της απέναντι στο Κομμουνιστικό Κόμμα.
Ακολούθησε ιστορικό αφιέρωμα, «επενδυμένο» με καλλιτεχνικό πρόγραμμα, στο οποίο συμμετείχαν οι μουσικοί Γ. Πέτρου (κιθάρα, φωνή), Π. Μαγκλάρας (πιάνο), Ν. Τσιμπίδας (κλαρίνο) και Θ. Μούτος (τουμπελέκι).

Τι προηγήθηκε

Η εξέγερση το Φλεβάρη του 1925 στα Τρίκαλα, με τη σφοδρή σύγκρουση εργατών - αγροτών, από τη μια μεριά, και του αστικού κράτους με τους μηχανισμούς καταστολής των αγώνων, από την άλλη, συνιστά μια αγωνιστική στιγμή - κρίκο στην αλυσίδα της ταξικής, λαϊκής πάλης στην Ελλάδα, με πρωτοπορία το ΚΚΕ.
Η εξέγερση αυτή δεν ήρθε από το πουθενά. Πριν ξεσπάσει είχαν προηγηθεί και άλλες αγωνιστικές στιγμές διεκδίκησης. Μεταξύ άλλων:
-- Το Φλεβάρη του 1910, μεγάλο συλλαλητήριο που διοργανώθηκε από τους γεωργικούς συνδέσμους στην πλατεία των Τρικάλων, ενώ την ίδια χρονιά οι εργάτες οργανώνονται και διεκδικούν το 8ωρο.
-- Το Γενάρη του 1920, πραγματοποιείται συλλαλητήριο καπνεργατών εξαιτίας της ανεργίας που έπληττε τους εργάτες της περιοχής, ενώ την ίδια περίοδο γίνεται απεργία των ηλεκτροτεχνιτών της ηλεκτρικής εταιρείας Σταματόπουλου, που ζητούν αύξηση 30% στους μισθούς.
-- Στις 18 Απρίλη του 1920, διοργανώνεται ο πρώτος γιορτασμός της Πρωτομαγιάς στα Τρίκαλα με τη συμμετοχή 600 εργατών.
Αυτές οι πρώτες απόπειρες οργάνωσης των εργατών και των αγροτών και διεκδίκησης των αιτημάτων τους φτάνουν και στον ξεσηκωμό του λαού στο Καστράκι Καλαμπάκας.
Στα τέλη Γενάρη του 1925, αγρότες από το χωριό Καστράκι πραγματοποιούν κατάληψη των κτημάτων που τα μοναστήρια της περιοχής τούς είχαν κλέψει επί Τουρκοκρατίας. Τα κτήματα αυτά τα καλλιεργούσαν είτε τα ίδια τα μοναστήρια με επιστάτες και εργατικό προσωπικό, είτε τα νοίκιαζαν σε ακτήμονες καλλιεργητές και αποκτούσαν από τα ενοίκια μεγάλα έσοδα, τα οποία νέμονταν ο ανώτερος κλήρος της περιοχής (δεσποτάδες, ηγούμενοι κ.λπ.) Τα μοναστήρια των Μετεώρων εξουσίαζαν πολλά χωριά, όπως Σκεπάρι, Πρεβέντα, Βλαχάβα, Κουβέλτσι κ.ά.
Μόλις μαθεύτηκε η κατάληψη των κτημάτων από τους αγρότες, έσπευσαν στο Καστράκι αμέσως οι «αρχές», με πρώτους τον διοικητή της Υποδιοίκησης Αστυνομίας Καλαμπάκας, τον διοικητή της χωροφυλακής και τον αντιεισαγγελέα Τρικάλων, που απαίτησαν την αποχώρηση των αγροτών από τα μοναστηριακά κτήματα. Οι αγρότες δεν υπάκουσαν και την επόμενη μέρα ισχυρές δυνάμεις της χωροφυλακής, μαζί με μια διμοιρία ιππικού που έφτασε από τη Λάρισα, κύκλωσαν το χωριό και συγκέντρωσαν τον κόσμο στην πλατεία.
