Μιχαήλ Ντεβγιατάγεφ-Μια θεαματική απόδραση στους αιθέρες από στρατόπεδο των ναζί

Κατιούσα

Σαν σήμερα το 1945 πραγματοποιήθηκε μια από τις πιο θεαματικές αποδράσεις του Β’Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο σοβιετικός πιλότος Μιχαήλ Ντεβγιατάγεφ και οι σύντροφοί του, αιχμάλωτοι πολέμου των ναζί, κατόρθωσαν να δραπετεύσουν από το στρατόπεδο της νήσου Ούζεντομ κλέβοντας γερμανικό πολεμικό αεροσκάφος.  Ο Ντεβγατάγεφ είχε γεννηθεί το 1917 ως δέκατο τρίτο παιδί φτωχής αγροτικής οικογένειας στο Τορμπέγεβο της Ρωσίας. Στο Καζάν αποφοίτησε από ναυτική σχολή το 1938, με το δίπλωμα του “Βοηθού πλοιάρχου σε πλοία του Βόλγα”, ενώ παράλληλα είχε εγγραφεί σε λέσχη πιλότων. Αφού εργάστηκε ως καπετάνιος σε πλοιάρια του Βόλγα, κλήθηκε από τον Κόκκινο Στρατό να εκπαιδευτεί ως πιλότος πολεμικών αεροσκαφών. Δυο μέρες μετά την έναρξη της επιχείρησης Μπαρμπαρόσα ο Ντεβγιατάγεφ καταρρίπτει το πρώτο του γερμανικό αεροσκάφος, ένα Ju-87, για την οποία και παρασημοφορήθηκε. Το 1942 συμμετείχε ως πιλότος ενός MiG-3 στην υπεράσπιση της Μόσχας από τα ναζιστικά στρατεύματα. Κατά τη διάρκεια αερομαχίας στην Τούλα τραυματίστηκε σοβαρά μετά από κατάρριψη του αεροσκάφους του. Μόλις ανάρρωσε τοποθετήθηκε σε ένα U-2 , ως υπεύθυνος για πτήσεις εφοδιασμού και μεταφοράς τραυματιών, κάποιες φορές ακόμα κι από τα εχθρικά μετόπισθεν, έργο για το οποίο παρασημοφορήθηκε εκ νέου. Συνολικά ο Ντεβγιατάγεφ κατέρριψε στη διάρκεια 150 αποστολών εννέα γερμανικά αεροσκάφη.

