ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ Τακτικές αξιοποίησης του πλημμυρικού νερού

1

Οι πρόσφατες πλημμύρες στην περιοχή της Δυτικής Αττικής, εξαιτίας της έλλειψης αντιπλημμυρικών έργων και των απαραίτητων υποδομών, οδήγησαν στο θάνατο τουλάχιστον 23 ανθρώπους. Ηταν ένα προδιαγεγραμμένο έγκλημα, αποτέλεσμα της αντιλαϊκής πολιτικής των αστικών κυβερνήσεων, ένα έγκλημα που αναδεικνύει τον άναρχο αντιλαϊκό χαρακτήρα της καπιταλιστικής ανάπτυξης, την περιφρονητική στάση απέναντι στον άνθρωπο, που χαρακτηρίζει το καπιταλιστικό σύστημα και όσους το υπηρετούν. Στη μακρινή Καλιφόρνια των ΗΠΑ, έχουν και ένα άλλο είδος προβλημάτων με το νερό: την περιοδική λειψυδρία, που τείνει να γίνεται όλο και χειρότερη. Είναι σε εξέλιξη κάποιες επιμέρους προσπάθειες αντιμετώπισής του σε τοπικό επίπεδο (δήμων και επαρχιών), αλλά εμπόδιο στη λύση του ορθώνεται και πάλι ο καπιταλιστικός τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας και το θεμέλιό του: η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής.
Επί μια πενταετία σχεδόν, ολόκληρη η πολιτεία της Καλιφόρνια βρισκόταν σε συνθήκες έντονης ξηρασίας, με τους ταμιευτήρες να έχουν πιάσει πάτο και να τίθενται από πολλούς ερωτήματα, όπως αν μπορεί να συνεχιστεί η αγροτική παραγωγή, έως και αν πρέπει να συνεχίσει να δέχεται νέους κατοίκους, από εξωτερική αλλά και εσωτερική μετανάστευση. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η τελευταία βαρύτερη και πιο μακροχρόνια κυκλική ξηρασία ήταν αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, το ίδιο όπως και οι κατακλυσμιαίες βροχές και οι βαριές χιονοπτώσεις, που ξεκίνησαν τελικά τον Οκτώβρη του 2016 και τελείωσαν το Φλεβάρη του 2017, προσφέροντας σε αυτό το πεντάμηνο το ισοδύναμο του υετού δύο κανονικών ετών, ξαναγεμίζοντας τους επιφανειακούς ταμιευτήρες.

Ξηρό μέλλον

2

Το έντονο φαινόμενο προκάλεσε πλημμύρες σε αγροτικές περιοχές και παραλίγο την καταστροφή του φράγματος Οροβιλ βόρεια του Σακραμέντο, με αποτέλεσμα την προσωρινή απομάκρυνση 188.000 ανθρώπων από τις κατοικίες τους. Παρ' όλα αυτά, η χιονοκάλυψη της οροσειράς της Σιέρα Νεβάδα, που είναι ο κύριος (30%) και πιο σταθερός τροφοδότης της Καλιφόρνια σε πόσιμο νερό, μειώνεται χρόνο με το χρόνο και προβλέπεται να συρρικνωθεί μεσοπρόθεσμα κατά 90%. Επιπλέον, το μεγαλύτερο μέρος των μετεωρολογικών κατακρημνισμάτων πέφτει το χειμώνα, ενώ τα καλοκαίρια είναι συνήθως τελείως ξηρά. Αλλά και το νερό που σήμερα πέφτει ως χιόνι, στο μέλλον θα πέφτει κυρίως ως βροχή, προκαλώντας μεγαλύτερες πλημμύρες και μικρότερα αποθέματα για την ξηρή περίοδο.
Στην Καλιφόρνια έχουν ήδη γίνει φράγματα σχεδόν σε όλα τα ποτάμια, οπότε η μόνη πηγή πόσιμου νερού που απομένει να χρησιμοποιηθεί πιο έντονα, είναι τα υπόγεια νερά, οι υδροφόροι ορίζοντες, όπου βρίσκεται δεκαπλάσια ποσότητα νερού, απ' ό,τι σε όλους τους ταμιευτήρες της πολιτείας. Ομως οι υδροφόροι ορίζοντες έχουν υποστεί μεγάλη εξάντληση και σε ορισμένες περιπτώσεις και υποβάθμιση, εξαιτίας της υπεράντλησης για άρδευση. Στο κέντρο του Σαν Χοσέ, η υπεράντληση οδήγησε σε υποχώρηση του εδάφους κατά 4 μέτρα! Επιπλέον, η δημιουργία των φραγμάτων περιόρισε παραπέρα το νερό που είναι διαθέσιμο για να απορροφηθεί από το έδαφος και να ξαναγεμίσει τους υδροφόρους ορίζοντες. Παρά τις μεγάλες βροχοπτώσεις μετά το τέλος του τελευταίου κύκλου ξηρασίας, οι υδροφόροι ορίζοντες της Καλιφόρνια παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα πληρότητας.

