ΑΠΟΣΤΟΛΗ «EXOMARS» ΣΤΟΝ ΑΡΗ Σε αναζήτηση ιχνών αερίων, που ίσως δείχνουν ύπαρξη ζωής

ΑΠΟΣΤΟΛΗ «EXOMARS» ΣΤΟΝ ΑΡΗ

Σε αναζήτηση ιχνών αερίων, που ίσως δείχνουν ύπαρξη ζωής

Καλλιτεχνική απεικόνιση της αποστολής «ExoMars» με φόντο τον κόκκινο πλανήτη

Στο δρόμο για τον Αρη βρίσκεται ήδη η αποστολή «ExoMars» («Εξομαρς»), που πραγματοποιούν από κοινού η ρωσική διαστημική υπηρεσία Roscosmos και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA), καθώς πραγματοποιήθηκε με επιτυχία στις 14 Μάρτη η εκτόξευσή της από το κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ της Ρωσίας (στο Καζαχστάν), με ρωσικό πύραυλο φορέα Πρότον-Μ. Η αποστολή αποτελείται από το μητρικό σκάφος Δορυφόρος Ιχνών Αερίων και τη διαστημοσυσκευή «Σκιαπαρέλι», που θα προσεδαφιστεί στον κόκκινο πλανήτη σε μια προσπάθεια να δοθούν απαντήσεις σε άλυτα μυστήρια για την ατμόσφαιρα του Αρη. Τα δεδομένα που θα προκύψουν ίσως αποκαλύψουν συνεχιζόμενη γεωλογική δραστηριότητα σε έναν πλανήτη που θεωρείται κατά βάση γεωλογικά νεκρός ή ακόμα και να υποστηρίξουν την υπόθεση για ύπαρξη βιολογικής δραστηριότητας, δηλαδή απλών μορφών ζωής, πιθανόν στο υπέδαφος του πλανήτη.
Πρόκειται για την πρώτη από τις δύο κοινές αποστολές Ρωσίας - ESA που έχουν αποφασιστεί για το σκοπό αυτό. Η δεύτερη αποστολή, που θα ξεκινήσει το Μάη του 2018, θα περιλαμβάνει την προσεδάφιση ενός σταθερού σταθμού επιστημονικών παρατηρήσεων και ενός ρόβερ για εξερεύνηση της επιφάνειας του Αρη, κατά τα πρότυπα των αμερικανικών ρόβερ, που έχουν σταλεί στον πλανήτη. Το σκάφος της πρώτης αποστολής θα παραμείνει σε τροχιά και θα λειτουργήσει ως αναμεταδότης προς τη Γη των δεδομένων που θα στέλνουν οι συσκευές εδάφους της δεύτερης αποστολής.

Ηφαιστειακή ή βιολογική προέλευση;

Η στιγμή της εκτόξευσης από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, του πυραύλου φορέα Πρότον-Μ, τεσσάρων σταδίων, που έβαλε την αποστολή «ExoMars» σε τροχιά προς τον Αρη

ESA-Stephane.CORVAJA

Η εκτόξευση της περασμένης Δευτέρας πήγε καλά σε όλα τα επίπεδα. Το τέταρτο στάδιο του πυραύλου φορέα, το Breeze-M, έκανε τις προβλεπόμενες τέσσερις ενεργοποιήσεις του κινητήρα του, πριν απελευθερώσει το φορτίο του. Σύμφωνα με το κέντρο ελέγχου του ESA, στο Ντάρμσταντ της Γερμανίας, που παρακολουθεί την αποστολή με τη βοήθεια ενός σταθμού τηλεμετρίας στο Μαλίντι της Αφρικής, το «ExoMars» έστειλε στοιχεία, που δείχνουν ότι όλα τα συστήματά του λειτουργούν κανονικά και τα φωτοβολταϊκά του πάνελ έχουν αναπτυχθεί πλήρως.
Η αποστολή ExoMars, που θα φτάσει σε 7 μήνες στον Αρη, θα επικεντρωθεί ιδιαίτερα στην ανίχνευση μεθανίου, αερίου που στη Γη σηματοδοτεί ενεργές γεωλογικές ή βιολογικές δραστηριότητες. Θα στηριχτεί στα περιορισμένα δεδομένα ανίχνευσης μεθανίου, που έδωσε η αποστολή Mars Express της ESA, του 2004 και θα προσπαθήσει να αποκαλύψει τις διεργασίες, που σχετίζονται με το σχηματισμό και την καταστροφή του μεθανίου, έχοντας στη διάθεσή της όργανα με ακρίβεια χίλιες φορές μεγαλύτερη απ' ό,τι εκείνα της παλιότερης αποστολής. Ο Δορυφόρος Ιχνών Αερίων θα πάρει φωτογραφίες της επιφάνειας στα σημεία που μπορεί να σχετίζονται με την απελευθέρωση ιχνοαερίων, όπως είναι τα μεγάλα ανενεργά (;) ηφαίστεια του Αρη, ενώ θα μπορέσει να ανιχνεύσει και τα κοιτάσματα υπόγειου πάγου νερού, μαζί με άλλες περιοχές που πιθανόν σχετίζονται με ενδιαφέροντα ιχνοαέρια. Τα στοιχεία που θα συλλεχθούν θα είναι πολύτιμα για την επιλογή σημείων προσεδάφισης μελλοντικών αποστολών.

