Ποιος και γιατί χρειάζεται συνθετικό ανθρώπινο DNA;

Ποιος και γιατί χρειάζεται συνθετικό ανθρώπινο DNA;

• Μυστική συνάντηση επιστημόνων, επιχειρηματιών, δικηγόρων και κυβερνητικών αξιωματούχων στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ των ΗΠΑ, με θέμα τη σύνθεση ανθρώπινου DNA
• Δυνατότητες και κίνδυνοι από τη ραγδαία ανάπτυξη της γενετικής στην εποχή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας

Mario Tama/Getty Images

Στις 10 Μάη, στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ των ΗΠΑ, μυστικά, χωρίς δημοσιότητα, μαζεύτηκαν γύρω στους 150 επιστήμονες, επιχειρηματίες, δικηγόροι και κυβερνητικοί αξιωματούχοι, για να κάνουν μια «διερευνητική» συζήτηση σχετικά με τη σύνθεση στο εργαστήριο πλήρων γονιδιωμάτων οργανισμών, μεταξύ αυτών και του ανθρώπινου γονιδιώματος. Ετσι τουλάχιστον περιέγραψε το αντικείμενο της συζήτησης, ένας εκ των συνδιοργανωτών, ο Τζορτζ Τσερτς, καθηγητής του Χάρβαρντ, όταν η πραγματοποίηση της συνάντησης τελικά διέρρευσε στον Τύπο. Ο Τσερτς δικαιολόγησε τη μυστικότητα, λέγοντας ότι είχε γίνει συμφωνία με πολύ γνωστό επιστημονικό περιοδικό για δημοσίευση με το ίδιο θέμα και το περιοδικό επέβαλε στους συμμετέχοντες εμπάργκο πληροφόρησης στα ΜΜΕ. Υποσχέθηκε ότι αμέσως μετά τη δημοσίευση του άρθρου στο περιοδικό, θα δοθεί στη δημοσιότητα βίντεο με τα πλήρη πρακτικά της συνάντησης.

Ναι μεν αλλά...

Οι συνδιοργανωτές Ντρου Εντι και Λόρι Ζόλοθ, υποστήριξαν ότι υπήρξε σκόπιμα μυστικότητα, ώστε να μπορούν όλοι να μιλήσουν ελεύθερα, ενώ σε άρθρο τους σε άλλο επιστημονικό περιοδικό υποστήριξαν ότι η συνάντηση έγινε «για να συντεθεί ένα πλήρες ανθρώπινο γονιδίωμα με τη μορφή κυτταρικής σειράς μέσα στα επόμενα 10 χρόνια». Ο Τσερτς ανασκεύασε αυτήν την εκδοχή, λέγοντας ότι εξήγησε στους δύο συναδέλφους του πως δεν ήταν μόνο αυτός ο λόγος και ότι στάλθηκαν νέες προσκλήσεις που διευκρίνιζαν καλύτερα το θέμα. Καμία εξήγηση δεν δόθηκε για τη συμμετοχή επιχειρηματιών σε μια διερευνητική επιστημονική συνάντηση αρχών, γύρω από έναν τόσο ευαίσθητο τομέα έρευνας. Είναι όμως προφανές ότι, από τη μια πλευρά, αναζητούνται χρηματοδότες και, από την άλλη, νέοι τομείς μεγάλης κερδοφορίας.

Δισυπόστατος

Ο Τσερτς δεν είναι κανένας τυχαίος. Πέρα από καθηγητής Γενετικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, είναι και καθηγητής Επιστημών Υγείας και Τεχνολογίας στο ίδιο πανεπιστήμιο και στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT). Καταπιάνεται με πολλά και κάποιοι τον θεωρούν υπερφίαλο, καθώς μεταξύ άλλων θέλει να επαναφέρει στην ύπαρξη τα μαμούθ, τον άνθρωπο του Νεάντερταλ, να τροποποιήσει μαζικά το γενετικό κώδικα των κυττάρων μοσχευμάτων που προέρχονται από χοίρους, ώστε να μην απορρίπτονται από τον ανθρώπινο οργανισμό, να αντιστρέψει τη διαδικασία της γήρανσης και να κατασκευάσει ανθρώπινο γονιδίωμα ανθεκτικό στον καρκίνο. Εκτός από επιστήμονας, είναι και επιχειρηματίας καθώς είναι συνιδρυτής 7 επιχειρήσεων και σκοπεύει να συμμετέχει σε τουλάχιστον άλλες 9, που όλες θα δραστηριοποιούνται σε τομείς που σχετίζονται με τη γενετική. Εχει αναγάγει σε άλλο επίπεδο την έννοια της «σύγκρουσης συμφερόντων»... Ο Τσερτς υποστηρίζει ότι η τεχνολογία CRISPR αντικατάστασης γονιδίων και γενικότερα τροποποίησης του γονιδιώματος που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια - και με δική του συμβολή - σύντομα θα είναι απαρχαιωμένη, καθώς οι επιστήμονες θα μπορούν να οικοδομούν επακριβώς τα γονιδιώματα εξαρχής, συνδέοντας τα «γράμματα» του DNA (νουκλεοτίδια), ένα προς ένα.
Ο Τσερτς είναι δηλωμένος οπαδός των επεμβάσεων στον ανθρώπινο γενετικό κώδικα, μερικές από τις οποίες θα μπορούσαν πραγματικά να διορθώσουν βαριές και ανίατες σήμερα κληρονομικές ασθένειες, αν ήταν εφικτές χωρίς παρενέργειες. Οταν το 2005 είχε γείρει η πλάστιγγα υπέρ της άποψης ότι η δημοσιοποίηση του γενετικού κώδικα ανθρώπων μπορεί να τους εκθέσει σε ασφαλιστικούς κινδύνους και κινδύνους εκβιασμών, εφόσον υποδεικνύει αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης κάποιας ασθένειας, ο Τσερτς είχε αναρτήσει στο διαδίκτυο τον δικό του πλήρη γενετικό κώδικα.

