Οι ανταγωνισμοί για την Ενέργεια πυροδοτούν επικίνδυνες εντάσεις

Η διπλωματική κρίση με το Κατάρ είναι το τελευταίο «επεισόδιο» της σφοδρής διαπάλης

Ο χάρτης της περιοχής, της οποίας ο φυσικός πλούτος έχει μπει στο στόχαστρο ισχυρών μονοπωλίων και ιμπεριαλιστικών κέντρων

Φουντώνουν επικίνδυνα οι εστίες έντασης στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, με την όξυνση του ανταγωνισμού μεταξύ μονοπωλίων να προμηνύει νέα δεινά για τους λαούς της περιοχής.

Μόνο μέσα στην τελευταία βδομάδα είχαμε νέα (την τρίτη τον τελευταίο καιρό) επίθεση των ΗΠΑ σε θέσεις του συριακού στρατού στη ΝΑ Συρία, στα σύνορα με Ιορδανία και Ιράκ (κοντά στη στρατηγικής σημασίας, για τον ανεφοδιασμό των ιρανικών δυνάμεων που στηρίζουν τη συριακή κυβέρνηση Ασαντ, περιοχή αλ Τανφ). Είχαμε επίσης την κλιμάκωση της κρίσης στις σχέσεις τριών χωρών του Περσικού Κόλπου και άλλων αραβικών ή μουσουλμανικών χωρών με το Κατάρ, αλλά και τη διπλή επίθεση τζιχαντιστών του «Ισλαμικού Κράτους» στο ιρανικό κοινοβούλιο και στο μαυσωλείο του Χομεϊνί στην Τεχεράνη, με 17 νεκρούς και περίπου 50 τραυματίες.
Από αυτές τις εξελίξεις ξεχωρίζει σαφώς η κρίση που ξέσπασε ανοιχτά την περασμένη Δευτέρα, 5 Ιούνη, στις σχέσεις του Κατάρ με τη Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, καθώς συνιστά ρήγμα στους κόλπους του εξαμελούς «Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου» (GCC). Η ένταση στις σχέσεις του Κατάρ με χώρες της περιοχής δεν περιορίστηκε μόνο στα μέλη του GCC, αλλά και στις σχέσεις με την Αίγυπτο του Προέδρου Αμπντέλ Φατάχ Ελ Σίσι, που θεωρεί συνυπεύθυνη την καταριανή μοναρχία των Αλ Θάνι για την ανατροπή του πρώην Προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ το 2011 και την εκλογή του ισλαμιστή (με τη στήριξη των «Αδελφών Μουσουλμάνων») Μοχάμεντ Μόρσι, μέχρι που τον ανέτρεψε πριν από λίγα χρόνια με στρατιωτικό πραξικόπημα.
Ωστόσο, η απόφαση των τριών μοναρχιών του Κόλπου να διακόψουν τις διπλωματικές σχέσεις με το Κατάρ και να επιβάλουν εναέριο, χερσαίο και ναυτικό αποκλεισμό σε ένα κρατίδιο, που είναι η πρώτη χώρα σε εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) παγκοσμίως, δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία». Η ένταση στις σχέσεις των δύο πλευρών «σιγοβράζει» εδώ και χρόνια, λόγω αντικρουόμενων μονοπωλιακών συμφερόντων με φόντο την ενδοϊμπεριαλιστική αντιπαράθεση των δύο μεγαλύτερων δυνάμεων της περιοχής, που είναι η Σαουδική Αραβία και το Ιράν.

