Μετά τα Ιμια φούντωσαν οι αμφισβητήσεις της Τουρκίας

Μετά τα Ιμια φούντωσαν οι αμφισβητήσεις της Τουρκίας

ΝΑΤΟική στήριξη στο «γκριζάρισμα» του Αιγαίου

Ο γγ του ΝΑΤΟ, Γ. Στόλτενμπεργκ, σε πρόσφατη επιθεώρηση των πλοίων του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, που περιπολούν με το πρόσχημα της προστασίας των προσφύγων

Με αφορμή την κλιμάκωση της τουρκικής προκλητικότητας το τελευταίο διάστημα, αξίζει τον κόπο να κάνουμε μια μικρή αναδρομή στις ελληνοτουρκικές σχέσεις την τελευταία 20ετία. Αναμφισβήτητα, ο πιο σημαντικός σταθμός ήταν τα γεγονότα του Δεκέμβρη του 1995 και του Γενάρη του 1996, με το πιο «θερμό» επεισόδιο από το 1974 και μετά, στη βραχονησίδα Ιμια, που ήταν ουσιαστικά και η απαρχή για την κλιμάκωση των διεκδικήσεων και αμφισβητήσεων, από την πλευρά της Τουρκίας, των συνόρων της Ελλάδας στο Αιγαίο.

Τα γεγονότα των Ιμίων

Ο τρόπος που εξελίχθηκε η κρίση, έχει στοιχεία «στησίματος» της όλης υπόθεσης ώστε να δρομολογηθούν εξελίξεις. Στις 26 Δεκέμβρη 1995, τουρκικό φορτηγό πλοίο προσάραξε στη βραχονησίδα και ο Τούρκος πλοίαρχος αρνήθηκε την ελληνική βοήθεια, με τον ισχυρισμό ότι το σκάφος βρίσκεται σε τουρκικά ύδατα. Τελικά, το πλοίο αποκολλήθηκε στις 28 Δεκέμβρη 1995 από ελληνικά ρυμουλκά. Στις 25 Γενάρη 1996, η τουρκική εφημερίδα «Χουριέτ» φέρνει στη δημοσιότητα το γεγονός, δίνοντας το έναυσμα για την κήρυξη του λεγόμενου «πολέμου των σημαιών». Την ίδια μέρα, ο δήμαρχος Καλύμνου με άλλους συμπολίτες του πηγαίνει στα Ιμια και υψώνει την ελληνική σημαία. Στις 28 Γενάρη 1996, Τούρκοι στρατιωτικοί, που εμφανίζονται ως δημοσιογράφοι, πήγαν με ελικόπτερο στη βραχονησίδα, αφαίρεσαν την ελληνική σημαία και ύψωσαν την τουρκική. Η ελληνική σημαία, κατόπιν άνωθεν εντολής, υψώνεται και πάλι από το πλήρωμα ελληνικού πολεμικού πλοίου. Την επόμενη μέρα, 29 Γενάρη 1996, η Τουρκία επισημοποίησε την απαίτησή της, ζητώντας με διάβημα την έναρξη διμερούς διαλόγου για τη ρύθμιση του καθεστώτος των βραχονησίδων στο Αιγαίο. Στις 30 Γενάρη 1996, γίνεται μια πρωτοφανής κινητοποίηση στρατιωτικών δυνάμεων και πολεμικών πλοίων και αεροσκαφών Ελλάδας και Τουρκίας. Στις 7.30 το πρωί της ίδιας μέρας, μια τουρκική φρεγάτα παραβίασε τα ελληνικά χωρικά ύδατα με κατεύθυνση τα Ιμια και ένα ελικόπτερο απογειώθηκε από αυτήν, με προφανή στόχο να αποβιβάσει εκεί Τούρκους στρατιώτες, πράγμα που τελικά αποτράπηκε. Οπως έγινε γνωστό εκ των υστέρων, στις 2 μετά τα μεσάνυχτα της 30ής προς 31 Γενάρη, δέκα περίπου Τούρκοι κομάντος επιβιβάστηκαν στη μία από τις δύο βραχονησίδες, τη μικρή Ιμια. Το γεγονός αυτό τα ελληνικά επιτελεία το πληροφορήθηκαν από ...τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης στις 3.30 περίπου το πρωί. Πέρασαν δύο ώρες, όταν στις 5.30 π.μ., ελληνικό ελικόπτερο που σηκώθηκε από τη φρεγάτα «Ναυαρίνο», προσέγγισε τη βραχονησίδα και εντόπισε τους Τούρκους κομάντος. Είναι το μοιραίο ελικόπτερο που, μετά την ολοκλήρωση της αποστολής του και κατά την επιστροφή του στην ελληνική φρεγάτα, κατέπεσε στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να βρουν το θάνατο ο υποπλοίαρχος Χ. Καραθανάσης, 34 ετών, ο υποπλοίαρχος Π. Βλαχάκος, 31 ετών, και ο αρχικελευστής Ε. Γιάλοψο, 29 ετών.
Ακολούθησε η παρέμβαση των ΗΠΑ για αποφυγή στρατιωτικής σύγκρουσης και το γνωστό «ευχαριστούμε τις ΗΠΑ» του Σημίτη.