Ονομα με ιστορία

Η διαστημοσυσκευή προσεδάφισης «Σκιαπαρέλι» πήρε το όνομά της από τον Ιταλό αστρονόμο Τζιοβάνι Σκιαπαρέλι, του 19ου αιώνα, που διατύπωσε την υπόθεση για ύπαρξη κάποιου είδους καναλιών στον Αρη, στηριζόμενος σε παρατηρήσεις του πλανήτη με τα όχι ιδιαίτερης ευκρίνειας τηλεσκόπια της εποχής του. Στον πλανήτη υπάρχει και ένας κρατήρας στον οποίο δόθηκε το όνομά του. Οπως αποδείχτηκε τα «κανάλια» του Σκιαπαρέλι ήταν οφθαλμαπάτες, αλλά όλη η συζήτηση που άνοιξε στο τέλος του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, με προεξάρχοντα τον Αμερικανό αστρονόμο Πέρσιβαλ Λόουελ, σχετικά με το αν τα κανάλια αυτά είναι φυσικά ή τεχνητά, άφησε μεγάλο απόηχο και κίνησε το ενδιαφέρον και πολλών μη ειδικών για τον κόκκινο πλανήτη.

Από την τοποθέτηση του μητρικού σκάφους «ExoMars» και της διαστημοσυσκευής «Σκιαπαρέλι» (ο χρυσαφί κώνος) στο χώρο φορτίου του πυραύλου Πρότον-Μ

ESA - B.Bethge

Το «Σκιαπαρέλι», αν όλα πάνε καλά, στις 16 Οκτώβρη 2016 θα αποκολληθεί από το μητρικό σκάφος και στις 19 του ίδιου μήνα θα προσεδαφιστεί στον Αρη μέσα σε μόλις έξι λεπτά. Θα αποτελέσει μέσο δοκιμής των τεχνολογιών καθόδου και προσεδάφισης, που έχουν επιλέξει οι δύο συνεργαζόμενες διαστημικές υπηρεσίες, ώστε να τις αξιοποιήσουν σε μελλοντικές αποστολές. Κατά τη διάρκεια της σύντομης αποστολής της στην επιφάνεια του Αρη, η συσκευή «Σκιαπαρέλι» θα πραγματοποιήσει και σειρά περιβαλλοντικών μετρήσεων. Για παράδειγμα, θα πάρει τις πρώτες μετρήσεις ηλεκτρικών πεδίων στην επιφάνεια του πλανήτη, που, μαζί με τις μετρήσεις της ατμοσφαιρικής σκόνης, θα επιτρέψουν να αποκαλυφθεί ο ρόλος των ηλεκτρικών πεδίων στην άνοδο σκόνης στην ατμόσφαιρα, πυροδοτώντας καταιγίδες σκόνης.
Αμέσως μετά το διαχωρισμό του «Σκιαπαρέλι», ο Δορυφόρος Ιχνών Αερίων θα πυροδοτήσει τον κινητήρα του, για να μπει σε ελλειπτική τροχιά γύρω από τον Αρη, που θα τον φέρει σε ύψος 300 χλμ. από την επιφάνεια στο κοντινότερο σημείο, μέχρι 96.000 χλμ. στο πιο μακρινό. Μετά από ένα έτος συνεχείς σύνθετες μανούβρες επιβράδυνσης με περάσματα μέσα από τα ανώτερα στρώματα της αραιής ατμόσφαιρας του Αρη, το σκάφος τελικά θα τεθεί σε κυκλική τροχιά 400 χλμ., οπότε και θα αρχίσει την ανάλυση των αερίων της ατμόσφαιρας.

Η διαδικασία προσεδάφισης της διαστημοσυσκευής «Σκιαπαρέλι», όπως έχει προγραμματιστεί να γίνει μετά την άφιξη του «ExoMars» στον Αρη

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: http://exploration.esa.int