Εγκλωβισμός των χρηστών σ' ένα νομιμοποιημένο περιθώριο

Αξιοποιώντας την άθλια κατάσταση που επικρατεί στο κέντρο της Αθήνας, η κυβέρνηση προχωράει ακόμη ένα βήμα στην εγκληματική και διαχειριστική πολιτική της ΕΕ για «μείωση της βλάβης». Τις προηγούμενες μέρες το υπουργείο Υγείας κάλεσε φορείς (υπουργεία Δικαιοσύνης, Εσωτερικών, δήμο Αθηναίων, Περιφέρεια Αττικής, θεραπευτικά προγράμματα) και ...ΜΚΟ για την εκπόνηση «σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση των συνεπειών που προκαλεί η χρήση ουσιών στο κέντρο της Αθήνας και άλλες περιοχές της πρωτεύουσας». Σ' αυτό το πλαίσιο, εξήγγειλε τη λειτουργία χώρων «εποπτευόμενης χρήσης ναρκωτικών».

Με αφορμή αυτήν τη σοβαρή εξέλιξη, ο «Ριζοσπάστης» συζητά με τον Ηλία Μιχαλαρέα, δρ. Ψυχολογίας - Δρ. Γεωγραφίας, επιστημονικά υπεύθυνο Μονάδας Απεξάρτησης «Διάπλους» της Ψυχιατρικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου Κέρκυρας και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του ΕΣΥΝ.
-- Η κυβέρνηση μιλάει για νέα δεδομένα στο χώρο της εξάρτησης. Η επαγγελματική σας εμπειρία επιβεβαιώνει μια τέτοια εκτίμηση;
-- Τα νέα δεδομένα στη χώρα είναι η όξυνση της γενικευμένης κοινωνικής - οικονομικής - πολιτιστικής κρίσης μέσα κι από τις μνημονιακές πολιτικές, που με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί σ' αύξηση της χρήσης. Υπήρξε αύξηση της ανεργίας, της οικονομικής - πολιτιστικής φτώχειας, της σχολικής διαρροής κι ασφαλώς διαπιστώνεται υψηλή συνάφεια μεταξύ των παραπάνω κοινωνικών προβλημάτων με τη χρήση, εμπορία και παραγωγή εξαρτησιογόνων ουσιών. Το 60% των νέων μέχρι και 25 ετών είναι άνεργοι, η ανεργία στο γενικό πληθυσμό ξεπερνά το 25%, υπάρχουν χιλιάδες κατασχέσεις λαϊκών κατοικιών, χιλιάδες λαϊκά νοικοκυριά είναι χωρίς ρεύμα και βασικά αγαθά με τα οποία πρέπει να ζήσει ένας άνθρωπος πλέον κόβονται. Αρα η πραγματική αντιμετώπιση του προβλήματος έχει να κάνει με την αντιμετώπιση αυτών των παραμέτρων της κρίσης.
Την ίδια στιγμή, η ναρκω-κουλτούρα πριμοδοτείται διαρκώς, μέσω του life style, με πρότυπα φυγής, αναχωρητισμού, τη δημιουργία ψυχολογίας της ήττας, της υποταγής, της βίας, του φασισμού.
-- Το υπουργείο Υγείας, επικαλούμενο στοιχεία του ΕΚΤΕΠΝ, κάνει την εκτίμηση ότι όλο και περισσότερα εξαρτημένα άτομα έχουν μειωμένα κίνητρα για θεραπεία, άρα ένα μέτρο προσέγγισής τους είναι οι χώροι εποπτευόμενης χρήσης;
-- Πράγματι, τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μείωση των κινήτρων των εξαρτημένων ατόμων για θεραπεία σε σχέση με το παρελθόν. Πώς, όμως, να έχουν όταν το βασικό κίνητρο για απεξάρτηση συνδέεται άμεσα με την κοινωνική ένταξη και την εργασία; Οπότε γιατί να «καθαρίσει» ένα εξαρτημένο άτομο;
Οταν ένα ολόκληρο σύστημα τα τελευταία χρόνια επιχείρησε να πείσει τον ελληνικό λαό ότι ο συμβιβασμός με αυτήν την άθλια κατάσταση που βιώνει είναι μονόδρομος. Η αστική προπαγάνδα των τελευταίων χρόνων εκεί εστιάστηκε. Αυτό έχει οδηγήσει σε ηττοπαθή στάση μεγάλη μερίδα των νέων ανθρώπων.
Ενας ακόμη λόγος είναι η απαξίωση της θεραπείας προς όφελος της υποκατάστασης και της διά βίου χορήγησης υποκατάστατων, με άλλοθι τον περιορισμό της βλάβης. Συνεπώς δεν υπάρχουν κίνητρα σ' ένα μεγάλο μέρος αυτών των ανθρώπων για απεξάρτηση.