Η συνθήκη της Μαδρίτης και το «γκριζάρισμα του Αιγαίου»

Τα πράγματα είχαν δρομολογηθεί ήδη από τη Συμφωνία των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας, Κάρολου Παπούλια και Μεσούτ Γιλμάζ, του Σεπτέμβρη 1998, που θέσπιζε μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, μορατόριουμ τους καλοκαιρινούς μήνες στις ασκήσεις και όχι μονομερείς ενέργειες. Η Συμφωνία της Μαδρίτης, στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ στις 8 Ιούλη του 1997, με την υπογραφή του Ελληνα πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη και του Τούρκου Προέδρου Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, παρουσία της Αμερικανίδας ΥΠΕΞ, Μαντλίν Ολμπράιτ, ήταν αυτή που ουσιαστικά αναγνώρισε «νόμιμα» και «ζωτικά συμφέροντα» της Τουρκίας στο Αιγαίο και έδωσε «αέρα στα πανιά» των τουρκικών διεκδικήσεων και αμφισβητήσεων.
Τα βασικά της σημεία ήταν:
«...Και οι δύο χώρες θα αναλάβουν προσπάθεια να ακολουθήσουν διμερείς σχέσεις που θα βασίζονται σε:
-- Αμοιβαία δέσμευση για την ειρήνη και τη συνεχή ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας.
-- Σεβασμό της κυριαρχίας της κάθε χώρας.
-- Σεβασμό των αρχών του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συνθηκών.
-- Σεβασμό στα νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα της κάθε χώρας στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική κυριαρχία τους.
-- Δέσμευση αποφυγής μονομερών ενεργειών στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και της επιθυμίας, ώστε να αποτραπούν συγκρούσεις οφειλόμενες σε παρεξηγήσεις.
-- Δέσμευση διευθέτησης των διαφορών τους με ειρηνικά μέσα, στη βάση αμοιβαίας συναίνεσης και χωρίς τη χρήση βίας ή την απειλή βίας».
Αυτή η Συμφωνία, που η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ εμφάνισε ότι είχε διατυπωθεί «αιφνιδιαστικά» για πρώτη φορά στη Μαδρίτη, είναι φανερό ότι είχε προετοιμαστεί το προηγούμενο διάστημα και άνοιγε συγκεκριμένες εξελίξεις με ΝΑΤΟική «ομπρέλα» στο Αιγαίο.
Τα «νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα» άνοιγαν και άλλα θέματα πέραν του υπαρκτού ζητήματος της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας. Ουσιαστικά, γίνεται αποδοχή της αρχής της ευθυδικίας που πρόβαλε η Τουρκία για την ικανοποίηση των διεκδικήσεών της και το ΝΑΤΟ σιγοντάρει, θεωρώντας την περιοχή ενιαίο χώρο του και ότι τα «ζητήματα μεταξύ των δύο χωρών Ελλάδας και Τουρκίας, πρέπει να διευθετηθούν, αξιολογώντας νόμιμες και υπαρκτές αιτιάσεις των δύο πλευρών».
Οσο για το λεγόμενο casus belli (αιτία πολέμου) που έχει ψηφιστεί από την τουρκική Βουλή από το 1995, ουσιαστικά «νομιμοποιήθηκε» με τη Συμφωνία της Μαδρίτης, αφού σε περίπτωση που η Ελλάδα επιχειρήσει να προχωρήσει στην επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 μίλια (από τα 6 μίλια που είναι σήμερα), θα πρόκειται για μονομερή ενέργεια της Ελλάδας, που θα έχει σαν απάντηση από μέρους της Τουρκίας την ενεργοποίηση του casus belli.

Το ΝΑΤΟικό «καπέλο»