Αποκέντρωση

3

Κατά την καπιταλιστική αντίληψη της αποκέντρωσης, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει αφήσει το θέμα της διαχείρισης των υδάτων κυρίως στις κυβερνήσεις των πολιτειών και σε συνέχεια η κυβέρνηση της Καλιφόρνια πέρασε το 2014 νόμο, που αναθέτει μεγαλύτερες ευθύνες σχετικά στις τοπικές αρχές και στους μεμονωμένους μεγάλους καταναλωτές νερού! Ορισε το ...«όραμα» μιας άλλης διαχείρισης και άφησε τους δήμους και τους πολίτες να κάνουν ό,τι καταλαβαίνουν καλύτερο για την υλοποίηση του «οράματος». Ετσι, αυτήν την περίοδο είναι σε εξέλιξη διάφορες δοκιμές και μέτρα σε κάποιες περιοχές της Καλιφόρνια, όπου επιστήμονες και τοπικοί παράγοντες προσπαθούν κυρίως να χρησιμοποιήσουν με ελεγχόμενο τρόπο τη φυσική μέθοδο αναπλήρωσης των υδροφόρων οριζόντων, δηλαδή την πλημμύρα εκτεταμένων περιοχών με καθόλου ή μικρή κλίση, ώστε το πλημμυρικό και γενικά το νερό που περισσεύει το χειμώνα, να έχει χρόνο να απορροφηθεί (βλ. διάγραμμα). Αλλωστε, αυτή η μέθοδος αποταμίευσης νερού έχει μόνο το ένα πέμπτο του κόστους της δημιουργίας επίγειων ταμιευτήρων.
Για περισσότερο από έναν αιώνα, η πολιτεία της Καλιφόρνια διαχειριζόταν μόνο τα επιφανειακά νερά. Τα υπόγεια νερά ήταν «δικαίωμα ιδιοκτησίας»: Μπορούσες να σκάψεις ένα πηγάδι στο χωράφι σου και να αντλήσεις όλο το νερό που χρειαζόσουν, ανεξάρτητα από το πώς αυτό επηρέαζε τον γείτονά σου. Πριν από την τρέχουσα «αποκεντρωμένη» προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος, είχε υπάρξει μια περίοδος όπου ίσχυε: «Ο,τι νερό αποταμιεύσεις, τόσο θα αντλήσεις», κάτι σαν τράπεζα νερού, όπου μπορείς να κάνεις ανάληψη μόνο τα χρήματα που έχεις καταθέσει. Φυσικά τα υπόγεια νερά δεν μένουν ακίνητα, οπότε το δάνειο από το καπιταλιστικό χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν μπόρεσε να λειτουργήσει. Οπως γράφει η τοπική δημοσιολόγος Ερικα Γκάις, «οι άνθρωποι πρέπει να αλλάξουν την αντίληψή τους για την ιδιοκτησία στο νερό σε κάτι πιο κοινοτικό». Ομως οι προτροπές και τα οράματα δεν είναι αρκετά όταν θεός παραμένει η ατομική ιδιοκτησία και κίνητρο της παραγωγής το κέρδος. Κι επειδή τα «δικαιώματα νερού» είναι πολιτικό ταμπού, όπως παραδέχεται η Γκάις, δεν θα είχε ξεκινήσει ούτε αυτή η προσπάθεια που γίνεται τώρα, αν δεν είχε προηγηθεί η πανικόβλητη υπεράντληση, που έκαναν κατά τη διάρκεια της ξηρασίας όσοι έχουν τέτοια «δικαιώματα νερού».

Αλλος δρόμος

4

Στην κοιλάδα του ποταμού Σακραμέντο προσπαθούν να εφαρμόσουν αντίστροφη αποταμίευση, δηλαδή εκεί όπου τις υγρές χρονιές υπάρχει πλεόνασμα νερού, να γίνεται άντληση από τον υδροφόρο ορίζοντα και τα επιφανειακά νερά να αφήνονται να κυλούν προς πιο ξηρές περιοχές. Οι ντόπιοι μεγάλοι καταναλωτές νερού βάζουν όμως ζήτημα αποζημίωσης... Αλλού, όπου δοκιμάζουν τις ελεγχόμενες πλημμύρες αγρών, οι ενδιαφερόμενοι δεν μπορούν να πάρουν άδεια, λόγω και πάλι των «δικαιωμάτων νερού». Κι αλλού, όπου έχει εμπλακεί και η υπηρεσία προστασίας μεταναστευτικών πουλιών της Καλιφόρνια, δοκιμάζουν να πληρώσουν τους μεγαλοαγρότες για να πλημμυρίζουν το χειμώνα τις φάρμες τους.
Σε μια κοινωνία όπου δεν θα υπάρχει ιδιοκτησία στηριγμένη στο καπιταλιστικό κέρδος κάθε παραγωγός θα μετέχει στην κοινωνική ιδιοκτησία και έτσι δεν θα είναι ανταγωνιστής του άλλου παραγωγού, αλλά όλοι θα παράγουν για το κοινωνικό σύνολο και θα έχουν κοινά συμφέροντα από την αύξηση της συνολικής παραγωγής. Σε μια κοινωνία όπου η παραγωγή θα γίνεται με επιστημονικό κεντρικά σχεδιασμένο τρόπο, τα παραπάνω προβλήματα της διαχείρισης και αξιοποίησης κάθε υδάτινου πόρου θα περιοριστούν δραστικά, θα αντιμετωπίζονται πολύ πιο εύκολα και αποτελεσματικά προς όφελος όλης της κοινωνίας. Και φυσικά, επειδή ο άνθρωπος θα είναι πρώτη προτεραιότητα, θα παίρνονταν τα αναγκαία μέτρα για να μην υπάρχουν ανεξέλεγκτες πλημμύρες και να μη θρηνούμε ανθρώπινα θύματα.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»