ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ

Σαράντα πέντε χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου και ξαναγυρνάμε στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης που αμφισβητούνταν οι νεκροί του, όπως έκανε με ανακοινώσεις του ο αντιπρόεδρος της Ν.Δ  Α. Γεωργιάδης,  απαξιώνονταν ο εορτασμός του, ενδεικτική η ανακοίνωση του Συνδέσμου Ιδιωτικών Σχολείων.

               Όλα αυτά τα χρόνια το θέμα του εορτασμού του Πολυτεχνείου εξακολουθεί να παραμένει ανοικτό, δηλ. τόσο η σημασία των γεγονότων  εκείνου του Νοέμβρη, όσο και ο  χαρακτήρας των εκδηλώσεων που εκ των υστέρων γίνονται. Κι είναι ίσως αυτό μια ένδειξη  πως  δεν έχει μετατραπεί  σε απλή μουσειακή, συγκινησιακή  εκδήλωση, αλλά  κάθε φορά μπορεί να συνδέεται με σύγχρονες αναζητήσεις και υπαρκτές κοινωνικές  και πολιτικές αντιθέσεις. Στον εορτασμό του κάθε χρονιά μάλιστα μπορούμε να ανιχνεύσουμε και προσανατολισμούς της κυρίαρχης πολιτικής. Έτσι από τον ενωτικό εορτασμό που επιδίωκε το ΠΑΣΟΚ όταν ήρθε στην εξουσία, χρίζοντας τον εαυτό του ως αυθεντικό του ερμηνευτή και συνεχιστή των αγώνων του 1973 που δικαιώθηκαν με την εκλογική του νίκη, φτάσαμε στους εορτασμούς των χρόνων της κρίσης που αντικαθιστούν  την ιστορική μνήμη με τη συγκίνηση και το μύθο στην καλύτερη περίπτωση ή την απαξιώνουν στη χειρότερη.

               Για χρόνια η εξέγερση του Πολυτεχνείου χρησιμοποιήθηκε για να μεταβαπτιστεί η παθητική αντίσταση μεγάλου τμήματος του πληθυσμού σε ενεργητική και, το κυριότερο, για να συμπεριληφθεί και ο αστικός κόσμος στην μάχιμη αντιστασιακή πραγματικότητα, όπου πρωτοστατούσαν αριστεροί, ως σύνολο και όχι μόνο μέσω μεμονωμένων προσωπικών πράξεων αντίστασης. Γι’  αυτό και η κυρίαρχη πολιτική σε κάθε επέτειο, πέρα από τις διαφωνίες για τη δικαίωση του αγώνα, σ’ αυτή τη μονοσήμαντη ανάγνωση της εξέγερσης του Πολυτεχνείου κατεύθυνε προβάλλοντας την ενότητα στόχων της εξέγερσης. Και κάπως έτσι δικαιώνονταν ιδεολογικά και οι εξουσίες του αστικού  κράτους που  οικοδομούνταν μεταπολιτευτικά. Και μ’ αυτόν τον ιδεολογικό μηχανισμό, της αντίστασης σύσσωμου του ελληνικού λαού, από κομμουνιστές έως και μεγαλόσχημους μεγαλοαστούς, οι αστικές πολιτικές δυνάμεις της μεταπολίτευσης πραγματοποίησαν τις δέουσες ανακατατάξεις και ανανεώσεις.

               Κοντά λοιπόν μισό αιώνα από την εξέγερση, οι θέσεις και στάσεις  απέναντι της τόσο της κυρίαρχης πολιτικής όσο και δημόσιων προσώπων που φιλοδοξούν με …αντικειμενικότητα να ποδηγετούν ιδεολογικά πλατιά τμήματα του πληθυσμού είναι ενδεικτικές των στόχων και σκοπιμοτήτων τους. Ιδιαίτερα αισθητό είναι  στα χρόνια της κρίσης, όταν στην αναζήτηση υπευθύνων  γι’ αυτή ενοχοποιήθηκε η περίφημη γενιά του Πολυτεχνείου, με επιχείρημα την ιδιοτέλεια του βίου και πολιτείας κάποιων πρωταγωνιστών της εξέγερσης, ενώ χρόνο το χρόνο πολλοί διανοούμενοι και πολιτικοί επιδίδονται στον αγώνα τον καλό της απαξίωσης, πλαγίως και  εμμέσως ακόμη,  της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Από τον καθηγητή  του πανεπιστημίου της Οξφόρδης Σ. Καλύβα που με …αντικειμενικότητα χρεώνει στο Πολυτεχνείο την ανάληψη της εξουσίας από «την πολύ ακραία ομάδα του Δημητρίου Ιωαννίδη» μέχρι τις παλινωδίες του Α. Γεωργιάδη σχετικά με την ύπαρξη νεκρών στο Πολυτεχνείο.