Συναντήσεις

Το περιεχόμενο της συνάντησης στο Χάρβαρντ έρχεται σε αντίθεση με τις αρχές που υποτίθεται εδραιώθηκαν τον περασμένο Δεκέμβρη στη Διεθνή Συνάντηση Κορυφής για την Τροποποίηση του Ανθρώπινου Γονιδιώματος. Η πραγματοποίηση εκείνης της συνάντησης είχε θεωρηθεί επιτακτική μετά τις ανακοινώσεις Κινέζων επιστημόνων για χρήση της τεχνολογίας CRISPR σε ανθρώπινα έμβρυα (με όχι ικανοποιητικά αποτελέσματα). Στη συνάντηση του Δεκέμβρη του 2015 συμμετείχαν επιστήμονες, φιλόσοφοι, υποστηρικτές των δικαιωμάτων των ασθενών(;!), κυβερνητικοί αξιωματούχοι κ.ά. και αποφασίστηκε ότι η κλινική έρευνα για την πραγματοποίηση αλλαγών σε ανθρώπινα γονιδιώματα, που θα μπορούσαν να κληρονομηθούν, δεν πρέπει να προχωρήσει πριν υπάρξει «ευρεία κοινωνική συναίνεση σχετικά με τη σκοπιμότητα των προτεινόμενων αλλαγών». Η συνάντηση του Χάρβαρντ μοιάζει ως απάντηση στη συνάντηση του Δεκέμβρη, από ανθρώπους που θεωρούν ότι για λόγους επιστημονικούς, αλλά και επιχειρηματικούς (δηλαδή κέρδους) πρέπει να υπάρχει μεγάλη ελευθερία στην τροποποίηση του ανθρώπινου γενετικού κώδικα.
Πέρα από τις δηλώσεις του Τσερτς, ενδιαφέρον έχουν οι δηλώσεις στο διαδικτυακό ενημερωτικό επιστημονικό περιοδικό STAT άλλων επιστημόνων, που συμμετείχαν, ή κλήθηκαν αλλά δεν παραβρέθηκαν, στη συνάντηση στις 10 Μάη. «Δεν θα καταλάβουμε πραγματικά το γονιδίωμα, αν δεν το κατασκευάσουμε εξαρχής», δήλωσε ο δρ. Μάθιου Πόρτεους, του πανεπιστημίου Στάνφορντ, θεωρώντας πρόκληση την ίδια τη χημική σύνθεση του μεγέθους 3 δισεκατομμυρίων νουκλεοτιδίων ανθρώπινου γονιδιώματος. «Το πέρασμα από την ανάγνωση DNA στο "γράψιμο" DNA είναι το φυσικό επόμενο βήμα», είπε ο Φράνσις Κόλινς, διευθυντής των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ, της αρμόδιας κρατικής αρχής για το θέμα. Η δήλωσή του δείχνει ότι και σε κρατικό επίπεδο υπάρχει θετική εκτίμηση για τις επιστημονικές και επιχειρηματικές προοπτικές της συνθετικής βιολογίας. Μέχρι στιγμής έχουν συντεθεί τμήματα DNA με μέγεθος 1.800 νουκλεοτιδίων, όσο δηλαδή είναι το μέγεθος ορισμένων γονιδίων. Το 2010, ο Κρεγκ Βέντερ, άλλος επίδοξος επιστήμονας - επιχειρηματίας, είχε συνθέσει το γονιδίωμα βακτηρίου, που είχε μέγεθος ίσο με το 0,03% του ανθρώπινου.

