100 χρόνια σε 10 στιγμές

{1} Η ιστορική φωτογραφία από το Ιδρυτικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ (μετέπειτα ΚΚΕ)

«Το ΚΚΕ έρχεται από πολύ μακριά και πάει πολύ μακριά,
γιατί η υπόθεση του προλεταριάτου, ο κομμουνισμός,
είναι η πιο καθολικά ανθρώπινη,
η βαθύτερη, η πιο πλατιά».
(Από το Πρόγραμμα του ΚΚΕ)
Βαδίζοντας ήδη στη δεύτερη εκατονταετία της Ιστορίας του εργατικού επαναστατικού κινήματος στη χώρα μας, μια Ιστορία ταυτισμένη με την Ιστορία του ΚΚΕ, ο «Ριζοσπάστης» πυκνώνει σήμερα, μέσα από ένα φωτογραφικό αφιέρωμα, αυτά τα 100 χρόνια του ΚΚΕ σε δέκα «στιγμές», όπως αυτές καταγράφονται σε σειρά ιστορικών επεξεργασιών του Κόμματός μας, καθώς ήδη από σήμερα κυκλοφορεί και το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ για την περίοδο 1918 - 1949.

1. Η ίδρυση του ΚΚΕ

Η ίδρυση του ΣΕΚΕ (μετέπειτα ΚΚΕ) αποτέλεσε τομή στην ελληνική κοινωνία. Σηματοδότησε την εμφάνιση της ιδεολογικής, πολιτικής και οργανωτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης. Εξέφραζε αντικειμενικά τη διαδικασία συνένωσης του μαρξισμού - λενινισμού με το εργατικό κίνημα. Με τις βασικές αρχές του προσέδωσε επαναστατική θεωρητική βάση και πολιτική γραμμή στα πιο δυναμικά τμήματα του εργατικού κινήματος, παρά τις αδυναμίες ή και τις θεωρητικές ανεπάρκειες στις προγραμματικές του προσεγγίσεις.
Η ίδρυση του ΣΕΚΕ ως «τέκνου της ανάγκης κι ώριμου τέκνου της οργής» ήταν καρπός της μέχρι τότε πορείας των πιο πρωτοπόρων τμημάτων του εργατικού και σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα. Την ίδρυσή του επιτάχυνε η Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, που εγκαινίασε έμπρακτα τη νέα εποχή της ανθρωπότητας, την εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό. Αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για την παραπέρα πορεία του εργατικού και γενικότερα του λαϊκού κινήματος.

2. Η Μικρασιατική εκστρατεία

{6} Από τις διαδηλώσεις τον Ιούλη του 1965

Το ΣΕΚΕ (ΚΚΕ), από την έναρξη ακόμη της Μικρασιατικής εκστρατείας, με την απόβαση του στρατού στη Σμύρνη, ήταν το μόνο κόμμα που αντιτάχτηκε στον άδικο, στον ιμπεριαλιστικό αυτόν πόλεμο. Πάλεψε με όλες τις δυνάμεις του για να τον αποτρέψει, αψηφώντας τις διώξεις (φυλάκιση ολόκληρης της ΚΕ του ΣΕΚΕ, φυλακίσεις και εξορίες στελεχών του). Αν και νεαρό τότε κόμμα με λιγοστές δυνάμεις, πάλευε ενάντια στα ιμπεριαλιστικά σχέδια και τις επιδιώξεις της άρχουσας τάξης, που μόνο δεινά φόρτωνε στον λαό.

3. Ο Μάης του '36

9 Μάη 1936. Σχεδόν όλη η Θεσσαλονίκη απεργεί. Κλειστά και τα μαγαζιά, απεργούν και οι φοιτητές. Οι σιδηροδρομικοί, οι τροχιοδρομικοί επιστρατεύονται. Οι απεργοί αγνοούν ολότελα το διάταγμα της επιστράτευσης. Ολη η Θεσσαλονίκη βρίσκεται στους δρόμους οργανωμένα. Διαδηλώνει. Η διαδήλωση γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη...
Ταυτόχρονα η Θεσσαλονίκη στρατοκρατείται. Η κυβέρνηση Μεταξά, προκειμένου να αντιμετωπίσει τη μαχητική απεργία των καπνεργατών, στους οποίους με απεργία συμπαραστέκονταν και άλλοι κλάδοι αλλά και οι μικρομαγαζάτορες, έχει αποφασίσει να χτυπήσει με τον στρατό και τη χωροφυλακή. Ο στρατός παρά τις διαταγές δεν χτυπά τους διαδηλωτές. Στη συγκεκριμένη στιγμή εκφράζεται συναδέλφωση λαού - στρατού. Και οι επικεφαλής αξιωματικοί των τμημάτων που διατάχτηκαν να χτυπήσουν αρνούνται να εκτελέσουν τη διαταγή. Τον Αύγουστο κηρύσσεται η δικτατορία του Μεταξά.

