«Σχολικός εκφοβισμός»: Σοβαρό θέμα όπου δεν χωράνε «σπέκουλες»

Ο τραγικός θάνατος του 14χρονου μαθητή που οδηγήθηκε στην αυτοκτονία, είναι ένα συμβάν που αναμφισβήτητα πέρα από τη θλίψη προκαλεί και μεγάλο προβληματισμό, ιδιαίτερα σε γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικούς. Το ερώτημα, ποιοι είναι οι παράγοντες που οδήγησαν ένα νέο παιδί σε μια τέτοια πράξη απελπισίας, είναι προφανώς μεγάλο και αναπάντητο. Και βέβαια, σωστά η προσοχή στρέφεται και στους κοινωνικούς παράγοντες που σπρώχνουν σε τέτοιες ενέργειες. Από την αρχή της, αυτή η υπόθεση συνδέθηκε, σύμφωνα με το δημοσιογραφικό ρεπορτάζ, με το ζήτημα του bullying ή αλλιώς του «Σχολικού Εκφοβισμού». Ενα πρόβλημα που πράγματι αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο και το όποιο έχει βαθιές αιτίες και για αυτό μια ατομική διαχείριση του προβλήματος - όπως αυτή προβάλλεται από την επίσημη αστική αντίληψη - δεν φτάνει. Το βασικό περιεχόμενο στις περισσότερες «αντι-bullying» καμπάνιες είναι - για να το πούμε λίγο σχηματικά - ότι υπάρχουν οι «νταήδες» και οι «ευαίσθητοι» και η όλη αντιμετώπιση περιορίζεται στο να εκπαιδεύσουμε και τους δύο μέσα από μηχανισμούς συμπεριφοράς, ώστε οι μεν να ελέγχουν την επιθετικότητά τους και οι δε τους φόβους τους. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό. Οι βαθύτερες κοινωνικές αιτίες που διαμορφώνουν παιδιά επιθετικά και φοβισμένα μένουν στο απυρόβλητο. Πολύ περισσότερο που η επιστήμη της Ψυχολογίας αναγνωρίζει τους στενούς δεσμούς ανάμεσα στην επιθετικότητα και τον φόβο. Δεν είναι επίσης μυστικό ότι το πρόβλημα του bullying αξιοποιήθηκε και αξιοποιείται για να ανοίξει μια συζήτηση που ξεπερνά τα όρια της αντιμετώπισης του προβλήματος και που προσπαθεί να κατηγοριοποιήσει ως αντικοινωνική και βίαιη συμπεριφορά ακόμα και αγωνιστικές δραστηριότητες μέσα στα σχολεία.

***

Ο θάνατος όμως ενός νέου είναι πολύ σοβαρό ζήτημα για να γίνεται αντικείμενο σπέκουλας. Αυτό δεν το απέφυγε ο αρθρογράφος της «Καθημερινής» Π. Μανδραβέλης, ο οποίος, με βρώμικο τρόπο, κόβει και ράβει αποσπάσματα από τις κατά καιρούς τοποθετήσεις στελεχών του ΚΚΕ και της ΚΝΕ για το bullying, προκειμένου να δείξει ότι και στο ζήτημα του bullying οι κομμουνιστές ξεμπερδεύουν και αδιαφορούν, αφού είναι σύμφυτο με τον καπιταλισμό ή, ακόμα χειρότερα, το αντιμετωπίζουν ως «κόλπο του συστήματος».
Ισως ο αρθρογράφος της «Καθημερινής» «έχει τη μύγα» και θίχτηκε από την αναφορά ενός άρθρου στελέχους της ΚΝΕ για εξοικείωση γονέων και μαθητών με τον χαφιεδισμό, το οποίο είναι ένα πραγματικό ζήτημα και προωθείται άλλοτε φανερά άλλοτε πιο κρυφά και με διάφορες μορφές. Αλλωστε, ο «διαδικτυακός χαφιεδισμός» είναι ένα πρόβλημα που έχει αποκαλυφθεί περίτρανα, με τις ίδιες τις εξελίξεις στο «Facebook», για τις οποίες έχουν γράψει όλοι, και η δική του εφημερίδα. Το θέμα του είναι άλλο: Να διαστρεβλώσει την άποψη του ΚΚΕ.
Ομως, αν ήθελε να ασχοληθεί σοβαρά με το τι λέει το ΚΚΕ για το ζήτημα του bullying, θα μελετούσε ή έστω θα διάβαζε τα υλικά της Ημερίδας του ΚΣ της ΚΝΕ με θέμα: «Σχολικός Εκφοβισμός: Μύθοι και πραγματικότητα», που πραγματοποιήθηκε το Μάρτη του 2015.
Στην εισηγητική ομιλία του ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, ανάμεσα στα άλλα, τέθηκαν τα εξής:
«Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα εν μέσω της κρίσης, μεγάλωσαν συνολικά τα προβλήματα και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι λαϊκές οικογένειες. Μεγάλωσαν τα άγχη, τα οικονομικά βάρη και η ανασφάλεια και αυτό είχε και έχει αντανάκλαση και στα παιδιά. Δεν θα ήταν υπερβολικό να πούμε ότι τα παιδιά είναι τα μεγάλα θύματα της κρίσης και των αδιεξόδων ενός συστήματος που αναγνωρίζει σαν μοναδικό θεό του το κέρδος.
Χρειάζεται σίγουρα μελέτη και παραπέρα ψάξιμο των επιπτώσεων αυτής της κατάστασης στις στάσεις και τη συμπεριφορά των νέων.
Οι παραβατικές συμπεριφορές και τα "φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού", που εντοπίζουν και μια σειρά έρευνες - με όλα τα ερωτηματικά φυσικά που έχουμε όσον αφορά στην πλήρη επιστημονική εγκυρότητά τους - οι νέες μορφές που παίρνουν αυτές οι συμπεριφορές, όπως ο διαδικτυακός εκφοβισμός, χρειάζεται οπωσδήποτε να μελετηθούν καλύτερα».