Αφορμές και αιτίες

Αφορμή για την ένταση φέρεται πως έδωσαν οι δηλώσεις που έκανε ο Καταριανός εμίρης Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ Θάνι στις 24 Μάη, σε βάση του καταριανού στρατού στην Ντόχα (κοντά στην τεράστια αμερικανική βάση Αλ Ουντέιντ των 10.000 Αμερικανών στρατιωτικών). Ο εμίρης φέρεται ότι εναντιώθηκε στα σχέδια χωρών της περιοχής και των ΗΠΑ για όξυνση της κόντρας με το Ιράν, χαρακτηρίζοντάς το «ισλαμική δύναμη». Το σαουδαραβικό δίκτυο Αλ Αραμπίγια, επικαλούμενο αυτές τις δηλώσεις, μετέδωσε πως ο εμίρης χαρακτήρισε τις σχέσεις με την κυβέρνηση του Αμερικανού Προέδρου Τραμπ «τεταμένες» και με το Ισραήλ «καλές». Ωστόσο, αργότερα, το καταριανό πρακτορείο ειδήσεων μετέδωσε πως υπέστη επίθεση κυβερνοπειρατείας (χάκερς).
Ομως, λίγο πριν το Κατάρ ανακοινώσει ότι έπεσε θύμα «κυβερνο-πειρατείας», χάκερς είχαν βγάλει στη φόρα μέρος της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας του πρέσβη των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στις ΗΠΑ, Γιουσέφ αλ Οτάιμπα, με το στέλεχος της «δεξαμενής σκέψης» FDD (αμερικανο-ισραηλινό λόμπι), Τζον Χάνα. Μεταξύ άλλων, ο Χάνα (πρώην αναπληρωτής σύμβουλος ασφαλείας επί προεδρίας Τζ. Ου. Μπους) έστειλε στον Οτάιμπα «λίστα στόχων» μη αμερικανικών εταιρειών που «επένδυαν ταυτόχρονα στο Ιράν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία», όπως η γαλλική «Αirbus» και η ρωσική «Lukoil». Σε άλλο μήνυμα, ο πρέσβης Οτάιμπα ζητούσε «προτάσεις» για το πώς θα μπορούσε να φύγει η αμερικανική βάση Αλ Ουντέιντ από το Κατάρ και να πάει στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Τη Δευτέρα, Σαουδική Αραβία, Μπαχρέιν και Κατάρ διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις με το Κατάρ, παίρνοντας πρωτοφανή μέτρα, με το πρόσχημα ότι «στηρίζει τη διεθνή τρομοκρατία» και πως απεργάζεται σχέδια εναντίον τους. Το Κατάρ αντέδρασε συγκρατημένα, ζητώντας ωστόσο άμεσα βοήθεια από Ρωσία, Τουρκία και Ιράν.
Το ίδιο διάστημα, ο Πρόεδρος Τραμπ παραδέχτηκε πως έβαλε «το χεράκι του» στην κρίση, ομολογώντας πως είχε απαιτήσει στη Σύνοδο του Ριάντ στις 22 Μάη την καταπολέμηση της «ισλαμικής τρομοκρατίας» και πως ηγέτες της περιοχής τού υπέδειξαν ως υπεύθυνο... το Κατάρ! Αυτά, όταν είναι γνωστό τα τελευταία χρόνια πως χρηματοδοτήθηκαν, εξοπλίστηκαν, εκπαιδεύτηκαν από χώρες του ΝΑΤΟ, Καταριανούς, Σαουδάραβες, Τούρκους κ.ά. οι τζιχαντιστές του «Ισλαμικού Κράτους» και της «Αλ Κάιντα» σαν όργανο ανατροπής της κυβέρνησης του Προέδρου της Συρίας Μπασάρ Ασαντ. Εμφάνισαν ως πρόσχημα τα «ανθρώπινα δικαιώματα», αλλά επί της ουσίας η αιτία είναι ότι η συριακή κυβέρνηση δεν συναινούσε στους σχεδιασμούς μονοπωλίων για τη δημιουργία του λεγόμενου «Αραβικού Αγωγού» που θα μετέφερε φυσικό αέριο μέσω Τουρκίας και Συρίας στην Ευρώπη. Το σχέδιο αυτό ήταν ανταγωνιστικό με αυτά της Ρωσίας, βασικού συμμάχου της Συρίας, που αργότερα ενεπλάκη και στρατιωτικά, μετά την ιμπεριαλιστική επέμβαση ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΕΕ.