Στις 13 Ιούλη 1944 συνελήφθη βαριά τραυματισμένος μετά την εκτίναξη από το κάθισμά του, καθώς το La-5 του οποίου ήταν κυβερνήτης καταρρίφθηκε από τους ναζί στο Λβοφ της Ουκρανίας. Αρχικά μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Κλάιν-Καίνιγκσμπεργκ από το οποίο προσπάθησε μάταια να δραπετεύσει τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου, έχοντας σκάψει μαζί με συγκρατουμένους του υπόγεια σήραγγα. Τέλος Σεπτέμβρη μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο του Ζαξενχάουζεν αρχικά, καταλήγοντας τελικά στο στρατόπεδο εργασίας Καρλσχάγκεν Ι, στο οποίο οι κρατούμενοι ήταν κυρίως Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου υπόχρεοι σε καταναγκαστική εργασία. Ένας Γερμανός συγκρατούμενός του φρόντισε ώστε ο Ντεβγιατάγεφ να μπει σε τμήμα εργασίας που δραστηριοποιούνταν στο αεροδρόμιο, όπου αποκαθιστούσε ζημιές στους αεροδιαδρόμους, ώστε να διεξάγονται δοκιμαστικές πτήσεις της Λουφτβάφε. Μαζί με μια ομάδα συγκρατουμένων του, ο Σοβιετικός πιλότος άρχισε να καταστρώνει σχέδια διαφυγής. Σημαντικό ρόλο έπαιξε άθελά του (;) ένας Γερμανός πιλότος, που του έδειξε ακριβώς με ποιον τρόπο ξεκινούσε το δικινητήριο αεροσκάφος Heinkel He 111. Ημέρα απόδρασης είχε οριστεί η 8η Φλεβάρη. Εκείνη τη μέρα δέκα Σοβιετικοί αιχμάλωτοι είχαν την αποστολή να καλύψουν τα βομβαρδιστικά Heinkel He 111 με δίχτυα. Κατά το μεσημέρι οι αιχμάλωτοι έμειναν μόνοι τους με το φαντάρο που τους επιτηρούσε, τον Άλφρεντ Γιόνεν. Αφού του επιτέθηκαν και τον σκότωσαν, επιβιβάστηκαν σε ένα από τα βομβαρδιστικά, το οποίο κατόρθωσε παρά τις αρχικές δυσκολίες να απογειώσει ο Ντεβγιατάγεφ. Πέραν του κυβερνήτη στην ομάδα συμμετείχαν οι Βλαντίμιρ Σοχόλωφ, Ιβάν Κριβονόγκωφ, Μιχαήλ Γέμεζ, Πιότρ Κουτέργκιν , Βλαντίμιρ Νεμτσένκο, Νικολάι Ουρμπάνοβιτς, Τροφίμ Σερτζούκωφ, Φιοντόρ Αντάμωφ και Ιβάν Ολέζνικ. Οι προσπάθειες των Γερμανών να καταρρίψουν το αεροσκάφος έπεσαν στο κενό. Κατευθυνόμενοι νοτιοανατολικά διέσχισαν τις γραμμές του μετώπου και πέρασαν στη σοβιετική πλευρά, όπου δέχτηκαν επίθεση λόγω του ότι αναγνωρίστηκαν ως γερμανικό βομβαρδιστικό. Ο Ντεβγιατάγεφ πραγματοποίησε αναγκαστική προσγείωση, εκείνος και οι συγκρατούμενοί του ωστόσο συνάντησαν αρχικά την καχυποψία των αξιωματικών του στρατιωτικού γραφείου πληροφοριών SMERSCH, καθώς οι τελευταία θεωρούσαν  πολύ πιθανό το ενδεχόμενο οι δραπέτες να κατασκόπευαν για λογαριασμό των ναζί. Έτσι πέρασε κάποιους μήνες υπό κράτηση, μέχρι που απελευθερώθηκε το Σεπτέμβρη του ίδιου έτους, όταν παλιοί του συγκρατούμενοι καθώς και υποκλοπές από γερμανικής πλευράς τον απήλλαξαν από την κατηγορία. Στο μεταξύ οι σύντροφοί του στην απόδραση είχαν στην πλειονότητα τους πέσει κατά τη μάχη του Βερολίνου, όπου είχαν μετατεθεί, μόνο τρεις ακόμα επέστρεψαν σώοι στην ΕΣΣΔ. Μετά το πέρας του πολέμου, εργάστηκε ως λιμενεργάτης στο Καζάν, ενώ η οριστική αναγνώριση της προσφοράς του ήρθε χάρη στις προσπάθειες του επικεφαλής του διαστημικού προγράμματος της ΕΣΣΔ, Σεργκέι Πάβλοβιτς Κορόλγιωφ, ο οποίος απέδειξε ότι οι πληροφορίες που είχε δώσει ο Ντεβγιατάγεφ και οι υπόλοιποι δραπέτες είχαν συμβάλει σημαντικά στο επιστημονικό έργο του εν λόγω προγράμματος. Έτσι το 1957 του απονεμήθηκε ο τίτλος του ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης και η ζωή του γνώρισε εκτενή κάλυψη στον τύπο και σε διάφορες εκδόσεις προς τιμήν του.

Συνέχισε να ζει στο Καζάν εργαζόμενος ως πλοίαρχος σε επιβατηγά του Βόλγα, ενώ απεβίωσε στην ίδια πόλη το 2002, όπου θάφτηκε στο Τιμητικό Κοιμητήριο της πόλης. Στη γενέτειρά του υπάρχει Μουσείο αφιερωμένο σε εκείνον, ενώ στο Καζάν και το Ούζεντομ υπάρχουν μνημεία του. Ο ίδιος επισκέφτηκε επανειλημμένα το νησί και συγκεκριμένα το σημείο της απόδρασης, όπου σήμερα στεγάζεται Ιστορικό-Τεχνολογικό Μουσείο, στο οποίο βρίσκεται και το μνημείο για εκείνον. Σε μία από τις επισκέψεις μάλιστα, το 1999, συναντήθηκε με το Γερμανό πιλότο που είχε λάβει τότε την εντολή να τον καταδιώξει και να τον καταρρίψει μέσα σε ένα Ju-88.