***

Σημείωνε επίσης: «Θεωρούμε ότι είναι απαραίτητο, βασικά, να κατανοηθούν καλά οι συνθήκες, το έδαφος μέσα στο οποίο γεννιούνται και αναπαράγονται. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε αυτά τα φαινόμενα να τα κατανοήσουμε και κατά συνέπεια να τα αντιμετωπίσουμε.
Το ερώτημα είναι αν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το όποιο πραγματικό πρόβλημα υπάρχει, μέσω μιας γενίκευσης, που επιχειρείται πολλές φορές μέσα και από ασαφείς ορισμούς.
(...)
Οι αιτίες του προβλήματος, κατά τη γνώμη μας, πρέπει να αναζητηθούν μέσα στην κοινωνία. Μέσα στο ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα που, από την ίδια τη φύση του, καλλιεργεί τον ανταγωνισμό, την κοινωνική βαρβαρότητα. Καλλιεργεί τις "αξίες" της εκμεταλλεύτριας τάξης, την αντίληψη "ο θάνατός σου η ζωή μου".
Αυτό που ακούει συνήθως, σχεδόν από παντού, ο μαθητής, ο σπουδαστής, ο φοιτητής, είναι ότι πρέπει "να κοιτάει την πάρτη του", να βρει έναν τρόπο να βολευτεί ο ίδιος και να μη νοιάζεται για το τι κάνουν οι άλλοι.
Πολύ περισσότερο, να μην ασχολείται με αγώνες, διεκδικήσεις, συλλογική οργάνωση, αφού όλα αυτά θεωρούνται "ξεπερασμένα", "χωρίς κανένα όφελος".
(...)
Δεν μπορεί κανείς να πέφτει από τα σύννεφα όταν αυτές οι "αξίες" ενός σάπιου εκμεταλλευτικού συστήματος, ενός σάπιου και διεφθαρμένου αστικού κράτους και η στάση ζωής που καλλιεργείται κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, παίρνουν τη μορφή μιας επιθετικής, παραβατικής συμπεριφοράς.
Συνεπώς, η αντιμετώπιση του συγκεκριμένου προβλήματος δεν μπορεί παρά να βρίσκεται στην αναζήτηση των ακριβώς αντίθετων, ριζικά διαφορετικών αξιών από αυτές που μας προβάλλουν και ταυτόχρονα τις νομοθετούν.
Ενώ το σχολείο είναι συλλογικός χώρος, σήμερα δεν λειτουργεί έτσι. Στη θέση του ανταγωνισμού πρέπει να μπαίνουν η ομαδικότητα, η αλληλοβοήθεια, η αλληλεγγύη, να γνωρίζουμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μαθητές, τα παιδιά μας, σε κάθε σχολείο και γειτονιά.
Στη θέση του ατομισμού να μπει η συλλογικότητα. Στη θέση της αδιαφορίας για το τι συμβαίνει γύρω μας, να μπει η οργανωμένη διεκδίκηση.
Στη θέση της καλλιέργειας κλίματος γενικής απειλής μαθητών από μαθητές να μπαίνει το σύνθημα: "Ενας για όλους και όλοι για έναν", "μαζί είμαστε πιο δυνατοί"».

***

Συμπέρασμα: Για το ΚΚΕ και την ΚΝΕ η μελέτη ενός σύγχρονου κοινωνικού ζητήματος - με οδυνηρές πολλές φορές συνέπειες - είναι σοβαρό και απαιτητικό καθήκον, προϋποθέτει την αντικειμενική προσέγγιση μιας σειράς προβληματισμών που θέτουν οι επιστήμονες, γύρω από τον ορισμό του, τον χαρακτήρα του, τις αιτίες του. Ενα πράγμα σίγουρα δεν είναι για μας: Φτηνό τέχνασμα δημιουργίας εντυπώσεων.