4. 1940 - 1949

{8} Το πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» στις 25 Σεπτέμβρη του 1974

Η έναρξη του Β' Παγκοσμίου ιμπεριαλιστικού Πολέμου και η συμμετοχή της Ελλάδας σ' αυτόν με την έναρξη του ιταλοελληνικού πολέμου (28 Οκτώβρη 1940) βρήκε το ΚΚΕ βαριά χτυπημένο από τη μεταξική δικτατορία. Παρ' όλα αυτά, έγινε προσπάθεια από την πρώτη στιγμή το Κόμμα να παρέμβει, να δώσει κατεύθυνση στην πάλη του λαού ενάντια στην ξένη εισβολή, με τα τρία γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη. Βεβαίως, αυτή η προσπάθεια δεν ήταν απαλλαγμένη από αντιφάσεις και προβλήματα που είχε η στρατηγική της ΚΔ εκείνη την περίοδο σε σχέση με τον χαρακτήρα του πολέμου και τη σύνδεση της πάλης ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο με την πάλη για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου. Το 2ο και το 3ο γράμμα όριζαν σωστά τον χαρακτήρα του πολέμου ως ιμπεριαλιστικού, ενώ το ίδιο σωστά τον όριζε και η τοποθέτηση της «Παλιάς ΚΕ».
Στην περίοδο της Κατοχής, το ΚΚΕ, παρά τα προβλήματα στρατηγικής που οδήγησαν στην αδυναμία να συνδεθεί αυτός ο αγώνας με την πάλη για την εξουσία, κατάφερε να ανασυγκροτήσει τις Οργανώσεις του, να πρωταγωνιστήσει στον μαζικό πολιτικό και ένοπλο εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, με την ίδρυση του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, της Εργατικής Αλληλεγγύης, της ΟΠΛΑ και των λαογέννητων θεσμών στην Ελεύθερη Ελλάδα, και έτσι να αναδειχτεί σε ηγετική πολιτική δύναμη και αιμοδότης του αγώνα.
Εδωσε τον μεγαλειώδη αγώνα των 33 ημερών, τον Δεκέμβρη του '44, και παρά το γεγονός ότι υπέγραψε την απαράδεκτη Συμφωνία της Βάρκιζας (Φλεβάρης 1945), τελικά δεν υποτάχτηκε και οργάνωσε τον τρίχρονο ένοπλο λαϊκό αγώνα του ΔΣΕ (1946 - 1949) που αποτελεί την κορυφαία εκδήλωση της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα.

5. Οι Αλύγιστοι

Στη δεκαετία του '50, μετά την ήττα και την υποχώρηση του ΔΣΕ, το ΚΚΕ βρέθηκε σε συνθήκες παρανομίας, αντιμέτωπο με τα εγκλήματα που οργάνωναν το αστικό κράτος και τα κόμματά του. Δεκάδες χιλιάδες κομμουνιστές, αγωνιστές βρέθηκαν στην πολιτική προσφυγιά, στις εξορίες και τις φυλακές. Χιλιάδες ήταν αυτοί που αντιμετώπισαν αλύγιστοι τα εκτελεστικά αποσπάσματα.

6. Ο λάκκος των λεόντων

{4} Δεκέμβρης 1944: «Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα»

Μπροστά στο ΚΚΕ υψωνόταν το καθήκον να συνδυάσει την παράνομη με τη νόμιμη δουλειά, ώστε να ανασυνταχτεί το εργατικό - λαϊκό κίνημα. Οι επιλογές που επικρατούσαν στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, οι επιδράσεις τους στο Κόμμα, σε συνθήκες ήττας του κινήματος και παρανομίας, οδήγησαν σε μια πορεία παρεκκλίσεων. Αν και σε συνθήκες βαριάς παρανομίας και παρά τις υπαρκτές ιδεολογικές - πολιτικές - οργανωτικές παρεκκλίσεις και αδυναμίες, το ΚΚΕ αντιτάχτηκε στην ένταξη της Ελλάδας στην ιμπεριαλιστική συμμαχία του ΝΑΤΟ και στην εγκατάσταση πυρηνικών πυραύλων και στρατιωτικών βάσεων των ΗΠΑ. Ανέδειξε τον επικίνδυνο ρόλο του και εναντιώθηκε αποφασιστικά στη συμμετοχή της Ελλάδας στην ιμπεριαλιστική εκστρατεία εναντίον της Κορέας. Ακόμα, ανέδειξε έγκαιρα τον χαρακτήρα της ΕΟΚ ως ιμπεριαλιστικής συμμαχίας και επέδρασε καθοριστικά στην τοποθέτηση της ΕΔΑ ενάντια στην ένταξη της Ελλάδας, που συμπυκνώθηκε με τον χαρακτηρισμό της ΕΟΚ ως «λάκκου των λεόντων».

7. Η δικτατορία

Από την πρώτη μέρα της επιβολής της 7ετούς στρατιωτικής δικτατορίας (1967 - 1974), αντιπάλεψε, έβαλε στόχο την ανατροπή της. Ηταν το μοναδικό κόμμα που δεν ανέθετε την ανατροπή της χούντας στον ιμπεριαλιστικό παράγοντα, αποκλειστικά στις αστικές πολιτικές δυνάμεις, αλλά στον οργανωμένο από τα κάτω αντιδικτατορικό αγώνα ως λαϊκή εξέγερση, χωρίς να αποκλείει και την αναγκαιότητα της ένοπλης αναμέτρησης. Οι δυνάμεις του Κόμματος και αργότερα της ΚΝΕ πρωτοστάτησαν στην οργάνωση της αντιδικτατορικής πάλης, με κορυφαία τη συμβολή τους στις καταλήψεις της Νομικής και στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη του 1973.

{5} Η εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη, του Νίκου Καλούμενου, του Ηλία Αργυριάδη και του Δημήτρη Μπάτση

Γεγονός ιστορικής σημασίας στην πορεία του ΚΚΕ αποτέλεσε η 12η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (1968), στην οποία κρίθηκε η ιστορική συνέχειά του, με την καταδίκη της οπορτουνιστικής ομάδας, που επιδίωκε να πάψει να υπάρχει Κόμμα Νέου Τύπου.

8. Η αλλαγή φρουράς

Το ΚΚΕ ήταν το μοναδικό κόμμα που στις 24 Ιούλη 1974 χαρακτήρισε συναινετική την εναλλαγή της χούντας με την κυβέρνηση της «εθνικής ενότητας», διακήρυξε ότι ο ελληνικός λαός «δεν μάτωσε για να συντελεστεί μια μεταμφίεση του ζυγού του». Είχε την άμεση ετοιμότητα να κατακτήσει την ντε φάκτο νομιμοποίησή του. Εθεσε ως άμεσο στόχο τη συγκρότηση Κομματικών Οργανώσεων παντού, μαζί και της ΚΝΕ, ιδιαίτερα στους τόπους δουλειάς, στους χώρους μαθητείας - σπουδών της νεολαίας, την επαναθεμελίωση των δεσμών του με τα πιο πρωτοπόρα τμήματα της εργατικής τάξης, των λαϊκών δυνάμεων.

9. Ο μεγάλος κίνδυνος

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η γενικότερη προγραμματική αντίληψη του ΚΚΕ για τις πολιτικές συμμαχίες οδήγησε τελικά στην επιλογή συγκρότησης του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου, που «διολίσθησε» σταδιακά σε έναν τρόπο λειτουργίας ενιαίου κόμματος. Η επιλογή της ίδρυσής του και η λαθεμένη συμμετοχή του στον σχηματισμό των αστικών κυβερνήσεων Τζανετάκη (ΝΔ και Συνασπισμός) και Ζολώτα (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Συνασπισμός) εξέφραζαν την ενίσχυση του οπορτουνιστικού ρεύματος και ταυτόχρονα ενίσχυαν παραπέρα αυτό το ρεύμα στην καθοδήγηση και στις γραμμές του ΚΚΕ. Η κατάσταση αυτή έδωσε τη δυνατότητα να ισχυροποιηθεί η επίθεση της αστικής τάξης για τη διάλυση του ΚΚΕ, που είχε σχεδιαστεί από τις συμμαχικές δυνάμεις στον Συνασπισμό σε σύμπραξη με ηγετικά και άλλα στελέχη του Κόμματος. Η νίκη της αντεπανάστασης στα τέλη της δεκαετίας του '80 βρήκε το ΚΚΕ με κλονισμένη την ιδεολογικοπολιτική ενότητά του, με επιπτώσεις και στην ΚΝΕ, με αποτέλεσμα το ξέσπασμα βαθιάς κρίσης, που απειλούσε την ίδια τη συνέχιση της αυτοτελούς δράσης και ύπαρξης του Κόμματος, σε συνθήκες κρίσης με εκφυλιστικά φαινόμενα του συνδικαλιστικού - εργατικού κινήματος. Ομως το ΚΚΕ μπόρεσε να σταθεί όρθιο και να ανασυγκροτηθεί οργανωτικά και πολιτικά.