Για όλα αυτά ευθύνεται η πολιτεία, για την όξυνση των αιτιών που παράγουν και αναπαράγουν το πρόβλημα των ναρκωτικών.
-- Πώς σχολιάζετε την πρόσκληση του υπουργού Υγείας σε πολιτικά κόμματα, φορείς και ΜΚΟ για την αντιμετώπιση της κατάστασης στο κέντρο της Αθήνας;
-- Τα ναρκωτικά δεν είναι μόνο υπόθεση των ειδικών, μας αφορούν όλους. Και βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν αφορούν τις ΜΚΟ. Η εμπλοκή των ΜΚΟ εντείνει το φαινόμενο της εμπορευματοποίησης του ανθρώπινου πόνου, της ανθρώπινης δυστυχίας, της ανθρώπινης αρρώστιας. Εντάσσεται στην προσπάθεια υποκατάστασης της κοινωνικής πολιτικής - ακόμη και αυτής της αστικής - προκειμένου και με αυτόν τον τρόπο να «καλυφθεί» η απουσία του κράτους πρόνοιας. Εξίσου απαράδεκτο είναι και το γεγονός ότι μεταθέτουν την κρατική χρηματοδότηση των θεραπευτικών προγραμμάτων απεξάρτησης στα προγράμματα ΕΣΠΑ, που χωρίς μονιμότητα και προδιαγραφές λειτουργούν στο χώρο.
Παρ' όλα αυτά το υπουργείο Υγείας κάλεσε μόνο «θεσμικούς» φορείς, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτούς και τις ΜΚΟ, και όχι φορείς του εργατικού, λαϊκού κινήματος, του ευρύτερου αντιναρκωτικού μετώπου (ΕΣΥΝ κ.ά.). Η πάλη ενάντια στα ναρκωτικά είναι υπόθεση όλης της κοινωνίας, ειδικών και μη, κι όμως οι φορείς του αντιναρκωτικού κινήματος δεν καλούνται να καταθέσουν τις προτάσεις τους. Θεωρούνται θεσμικοί φορείς οι ΜΚΟ κι όχι το κίνημα. Αυτό δείχνει και τον προσανατολισμό της κυβερνητικής πολιτικής, που μετατρέπει το ζήτημα των ναρκωτικών σε υπόθεση των φαρμακευτικών εταιρειών.
-- Ποια είναι η γνώμη σας για την αντιμετώπιση του προβλήματος;
-- Για να λύσεις ένα πρόβλημα πρέπει πρώτα απ' όλα να αντιμετωπίσεις τις αιτίες που το παράγουν και το αναπαράγουν. Κι αυτό είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης. Οι μέχρι τώρα πολιτικές αποφάσεις όχι μόνο δεν κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά είναι αντίθετες.
Αντί να αντιμετωπίσει τις αιτίες και να βοηθήσει τα νέα παιδιά να ξεφύγουν από τη χρήση, περιορίζει τον κοινωνικό χώρο, τον χώρο ελευθερίας κι έργων με τις ταξικές πολιτικές και τον αντικαθιστά με ένα χώρο που οριοθετείται από το ίδιο το πρόβλημα.
Οι χώροι εποπτευόμενης χρήσης που προωθούνται είναι οι χώροι που θα «φυλακίσουν» τους τοξικοεξαρτημένους σ' ένα νομιμοποιημένο περιθώριο. Μαζί με τη διά βίου υποκατάσταση αφαιρείται η δυνατότητα απ' τον εξαρτημένο να αλλάξει τη βιογραφία του. Με αυτόν τον τρόπο η κοινωνία θυσιάζει τα παιδιά της και εξαγνίζει τις αμαρτίες της.
Σε πρώτη φάση η αντιμετώπιση του κοινωνικού προβλήματος των ναρκωτικών πρέπει να βασίζεται σε εθνικό σχέδιο δράσης με ενιαία φιλοσοφία και αντίληψη. Απαιτούνται ενίσχυση της πρωτογενούς, δευτερογενούς, τριτογενούς πρόληψης, ενίσχυση των θεραπευτικών προγραμμάτων (από τον κρατικό προϋπολογισμό με κονδύλια και προσωπικό), ενίσχυση της έρευνας, της αξιολόγησης, διασύνδεση με το κοινωνικό κίνημα ενάντια στα ναρκωτικά. Οι παροχές οποιωνδήποτε υπηρεσιών απεξάρτησης πρέπει να είναι αποκλειστικά δημόσιες, δωρεάν και υψηλών προδιαγραφών.