Το 1999, με την επικαιροποίηση της νέας δομής του ΝΑΤΟ και τη Νοτιοανατολική του πτέρυγα, έγινε η άσκηση «Dynamic Mix», που διεξήχθη στην Ελλάδα υπό τη διοίκηση του ΝΑΤΟικού στρατηγείου της Λάρισας, με εξαίρεση του Αιγαίου, ενώ στη διάρκεια της άσκησης «Destined Glory», που έγινε στην Τουρκία υπό τη διοίκηση του Στρατηγείου της Σμύρνης, οι Τούρκοι απαγόρευσαν στα ελληνικά μαχητικά, που κατευθύνονταν στο χώρο της άσκησης επί τουρκικού εδάφους, να πετάξουν πάνω από τα ελληνικά νησιά, γιατί δήθεν είναι αποστρατιωτικοποιημένα και μάλιστα έφτασαν στο σημείο να επιχειρήσουν την αναχαίτισή τους. Το Αιγαίο υπάχθηκε στην αρμοδιότητα του επιχειρησιακού ελέγχου του ΝΑΤΟικού Στρατηγείου αρχικά της Σμύρνης και στη συνέχεια της Νάπολης. Στο ίδιο πλαίσιο είναι και η διευρυμένη παρουσία ΝΑΤΟικών πλοίων στο Αιγαίο το τελευταίο διάστημα, που κλήθηκαν και από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, υποτίθεται για να συνδράμουν τους πρόσφυγες που φτάνουν από την Τουρκία στην Ελλάδα, αυτούς δηλαδή που και το ΝΑΤΟ ξεσπιτώνει, από τη Συρία και άλλες εστίες επεμβάσεων των ιμπεριαλιστών.
Αμφισβητήσεις, εκτός από το καθεστώς των νησιών, υπήρξαν και στο FIR (Flight Information Region - Περιοχή Πληροφοριών Πτήσεων) που περιλαμβάνει και το διεθνή εναέριο χώρο, πέρα από τη ζώνη του εθνικού εναέριου χώρου πάνω από ξηρά και θάλασσα (η Ελλάδα έχει ορίσει από το 1931 τα 10 ναυτικά μίλια ως εθνικό εναέριο χώρο). Στο FIR πάνω από τα διεθνή ύδατα δεν ασκείται εθνική κυριαρχία (πλήρης εξουσία), αλλά η χώρα ευθύνης έχει την αρμοδιότητα του ελέγχου των πτήσεων. Ετσι, τα όρια του FIR Αθηνών έχουν οριστεί από το Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) ως όλο το Αιγαίο (ελληνικά εθνικά και διεθνή ύδατα) μέχρι τη μέση γραμμή μεταξύ των ανατολικών ακτών των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και των απέναντι τουρκικών παραλίων και συναντάει νοτιοανατολικά το FIR Λευκωσίας. Δηλαδή, το ανατολικό όριο του ελληνικού FIR ξεκινάει από τις εκβολές του Εβρου και φτάνει μέχρι ανατολικά του Καστελόριζου. Προς νότο είναι η μέση γραμμή μεταξύ Κρήτης και αφρικανικών ακτών, ενώ δυτικά είναι η μέση γραμμή με τις απέναντι ιταλικές ακτές και η προέκτασή της.
Η Τουρκία δεν δέχεται να καταθέτουν τα στρατιωτικά της αεροσκάφη σχέδια πτήσης στην Αθήνα για πτήσεις στο διεθνή εναέριο χώρο και αμφισβητεί τα όρια του FIR Αθηνών, διεκδικώντας τη διχοτόμηση του Αιγαίου με μια κάθετη γραμμή από βορρά προς νότο, ο γνωστός 25ος Μεσημβρινός, θέτοντας το διεθνή εναέριο χώρο που περιβάλλει τα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (Σαμοθράκη, Λήμνος, Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία, Δωδεκάνησα) υπό την αρμοδιότητα του FIR Κωνσταντινούπολης. Ετσι, συχνά - πυκνά δεσμεύει για στρατιωτικές της ασκήσεις τμήματα του εναέριου χώρου, που δεν της ανήκει με βάση διεθνείς συνθήκες.
Ενα θέμα που συνδέεται με τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο, είναι αυτό του επιχειρησιακού ελέγχου ή επιχειρησιακής ευθύνης στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Με αυτές τις «πλάτες» συνεχίζει τις πολύ συχνές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου με υπερπτήσεις μαχητικών, όπως και τις διεισδύσεις πολεμικών πλοίων. Για να έρθουμε στα πιο πρόσφατα, τον Απρίλη φέτος, με πρόσχημα άσκηση έρευνας και διάσωσης (SAR) που έκαναν οι τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις στο Αιγαίο μεταξύ των νήσων Λέσβου, Χίου, Οινουσσών, Σκύρου, Αγ. Ευστρατίου και Ψαρών, προχώρησαν και σε μπαράζ παραβιάσεων. Συγκεκριμένα, 9 τουρκικά αεροσκάφη, τα 2 οπλισμένα, προχώρησαν σε 5 παραβάσεις των κανόνων εναέριας κυκλοφορίας στο FIR Αθηνών, 29 παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, 2 εκ των οποίων ήταν υπερπτήσεις πάνω από τις νησίδες Ανθρωποφάγοι και Μακρονήσι στο σύμπλεγμα των Φούρνων, ενώ καταγράφηκε και μία εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά που σηκώθηκαν να τα αναχαιτίσουν. Οι τελευταίες παραβιάσεις της περασμένης Παρασκευής ήταν αυτές στο κεντρικό Αιγαίο στις Οινούσσες. Και ο αριθμός των παραβιάσεων δεν έχει τέλος...