Κι ενώ γινόντουσαν διαβουλεύσεις ανάμεσα στους κατοίκους και στις αστυνομικές δυνάμεις, ο υπομοίραρχος Τσίπας επιχείρησε να συλλάβει τον πρωτοπόρο αγωνιστή Σπ. Τσάρα. Αυτός προέβαλε αντίσταση και προς υπεράσπισή του έσπευσαν άλλοι χωριανοί. Μάλιστα, οι γυναίκες ξήλωσαν παλούκια από παρακείμενους φράχτες κι επιτέθηκαν εναντίον των δυνάμεων της χωροφυλακής και του στρατού. Απειλήθηκε γενική συμπλοκή και επενέβησαν ο εισαγγελέας και ο ειρηνοδίκης, διατάζοντας να σταματήσουν οι συλλήψεις και ν' αποσυρθούν οι ένοπλες δυνάμεις από το χώρο της πλατείας.

Η εξέγερση στα Τρίκαλα

Τα γεγονότα και τα επεισόδια στο Καστράκι οδήγησαν στην εργατο-αγροτική εξέγερση στα Τρίκαλα.
Το ΚΚΕ έχει ξεχωριστή συμβολή στην προσπάθεια οργάνωσης των εργατών και αγροτών, τόσο μέσα από την καθοδήγηση της Ενωσης Παλαιών Πολεμιστών που συγκροτήθηκε από τους εργάτες και αγρότες ακτήμονες, οι οποίοι συμμετείχαν στους πολέμους που είχαν προηγηθεί, και επιστρέφοντας διεκδικούσαν την επιβίωσή τους, όσο και μέσα από το Εργατικό Κέντρο της πόλης.
Υστερα από τα γεγονότα στο Καστράκι, η Ενωση Παλαιών Πολεμιστών και το Εργατικό Κέντρο Τρικάλων αποφασίζουν τη διοργάνωση συλλαλητηρίου για τις 2 Φλεβάρη 1925. Προετοιμάζονται εντατικά για την οργάνωσή του, χιλιάδες προκηρύξεις κυκλοφορούν στα χωριά και καλούν σε μαζική συμμετοχή.
Στις 2 Φλεβάρη, στην πόλη των Τρικάλων, εργάτες βγαίνουν από το Εργατικό Κέντρο με μαύρες σημαίες και πανό με συνθήματα, ενώ πλήθη αγροτών κατεβαίνουν οργανωμένα από τα χωριά τους στην πόλη. Στις 12 το μεσημέρι τα μαγαζιά κλείνουν και η πλατεία καθώς και οι γύρω δρόμοι γεμίζουν με κόσμο.
Στη συγκέντρωση μιλάει ο κουρέας, Σ. Καραγκούνης, ενώ την παράσταση κλέβει η καπνεργάτρια Θωμαή Κυρίτση, η οποία ανεβασμένη πάνω σε καρέκλα και κρατώντας μαύρη σημαία απευθύνει θερμό χαιρετισμό με νεανικό σφρίγος και ενθουσιασμό.
Το ψήφισμα της συγκέντρωσης που διαβάζει ο καπνεργάτης Α. Τσίας, αναφέρει: «Σύμπας εργατοαγροτικός λαός Τρικάλων και περιχώρων κατόπιν προσκλήσεως διά προκηρύξεων υπό Κεντρικής Ενώσεως Πολεμιστών Τρικάλων, εξηγούσας καταδίωξιν συναδέλφων Καστρακιωτών καταλαβόντας μοναστηριακά, συνελθόντες εις πάνδημον συναγερμόν ακούσαντες λόγους ρητόρων εξηγούντας καταδιώξεις εργατοαγροτών, αξιοί:
1) Αμεσον ανάκλησιν σταλέντος Καστράκιον στρατού.
2) Αμεσον απόλυσιν ηγετών εργατοαγροτικής τάξεως και δη γραμματέα Κεντρικής Ενώσεως, μέλος σιδεροδρομικών Καρβούνην.
3) Επαναφοράν εξορίστων άμεσον.