10. Ξανά μπροστά

Motion Team

{3} Από τις απεργιακές συγκεντρώσεις τον Μάη του 1936

Το ΚΚΕ εναντιώθηκε αγωνιστικά στη Συνθήκη του Μάαστριχτ για την Ευρωπαϊκή Ενωση (1992), στους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία (1999), στην ιμπεριαλιστική εισβολή στο Αφγανιστάν (2001), στο Ιράκ (2003), στη Λιβύη (2011), στη Συρία (2011), αναδεικνύοντας τη συνενοχή της ελληνικής αστικής τάξης.
Το ΚΚΕ κάλεσε το λαό να μην έχει καμιά εμπιστοσύνη σε οποιαδήποτε αστική κυβέρνηση, τόσο σε συνθήκες ιμπεριαλιστικής ειρήνης όσο και σε συνθήκες ιμπεριαλιστικού πολέμου. Εκανε καθαρό ότι σε κάθε περίπτωση πολεμικής εμπλοκής της Ελλάδας, το Κόμμα θα ηγηθεί της εργατικής - λαϊκής πάλης, ώστε αυτή να συνδεθεί με την κατάκτηση της εξουσίας, να οδηγήσει στην ήττα τόσο της εγχώριας αστικής τάξης όσο και της ξένης ως εισβολέα.
Από τις πιο σημαντικές αποφάσεις της περιόδου αυτής είναι η πρωτοβουλία του Κόμματος να ιδρυθεί και να στηριχτεί το ΠΑΜΕ ως πόλος συσπείρωσης ταξικά προσανατολισμένων πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων, στον αντίποδα του εργοδοτικού και κυβερνητικού συνδικαλισμού, με γραμμή αντιπαράθεσης στη σύγχρονη στρατηγική του κεφαλαίου.
Το ΚΚΕ, στις συνθήκες νίκης της αντεπανάστασης και μεγάλης υποχώρησης του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, προσπάθησε να μελετήσει τις εξελίξεις και να αντλήσει συμπεράσματα από την ιστορική πείρα της ταξικής πάλης στην Ελλάδα και διεθνώς. Καρπός της πολύχρονης προσπάθειας θεωρητικής επεξεργασίας του ΚΚΕ είναι οι εκτιμήσεις για τον σοσιαλισμό στην ΕΣΣΔ, που αποκρυσταλλώθηκαν στο 18ο Συνέδριο το 2009.

{7} Τρικάκι της ΚΝΕ για την Πρωτομαγιά, στη διάρκεια της χούντας

Το ΚΚΕ έθεσε τα θεμέλια της νέας στρατηγικής αντίληψης στο 15ο Συνέδριό του (1996) και την επεξεργάστηκε πιο ολοκληρωμένα στο νέο Πρόγραμμα που διαμόρφωσε στο 19ο Συνέδριό του (2013).
Με αυτήν τη σύγχρονη προγραμματική επεξεργασία του, το ΚΚΕ ανέδειξε ότι ο χαρακτήρας της επανάστασης σε κάθε καπιταλιστική χώρα καθορίζεται αντικειμενικά από τη βασική αντίθεση που καλείται να επιλύσει, την αντίθεση κεφαλαίου - μισθωτής εργασίας, από το χαρακτήρα της εποχής σε διεθνές επίπεδο, της εποχής του μονοπωλιακού καπιταλισμού, ανεξάρτητα από τη θέση της χώρας στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα.
Φώτισε τη δυνατότητα των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής, απελευθερώνοντας την εργατική δύναμη από τα δεσμά του κεφαλαίου, να δώσουν μεγάλη ώθηση στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, να δώσουν νέα πνοή και ποιότητα σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής, ξεπερνώντας γρήγορα τις όποιες προεπαναστατικές καθυστερήσεις.
Αυτή η σύγχρονη επαναστατική στρατηγική ενισχύει τις δυνατότητες του ΚΚΕ να οργανώνει πρωτοπόρες εστίες αντίστασης και αντεπίθεσης σε κάθε εργασιακό χώρο, σε κάθε κλάδο της οικονομίας.

{10} Από τις εργασίες του 19ου Συνεδρίου του ΚΚΕ

{για την περίπτωση που το χρειάζεστε ολόκληρο για να πάρετε καλύτερη ανάλυση}

{9} Από τη μεγάλη απεργία στη ΛΑΡΚΟ

{2} Πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» στις 5 Ιούλη του 1922, μέσα από το οποίο καταγγέλλονται οι διώξεις κομμουνιστών που έκαναν αντιπολεμική προπαγάνδα