ΗΠΑ Ανησυχητικά στοιχεία για την επίδραση μέσων κοινωνικής δικτύωσης και χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών

Ανησυχητικά στοιχεία για την ψυχολογική κατάσταση των νέων στις ΗΠΑ συγκέντρωσαν έρευνες που έγιναν τα τελευταία χρόνια και τα συμπεράσματά τους αναλύει σε βιβλίο της η Τζιν Τουέντζ, καθηγήτρια ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο. Οι έρευνες ασχολήθηκαν κυρίως με τη λεγόμενη «γενιά του ίντερνετ», δηλαδή εκείνους που γεννήθηκαν από το 1995 και μετά. Το ποσοστό των νέων αυτής της ηλικιακής ομάδας, που σε έρευνα του Ερευνητικού Ινστιτούτου Ανώτερης Εκπαίδευσης απάντησαν καταφατικά στην ερώτηση: «Εχετε ψυχολογική διαταραχή (κατάθλιψη κ.τ.λ.)», ανέβηκε μεταξύ 2012 και 2016, στους νέους από 2,7% σε 6,1% (αύξηση 126%) και στις νέες από 5,8% σε 14,5% (αύξηση 150%). Επιπλέον, η Εθνική Ερευνα για τη Χρήση Ναρκωτικών στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι μεταξύ 2011 και 2016 το ποσοστό των αγοριών που βίωσαν καταθλιπτικό επεισόδιο την αμέσως προηγούμενη χρονιά αυξήθηκε από 4,5% σε 6,4% και των κοριτσιών από το 13% στο 19%.
Η λεγόμενη «γενιά του ίντερνετ» άρχισε να μπαίνει στα κολέγια των ΗΠΑ το 2013. Μεταξύ 2011 και 2016 υπήρξε αύξηση 30% στους σπουδαστές κολεγίων που δήλωσαν ότι αυτοτραυματίστηκαν σκόπιμα (π.χ. χαράχτηκαν) και σύμφωνα με τις αναφορές της αρμόδιας κρατικής υπηρεσίας των ΗΠΑ για τις θανατηφόρες βλάβες, η συχνότητα αυτοκτονιών αυξήθηκε κατά 46% μεταξύ 2007 και 2015 στα παιδιά ηλικίας μεταξύ 15 και 19 ετών.
Η Τουέντζ αποδίδει αυτές τις εξελίξεις κυρίως στη διαδεδομένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ) και των ηλεκτρονικών συσκευών (έξυπνα τηλέφωνα κ.τ.λ.), σημειώνοντας ότι διαπιστώθηκε στατιστική συσχέτιση μεταξύ χρήσης ψηφιακών μέσων και προβλημάτων ψυχικής υγείας. Ταυτόχρονα, διαπιστώθηκε και στατιστική συσχέτιση μεταξύ χαμηλότερων επιπέδων κατάθλιψης και αυξημένης αφιέρωσης χρόνου σε αθλητικές δραστηριότητες, άσκηση, κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με φυσική παρουσία, ενασχόληση με εργασίες στο σπίτι, ανάγνωση εντύπων, εφημερίδων, βιβλίων και περιοδικών κ.ο.κ.
Οι δύο ώρες χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών τη μέρα φαίνεται να είναι το όριο πέρα από το οποίο η ψυχική υγεία των νέων αρχίζει να παρουσιάζει προβλήματα, ιδίως για τα κορίτσια, που αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα οποία ο «φόβος του να μην είσαι μέσα στις εξελίξεις» και ο «φόβος του αποκλεισμού» έχει σοβαρές επιπτώσεις. «Τα κορίτσια χρησιμοποιούν μέσα κοινωνικής δικτύωσης συχνότερα και γι' αυτό συχνότερα νιώθουν μοναξιά και ότι έχουν "μείνει απέξω", όταν βλέπουν τους φίλους ή συμμαθητές τους να συναντιώνται χωρίς εκείνες», αναφέρει η Τουέντζ. Το ποσοστό των κοριτσιών που δήλωσαν ότι νιώθουν πως τις άφησαν «απέξω» αυξήθηκε μεταξύ 2010 και 2015 από 27% σε 40%, ενώ των αγοριών από το 21% στο 27%. Διαψεύδεται έτσι το βασικό επιχείρημα των εταιρειών πίσω από τα ΜΚΔ ότι με τη χρήση τους οι άνθρωποι έρχονται πιο κοντά και νιώθουν λιγότερη μοναξιά.
Δύο άλλοι Αμερικανοί ερευνητές, ο Γκρεκ Λουκιάνοφ και ο Τζόναθαν Χάιντ, σε βιβλίο τους που εκδόθηκε πρόσφατα υποστηρίζουν ότι «τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν καναλιζάρει οπαδικά πάθη οδηγώντας στη δημιουργία μιας "κουλτούρας ξεφωνήματος". Καθένας μπορεί να ξεφωνηθεί δημόσια για κάτι που είπε καλοπροαίρετα, αλλά εισπράχθηκε αρνητικά από κάποιον άλλο. ...Οι νέες μιντιακές πλατφόρμες και πηγές επιτρέπουν την υποχώρηση των ανθρώπων σε αυτοεπιβεβαιωνόμενες φυσαλίδες, όπου οι χειρότεροι φόβοι τους για τα κακά της άλλης πλευράς μπορούν να επιβεβαιωθούν και ενισχυθούν από εξτρεμιστές και κυβερνοτρόλ, που επιδιώκουν να σπείρουν τη διχόνοια και τη διαίρεση».
Για την αντιμετώπιση της διαμορφούμενης κατάστασης οι Αμερικανοί ερευνητές δεν έχουν να συμβουλέψουν τους γονείς τίποτα περισσότερο από στερεοτυπικές προτροπές του τύπου να προετοιμάζετε τα παιδιά σας για τον πραγματικό κόσμο, να επιδιώκουν την αρμονία, να συγχωρούν τους άλλους ανθρώπους και άλλα τέτοια. Ομως το πρόβλημα δεν έχει δημιουργηθεί από την καλή ή μη ανατροφή των παιδιών (άλλωστε δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι μεταβλήθηκε ο τρόπος συμπεριφοράς των γονιών τόσο πολύ μέσα σε 5 χρόνια). Το πρόβλημα έχει δημιουργηθεί από τα μονοπώλια που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ηλεκτρονικών συσκευών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που κερδίζουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια από την πώληση συσκευών και διαφημίσεων που φέρνει η «δωρεάν» διάθεση υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης. Εχει δημιουργηθεί από τον τρόπο ζωής στον καπιταλισμό, που αφαιρεί από τους νέους ή περιορίζει συντριπτικά τα δικαιώματα στη δουλειά, στη μόρφωση, στον πολιτισμό, στον αθλητισμό, στον ελεύθερο χρόνο γενικά, που τους γεμίζει άγχος και αβεβαιότητα, που από την ίδια του τη λειτουργία γεννά την απομόνωση, τις αντιπαλότητες, την εχθρότητα απέναντι στον άλλο άνθρωπο, παρά τις περί του αντιθέτου διακηρύξεις.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: «Scientific American», www.nasa.gov