Μέθοδος δοκιμής και σφάλματος

Αν και εδώ και 15 χρόνια έχουμε στη διάθεσή μας πλήρη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, αγνοούμε κατά το μεγαλύτερο μέρος πώς η αλληλεπίδραση των γονιδίων εκφράζεται στο φαινότυπο, καθώς και τη λεπτομερή λειτουργία και αλληλεπίδραση των επιγενετικών παραγόντων. Η αξία της δυνατότητας σύνθεσης DNA και πειραματισμών με αυτό, ώστε να προσδιοριστεί ο ρόλος γονιδίων και τμημάτων του κώδικα, που ελέγχουν την έκφραση των γονιδίων, είναι αδιαμφισβήτητος. Το ερώτημα είναι μέχρι πού μπορεί να φτάσει η χρήση της μεθόδου «δοκιμής και σφάλματος» σε ανθρώπινα κύτταρα. Σαφώς δεν πρέπει να φτάσει να χρησιμοποιείται σε ολοκληρωμένους ανθρώπους, που θα γεννηθούν και θα μεγαλώσουν λειτουργώντας ως πειραματόζωα. Η αξιοποίηση της τεχνικής CRISPR, όπως και της εξολοκλήρου συνθετικής κατασκευής τμημάτων DNA, πρέπει να γίνει για την αντιμετώπιση κληρονομικών ασθενειών και όχι για μελλοντικό εμπόριο γονιδίων, ευγονική, κατασκευή υπερστρατιωτών, ηλίθιων δούλων και άλλων διαστροφών της καπιταλιστικής επιχειρηματικότητας και της κρατικής της έκφρασης.
Τι είδους τροποποιήσεις θα επιδιωχθεί να εισαχθούν στο συνθετικό DNA ή στο φυσικό DNA; Στο όνομα και με την έγκριση ποιανού γίνονται τέτοιες μελέτες; Με ποιο κίνητρο; Είναι δυνατός ο λαϊκός έλεγχος της κατεύθυνσης και της πορείας των σχετικών ερευνών; Οπως αποδεικνύουν οι μυστικές συναντήσεις στις ΗΠΑ για συνθετικό ανθρώπινο DNA και οι σχετικά πρόσφατες ανακοινώσεις ερευνητών στην Κίνα για πειράματα με ανθρώπινα έμβρυα με την τεχνική CRISPR, τέτοιος έλεγχος στον καπιταλισμό δεν μπορεί να υπάρξει στην πράξη. Θα μπορούσαν να μπουν έστω κάποιοι φραγμοί, κάποια όρια, από τους σοφούς του αστικού κράτους και των διακρατικών ενώσεων; Ισως, αλλά κι αυτοί οι φραγμοί θα ήταν πάντα υπό τη δαμόκλειο σπάθη των αναγκών που γεννάει η καπιταλιστική κρίση διαρκείας και οι μελλοντικές κρίσεις, που αναπότρεπτα θα γεννά το σύστημα αυτό, όσο υπάρχει.

Δύο επιλογές

Υπάρχουν δύο επιλογές: Η μία είναι να γίνουν τα ζητήματα των κινδύνων από τις εκπληκτικές δυνατότητες της σύγχρονης επιστήμης και τεχνικής, στο πλαίσιο του σημερινού ξεπερασμένου τρόπου οργάνωσης της κοινωνίας, ένας ακόμα λόγος στη συνείδηση των ανθρώπων, για δράση με στόχο την αντικατάσταση αυτής της οπισθοδρομικής και επικίνδυνης μορφής κοινωνικής οργάνωσης, με την κομμουνιστική οργάνωση της κοινωνίας. Μην έχοντας εσωτερικές ταξικές αντιθέσεις (στην αναπτυγμένη της μορφή) και εγγενή προβλήματα, όπως οι καπιταλιστικές κρίσεις, η κομμουνιστική κοινωνία είναι εκείνη, που μπορεί να αντιμετωπίσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, για το κοινωνικό σύνολο, τις προκλήσεις, που θέτει η επιστημονική ανάπτυξη. Αποκλείοντας ως εναλλακτική την επιστροφή στα σπήλαια, η άλλη επιλογή είναι να θεωρηθεί πως μπορεί να βρεθούν ασφαλείς λύσεις μέσα στο σύστημα, ή ότι σε κάθε περίπτωση είναι μαξιμαλιστικός στόχος η ανατροπή και αντικατάστασή του με το νέο τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας και να ελπίζουμε να αποφύγουμε κάποια από τις δυστοπικές εξελίξεις, που κυριαρχούν στη σύγχρονη επιστημονική φαντασία (γιατί κυριαρχούν άραγε;), ή ένα ατύχημα από κάποια επιχειρηματική προσπάθεια του κ. Τσερτς, ή κάποιου άλλου εκφραστή της καπιταλιστικής επιχειρηματικότητας.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: http://www.statnews.com