               Κι αναρωτιέται κανείς για τις σκοπιμότητες αυτής της απαξίωσης, που ακόμα δεν τολμά να εμφανίζεται χωρίς μεταμφίεση. Γιατί αν η εξέγερση του Πολυτεχνείου  αποκρυστάλλωσε την αντίθεση μεγάλων στρωμάτων της ελληνικής κοινωνίας με τη χούντα, με τη νεολαία των πανεπιστημίων στην πρωτοπορία, που εμφορούνταν ίσως από διαφορετικές πολιτικές ιδεολογίες με τις περισσότερες σε αναφορά προς τον Μαρξ, και αν σ’ αυτό συμμετείχαν και επαναστάτες ή ακούστηκαν αιτήματα βαθύτερης ανατροπής, όμως το περιεχόμενο της εξέγερσης είχε στο κέντρο της την πτώση της χούντας και  την αποκατάσταση της αστικής δημοκρατίας, διαφορετικής από εκείνη του παρελθόντος με τις φυλακές και τα ξερονήσια. Και είναι αντιφατικό, αυτοί  που φροντίζουν τις σκοτεινές εποχές να επιβιώνουν με όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες  να ψέγουν όσους τολμούν να ριψοκινδυνέψουν, γιατί δεν ολοκλήρωσαν την επανάσταση, στην οποία οι ίδιοι σε κάθε περίπτωση είναι εχθρικοί.

 Δεν υπήρξε γενιά πολυτεχνείου παρά μόνο επειδή συνέπεσε ηλικιακά με την εξέγερση. Ούτε όλοι οι φοιτητές συμμετείχαν ούτε όλοι οι νέοι ήταν επαναστάτες. Κι αν στη χώρα μας προείχε η πτώση της δικτατορίας, όπου πρωτοστάτησε η νεολαία αυτό δεν είχε να κάνει απλώς με την ηλικία. Και στα κινήματα εκείνης της δεκαετίας σ’ Ευρώπη και Αμερική ήταν πρωτοπορία οι φοιτητές, δηλ.  τα παιδιά των μεγάλων και μικρών αφεντικών, των μεσαίων στρωμάτων και μερικών εργατικών στρωμάτων, που η αστική κοινωνία της ευημερίας, επειδή οι ανάγκες για εξειδικευμένο προσωπικό αυξάνονταν, δεν εμπόδισε τη δίψα τους για μόρφωση, που στην πραγματικότητα μεταφραζόταν σε ένα μεγάλο ποσοστό σε δίψα για κοινωνική θέση. Μόνο που η διάψευση των ελπίδων  για την ύπαρξη εγγύησης ίσων ευκαιριών από το αστικό κράτος και η  συνειδητοποίηση για τις άχρηστες αυταπάτες πως η μόρφωση είναι το μέσο  απελευθέρωσης από την ταξική σκλαβιά ενώ αποτελεί παγίδα για εξάρτηση και υποταγή από την αστική εξουσία, τροφοδότησαν τα κινήματα αυτά. Και έτσι δημιουργήθηκε και  ψευδαίσθηση της εισόδου των φοιτητών σαν συστατικό στοιχείο  των τάξεων που έρχονται σε ρήξη με την αναπτυγμένη καπιταλιστική κοινωνία.  

Και στη χώρα μας, της χούντας με την εθνικοφροσύνη και την άγρια καταστολή,  με τη νεολαία που αναγκάζεται σε μετανάστευση ή εξωθείται στο περιθώριο, λόγω πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων, να μην βλέπει κάποια ελπίδα στο μέλλον της, η εξέγερσή της ήταν και πιο επικίνδυνη, κυριολεκτικά για τους συμμετέχοντας ζήτημα ζωής και θανάτου. Κι ήταν  οι κοινωνικοί όροι ύπαρξης των λαϊκών στρωμάτων απ’ όπου προέρχονταν η πλειοψηφία των εξεγερμένων που τροφοδοτούσαν την έντονη κοινωνική δυσαρέσκεια που πήρε σε συγκεκριμένες συνθήκες εκρηκτικές διαστάσεις.

Γι’ αυτό  δεν είναι συμπτωματικό που αυτή η εξέγερση συνδυάστηκε με τους αγώνες της αριστεράς από τα χρόνια του ΕΑΜ και όλη τη μεταπολεμική περίοδο τροφοδοτώντας μια πολιτική ριζοσπαστικότητα. Γι’ αυτό και η απαξίωση του Πολυτεχνείου στοχεύει, αποκόπτοντας το από την αγωνιστική παράδοση, στο ίδιο το στοιχείο της εξέγερσης, που ξεπερνάει κάθε θεσμοποίηση και υπάρχει πάντα κίνδυνος κάθε επέτειος του Πολυτεχνείου να γίνει εφαλτήριο για έκφραση όχι απλώς  νέων προβληματισμών  αλλά και νέων αγώνων.