4) Αμεσον απαλλοτρίωσιν μοναστηριακών κτημάτων, τσιφλικίων, αυτοκαλλιεργουμένων, χωρίς αποζημίωσιν εις ακτήμονας εφέδρους και παροχήν γεωργικών εργαλείων, σπόρου, λιπασμάτων.
5) Την μη εφαρμογήν νέου δασμολογίου πλήττοντος λαϊκάς τάξεις.
6) Αμεσον διάλυσιν φασιστικών οργανώσεων και καταδίωξις οργανωτών.
7) Καταδίκη εις θάνατον καταχραστών σακαράκιδων λαϊκού ιδρώτος.
8) Πλήρη ελευθερίαν συνελεύσεων και συγκεντρώσεων.
9) Καταβολήν φόρου εκ πολέμου ευκόλως πλουτίσαντας.
10) Επίσης Κυβέρνησις παύσει προπαρασκευήν πολέμου καθόσον εφαρμόσωμεν σύνθημα πόλεμος κατά πολέμου».
Μετά τη συγκέντρωση ακολουθεί πορεία στη Νομαρχία για να επιδοθεί το ψήφισμα. Φτάνοντας εκεί, οι εργάτες και οι αγρότες ζητούν να βγει ο νομάρχης για να του μιλήσουν. Αυτός αρνείται και καλεί το στρατό. Φτάνει ο διοικητής του Συντάγματος, Χρ. Καβράκος (αυτός που την άνοιξη του '41 παρέδωσε την Αθήνα στους Γερμανούς), με 100 στρατιώτες.
Η σύγκρουση με τους διαδηλωτές αρχίζει και ο Καβράκος διατάζει τους στρατιώτες να πυροβολήσουν το πλήθος στο ψαχνό. Οι φαντάροι δεν τον υπακούουν και τότε αρχίζει ο ίδιος και ορισμένοι επιτελείς του και φυσικά οι χωροφύλακες να πυροβολούν.
Οι δρόμοι και τα πεζοδρόμια της οδού Ασκληπιού βάφονται με αίμα. Νεκροί πέφτουν έξι: Ο Μιχάλης Ράδος ξυλουργός, ο Γιώργος Ντάλας καρεκλοποιός, ο Νίκος Νταβάρας καπνεργάτης, ο Νίκος Στεφίκος εργάτης, ο Κώστας Βουστελάς αγρότης από τον Πυργετό και ο Δημήτρης Κούτρας αγρότης από τις Καρυές και τραυματίζονται 45, μεταξύ των οποίων οι Χ. Μπρέντας, Γ. Πράσσας, Γ. Αντωνόπουλος, Α. Τσιτσάβας.
Από την επομένη του εργατοααγροτικού συλλαλητηρίου αρχίζει μια ενορχηστρωμένη προσπάθεια κατασυκοφάντησης των πρωτεργατών της κινητοποίησης και γενικότερα του αγροτικού και λαϊκού κινήματος. Τα αστικά μέσα ενημέρωσης με πρωτοστάτη τον διευθυντή τη εφημερίδας «Θάρρος» δικαιολογούν την αιματηρή επίθεση του στρατού και εκβιάζουν την έκδοση ψηφισμάτων καταδίκης της εργατοαγροτικής εξέγερσης από διαφόρους συλλόγους.
Στον αντίποδα, στο πλευρό της εργατοαγροτικής κινητοποίησης τάσσεται, με ανταποκρίσεις και άρθρα του, ο «Ριζοσπάστης».
Στην επιχείρηση χτυπήματος του λαϊκού κινήματος συμμετέχει και η... «αδέκαστη» Δικαιοσύνη, καθώς στη δίκη 27 εργατών και αγροτών που κατηγορούνταν για τα επεισόδια στο συλλαλητήριο, η οποία έγινε στις 31 Μάρτη 1925, στο στρατοδικείο της Λάρισας, οι 13 κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν από 8 χρόνια ειρκτή μέχρι ένα χρόνο φυλάκιση.
Ο,τι κι αν έκαναν όμως το αστικό κράτος και οι μηχανισμοί του, οι εργάτες και οι αγρότες των Τρικάλων είχαν προσθέσει μια ακόμα ηρωική σελίδα - παρακαταθήκη στους αγώνες του λαού μας...