Οι σχέσεις Ιράν - Κατάρ

Ας δούμε όμως ορισμένα στοιχεία για το Κατάρ των μόλις 2,5 εκατ. κατοίκων και των 11,5 τετραγωνικών χιλιομέτρων: Πρόκειται για τον πρώτο εξαγωγέα υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στον κόσμο, μολονότι ξεκίνησε το 1997 την εκμετάλλευση των τεράστιων κοιτασμάτων του. Μοιράζεται με το Ιράν το μεγαλύτερο, παγκοσμίως, κοίτασμα φυσικού αερίου, 43 τρισ. κ.μ., σε θαλάσσια περιοχή έκτασης 9.700 τ. χλμ που εκτείνεται μεταξύ των δύο χωρών. Το κοίτασμα του Κατάρ λέγεται «Νοrth Field» (σε περιοχή 6.000 τ. χλμ) και του δίνει το 60% των εσόδων από το σύνολο των εξαγωγών που κάνει ως χώρα. Το συγκεκριμένο κοίτασμα τροφοδοτεί σχεδόν όλες τις εξαγωγές φυσικού αερίου. Το κοίτασμα του Ιράν λέγεται «South Pars» και εκτείνεται σε περιοχή 3.700 τ. χλμ.
Το Κατάρ διατηρεί καλές σχέσεις με το (αντίπαλο γεωπολιτικά, κυρίως για τη Σαουδική Αραβία) Ιράν. Οταν το 2012 η Κίνα έκανε πίσω από συμφωνία με το Ιράν για την εκμετάλλευση του κοιτάσματος «South Pars», το Κατάρ πρόσφερε (Γενάρη 2014) στην Τεχεράνη βοήθεια και τεχνογνωσία (ενώ ακόμη δεν είχε επιτευχθεί η διεθνής συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, που θα έβγαζε τη χώρα από την απομόνωση).
Η μοναρχία του Κατάρ προσπάθησε επίσης να εξασφαλίσει ρόλο σε σημαντικές ενδοαστικές κόντρες που έγιναν μετά την «Αραβική Ανοιξη» το 2011 σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Λιβύη (όπου διατηρεί επιρροή σε κάποιες ομάδες ισλαμιστών, κυρίως στην Τρίπολη), η Συρία, η Υεμένη. Συμμετείχε, για παράδειγμα, έως την περασμένη βδομάδα στην ιμπεριαλιστική επίθεση της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη, μέχρι που επιβλήθηκε σε βάρος του εμπάργκο και σε αυτόν τον τομέα.
Το Κατάρ έκλεισε το Μάρτη του 2015 με την Τουρκία συμφωνία για τουρκική στρατιωτική βάση, που τον Δεκέμβρη του 2016 άρχισε να λειτουργεί με περίπου 100 άτομα προσωπικό. Το προσωπικό αυτό αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά τις επόμενες βδομάδες, μετά την απόφαση της τουρκικής Βουλής να στείλει στρατεύματα στο Κατάρ. Στη διμερή στρατιωτική συμφωνία που αποκαλύφθηκε από την ιστοσελίδα «Middle East Eye», η Τουρκία έχει δεσμευτεί να προσφέρει βοήθεια και προστασία «έναντι εξωτερικών εχθρών» και απειλών. Ο Τούρκος ηγέτης Ρ. Τ. Ερντογάν αξιοποιεί την παρούσα επικίνδυνη κρίση για να ενισχύσει τα τουρκικά συμφέροντα στον Κόλπο, διακινδυνεύοντας ρήξη στις σχέσεις με ανταγωνιστικές δυνάμεις, όπως η Σαουδική Αραβία.
Το Κατάρ διατηρεί στενές σχέσεις και με τη Ρωσία. Η «Αρχή Επενδύσεων του Κατάρ» (QIA), που έχει σημαντικό επενδυτικό χαρτοφυλάκιο και την πλειοψηφία μετοχών του μονοπωλίου στον παγκόσμιο κλάδο πρώτων υλών, «Glencore», αλλά και μετοχές τεράστιων βιομηχανιών, πολυκαταστημάτων και τραπεζών σε Ευρώπη, Ασία και ΗΠΑ, ξάφνιασε τον περασμένο Δεκέμβρη όταν ανακοίνωσε συμφωνία για την εξαγορά του 19,5% των μετοχών της ρωσικής ενεργειακής εταιρείας «Rosnef», έναντι 11,5 δισ. δολαρίων, σε μία περίοδο που η ρωσική αγορά χρειαζόταν μία γερή «ένεση» ρευστότητας. Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός πως περίπου την ίδια περίοδο το ιταλικό ενεργειακό μονοπώλιο ENI συμφώνησε να πουλήσει στη «Rosneft» το 30% μετοχών του κοιτάσματος πετρελαίου «Zohr», που βρίσκεται ανοικτά της Αιγύπτου. Μέσω της «Rosneft», δηλαδή, το Κατάρ απέκτησε πρόσβαση στο τεράστιο αιγυπτιακό κοίτασμα, προκαλώντας προφανώς δυσαρέσκεια στον Αιγύπτιο Πρόεδρο Σίσι.
Στον κυκεώνα συμμαχιών, συμφερόντων και ανταγωνισμού εμπλέκονται και δεκάδες ελληνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο Κατάρ και την ευρύτερη περιοχή στους τομείς κατασκευών, συμβουλευτικών υπηρεσιών, προμήθειας βιομηχανικών υλικών, ναυτιλίας, υποδομών, όπως ο όμιλος «Ελλάκτωρ» και οι εταιρείες «J&P Αβαξ», ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, «Archirodon» κ.ά. Ετσι μπορεί να εξηγηθεί και η άμεση ανταπόκριση της ελληνικής κυβέρνησης (προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων του κεφαλαίου) να αναλάβει στο Κατάρ την εκπροσώπηση της Αιγύπτου, που διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με αυτό.
Την επικίνδυνη κλιμάκωση των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων και ανταγωνισμών στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και του Περσικού Κόλπου σημείωνε σε πρόσφατη ανακοίνωσή του το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ. Αναφορικά με την εμπλοκή της Ελλάδας, τόνιζε: «Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ έχει τεράστια ευθύνη για την εμπλοκή της Ελλάδας σ' αυτό το μακελειό, με το πρόσχημα της "γεωστρατηγικής αναβάθμισης" της χώρας, που αφορά ουσιαστικά τη συμμετοχή του εγχώριου κεφαλαίου στη λεία του πολέμου.
Για τον ελληνικό λαό και τους άλλους λαούς της περιοχής οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι, και γι' αυτό πρέπει να αποτελέσει λαϊκό αίτημα αγώνα και διεκδίκησης η απεμπλοκή της χώρας από τους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς».