Στις 21 Ιουνίου 1964, στα γραφεία τού COFO στο Μερίντιαν του
Μισσισσιππή, συναντιούνται τρεις νεαροί, μέλη τού "Κονγκρέσσου για την
φυλετική ισότητα ( Congress of Racial Equality - CORE)", που
συνεργαζόταν με το COFO. Ο 21 ετών Τζέιμς Τσάνεϋ είναι μαύρος, κάτοικος
του Μερίντιαν. Ο 20χρονος Άντριου Γκούντμαν και ο 24χρονος Μίκυ Σβέρνερ
είναι εβραίοι και έχουν έρθει ως εθελοντές από την Νέα Υόρκη. Οι τρεις
τους έχουν μια αποστολή να φέρουν εις πέρας. Πρέπει να πάνε στο
Λονγκντέηλ, για να διερευνήσουν την πυρκαγιά που κατέστρεψε την
"Εκκλησία του Όρους Σιών", ενός ναού των μαύρων. Καθώς επιβιβάζονταν στο
φορτηγάκι του CORE, ο Σβέρνερ γύρισε και είπε σοβαρά στα μέλη του COFO
που παρευρίσκονταν: "Μέχρι τις 4 το απόγευμα θα έχουμε επιστρέψει. Αν δεν έχουμε φανεί ως τότε, αρχίστε να μας ψάχνετε".
Η δουλειά στο Λονγκντέηλ τελείωσε και οι τρεις νεαροί πήραν τον δρόμο της επιστροφής. Επειδή είχαν καθυστερήσει περισσότερο απ' όσο υπολόγιζαν, αποφάσισαν να κάνουν μια μικρή παράκαμψη και να πάρουν την εθνική ως την Φιλαδέλφεια (του Μισσισσιππή) κι από κει την άλλη εθνική ως το Μερίντιαν. Θα έκαναν λίγα μίλια παραπάνω αλλά θα έφταναν γρηγορώτερα στην βάση τους.
Για κακή τους τύχη, μόλις μπήκαν στην Φιλαδέλφεια, κλάταρε ένα από τα ελαστικά του αυτοκινήτου και αναγκάστηκαν να σταματήσουν στην άκρη του δρόμου. Για πιο κακή τους τύχη, απέναντι βρισκόταν μέσα στο περιπολικό του ο βοηθός σερίφη Σέσιλ Ραίυ Πράις. Μόλις ο Πράις είδε τα σήματα του CORE στο βανάκι, έσπευσε να καλέσει με τον ασύρματο τους ανωτέρους του. Μερικά λεπτά αργότερα, ο Τσάνεϋ συλλαμβάνεται για παραβίαση του ορίου ταχύτητος ("οδηγούσε με 65 μίλια την ώρα σε περιοχή όπου το όριο είναι 35 μίλια την ώρα", αναφέρει η βεβαίωση της παράβασης) ενώ κρατούνται και ο Γκούντμαν με τον Σβέρνερ για ανάκριση. Οι τρεις νεαροί οδηγούνται στην φυλακή.
Στις 4 ακριβώς, στα γραφεία του COFO στο Μερίντιαν σημαίνει συναγερμός. Τα κεντρικά γραφεία της οργάνωσης στην πρωτεύουσα Τζάκσον ενημερώνονται ότι οι τρεις δεν έχουν επιστρέψει. Η οργάνωση κινητοποιείται. Μέχρι τις πέντε παρά τέταρτο, τα μέλη της έχουν επικοινωνήσει τηλεφωνικά με όλα τα αστυνομικά τμήματα της επαρχίας. Αποτέλεσμα: μηδέν. Κανένας δεν έχει δει τους τρεις, κανένας δεν γνωρίζει το παραμικρό.
Είναι περασμένες 10 το βράδυ, όταν ο Πράις ανοίγει τα κελλιά των τριών κρατουμένων και τους ενημερώνει ότι η υπόθεση μπήκε στο αρχείο και είναι ελεύθεροι να φύγουν. Χωρίς να τους επιτρέψει να τηλεφωνήσουν οπουδήποτε, τους οδηγεί στο βανάκι τους και κατόπιν τους ακολουθεί με το περιπολικό του ως έξω από την πόλη, για να σιγουρευτεί ότι δεν θα ψάξουν για να βρουν τηλέφωνο. Το κακό είναι ότι ο Πράις έχει ήδη συνεννοηθεί για την "απελευθέρωση" των κρατουμένων με τον προϊστάμενό του σερίφη και τον αστυνομικό διευθυντή. Κι είναι ο αστυνομικός διευθυντής που ενημερώνει την τοπική οργάνωση των Λευκών Ιπποτών της Κου-Κλουξ-Κλαν: "Θα πάρουν την εθνική για Μερίντιαν, σταματήστε τους". Έτσι, μόλις ξεκινάει το περιπολικό του Πράις, ξεκινούν πίσω του άλλα τρία αυτοκίνητα...
Στο μεταξύ, το COFO έχει κινήσει γη και ουρανό για να βρει τους
αγνοούμενους. Τα μέλη του στην Ουάσιγκτον φτάνουν ως τον πρόεδρο Λύντον
Τζόνσον. Ο Τζόνσον θυμώνει και δίνει εντολή στον γενικό εισαγγελέα
Ρόμπερτ Κέννεντυ να επιληφθεί προσωπικά. Αμέσως ο Κέννεντυ δίνει εντολή
στο FBI να αναλάβει την υπόθεση. Ο Κέννεντυ είναι τόσο πιεστικός ώστε ο
ίδιος ο διευθυντής τού FBI, ο πολύς Έντγκαρ Χούβερ πάει ο ίδιος στο
Τζάκσον και ιδρύει το πρώτο τοπικό γραφείο τού FBI στον Μισσισσιππή.
Οι έρευνες κρατούν βδομάδες. Οι ντόπιοι αρνούνται οποιαδήποτε συνεργασία με τους άνδρες τού FBI ενώ οι εφημερίδες υποστηρίζουν ότι η όλη ιστορία είναι κατασκευασμένη από το COFO. Οι τρεις δεν βρίσκονται πουθενά, όμως οι έρευνες στα λαγκάδια και στις δυσπρόσιτες όχθες τού ποταμού Μισσισσιππή γίνονται αιτία να ανακαλυφθούν οκτώ πτώματα μαύρων που έχουν δολοφονηθεί. Ανάμεσά τους ένας 14χρονος με μπλουζάκι του CORE. Άλλοι δυο είναι φοιτητές, εξαφανισμένοι από τον Μάιο. Τα υπόλοιπα πέντε πτώματα δεν ταυτοποιήθηκαν ποτέ.
Έπρεπε να φτάσει η 4η Αυγούστου 1964, 44 ολόκληρες ημέρες από την εξαφάνισή τους, για να βρεθούν οι τρεις νεαροί θαμμένοι στην βάση ενός φράγματος σε μια έρημη έκταση. Οι δυο εβραίοι είχαν εκτελεστεί με μια σφαίρα στην καρδιά. Ο Τσάνεϋ είχε κακοποιηθεί, του είχαν σπάσει τα κόκκαλα, του είχαν κόψει τα γεννητικά όργανα και του είχαν φυτέψει τρεις σφαίρες στην καρδιά. Σύμφωνα με το FBI, η ανακάλυψη των πτωμάτων έγινε χάρη σε μια πληροφορία που στάλθηκε στο γραφείο με ανώνυμο σημείωμα. Λέγεται ότι συντάκτης εκείνου του σημειώματος ήταν η σύζυγος του σερίφη Λώρενς Ρέινυ αλλά αυτή η λεπτομέρεια ποτέ δεν επιβεβαιώθηκε επισήμως.
Το FBI απήγγειλε κατηγορίες σε 21 άτομα που είχαν ανάμειξη στις δολοφονίες. Η πολιτεία αρνήθηκε να δικάσει τους 21 για φόνο (*) και τους δίκασε για συνωμοσία και σύσταση συμμορίας. Κανείς δεν έμεινε πάνω από πέντε χρόνια στην φυλακή. Ο ίδιος ο Πράις έμεινε τεσσεράμισυ. Όμως, το 2005 η υπόθεση ξανάνοιξε, χάρη στις επίμονες προσπάθειες του βραβευμένου ερευνητή-δημοσιογράφου Τζέρρυ Μίτσελ. Αυτή την φορά η κατηγορία ήταν η σωστή: φόνος. Ο Πράις είχε πεθάνει από το 2001 αλλά ο αρχηγός της Κου-Κλουξ-Κλαν στην Φιλαδέλφεια και αυτουργός Έντγκαρ Ραίυ Κίλλεν ζούσε (ήταν 80 ετών) και καταδικάστηκε σε 60 χρόνια κάθειρξης, 20 για κάθε φόνο. Πέθανε στις 11/1/2018 στην φυλακή, μια βδομάδα πριν κλείσει τα 92 του.
Ο θάνατος των τριών ακτιβιστών δεν πήγε στράφι. Οι ιστορικοί αναλυτές συμφωνούν ότι οι "Δολοφονίες του Καλοκαιριού της Ελευθερίας" στον Μισσισσιππή το 1964 και οι τρεις "Πορείες από την Σέλμα στο Μοντγκόμερυ" της Αλαμπάμας (με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ) την επόμενη χρονιά, είναι τα δυο ιστορικά γεγονότα τα οποία συνέβαλαν με τον πλέον καθοριστικό τρόπο στην καθιέρωση της φυλετικής ισοτιμίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τον Αύγουστο του 1965, το Κονγκρέσσο θα επικύρωνε τον νέο αντιρατσιστικό νόμο τού Λύντον Τζόνσον, με τον οποίο τα εκλογικά δικαιώματα των μαύρων εξισώνονταν απολύτως με εκείνα των λευκών σε όλη την χώρα.
Η ιστορία που σας διηγήθηκα τούτο το διήμερο, ενέπνευσε τον σπουδαίο πολιτειακό σκηνοθέτη Άλαν Πάρκερ, ο οποίος το 1988 αποτύπωσε στο σελλιλόιντ την προσπάθεια των πρακτόρων του FBI να φτάσουν στην λύση τής υπόθεσης. Η εξαιρετική ταινία "Ο Μισσισσιππής καίγεται (Mississippi burning)" προσεγγίζει με ψυχραιμία και δίχως συναισθηματισμούς το σοβαρό πρόβλημα ρατσισμού εκείνης της εποχής. Ο Πάρκερ δεν χάνει την ευκαιρία να στήσει ένα θαυμάσιο θρίλλερ και, ταυτόχρονα, δίνει στον Τζην Χάκμαν την ευκαιρία να παίξει τον καλύτερο -ίσως- ρόλο της καρριέρας του. Εξαιρετικοί δίπλα του τόσο ο Γουίλλεμ Νταφόε ως αστυνομικός και η Φράνσις ΜακΝτόρμαντ ως η σύζυγος του σερίφη, η οποία προσφέρει στους πράκτορες του FBI τις καταλυτικές πληροφορίες που οδηγούν στην τελική αποκάλυψη.
Η ταινία ήταν υποψήφια για επτά Όσκαρ, κερδίζοντας εκείνο της φωτογραφίας. Συνολικά, έχει μαζέψει 18 βραβεία, ανάμεσα στα οποία εκείνο της Αργυρής Άρκτου του Βερολίνου για τον Τζην Χάκμαν. Αν δεν την έχετε δει, δείτε την οπωσδήποτε. Σας εγγυώμαι ότι θα την απολαύσετε περισσότερο τώρα που ξέρετε την πραγματική ιστορία πίσω της, έστω κι αν ο Άλαν Πάρκερ άλλαξε τα ονόματα των πραγματικών πρωταγωνιστών.
(*) Η άρνηση της πολιτείας τού Μισσισσιππή να δικάσει τους 21 για φόνο οφείλεται εν πολλοίς στο γεγονός ότι ο Κίλλεν ήταν ιεροκήρυκας. Στο σκεπτικό διατυπώνεται η άποψη ότι "δεν είναι δυνατόν να δικαστεί για φόνο ένας ιεροκήρυκας".
---------------------------------------------------
Άσχετη σημείωση
Σήμερα, 8 Μαρτίου, γιορτάζεται η παγκόσμια ημέρα της γυναίκας. Θέλω να ευχαριστήσω τον φίλο τού ιστολογίου Αθανάσιο Β., ο οποίος λίγο μετά τα μεσάνυχτα θυμήθηκε και κοινοποίησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα παλιό σημείωμά μου γι' αυτή την ημέρα, με τίτλο "Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας: η αλήθεια και ο μύθος". Όσοι δεν το έχετε υπ' όψη σας, δεν θα χάσετε αν του ρίξετε μια ματιά.
 |
| Χάττισμπεργκ, Μισσισσιππής, 1963: Μαύροι συμπληρώνουν το απαραίτητο ερωτηματολόγιο για να αποκτήσουν εκλογικό δικαίωμα. Στον τοίχο, η ταμπέλλα με τις σχετικές οδηγίες. |
Η δουλειά στο Λονγκντέηλ τελείωσε και οι τρεις νεαροί πήραν τον δρόμο της επιστροφής. Επειδή είχαν καθυστερήσει περισσότερο απ' όσο υπολόγιζαν, αποφάσισαν να κάνουν μια μικρή παράκαμψη και να πάρουν την εθνική ως την Φιλαδέλφεια (του Μισσισσιππή) κι από κει την άλλη εθνική ως το Μερίντιαν. Θα έκαναν λίγα μίλια παραπάνω αλλά θα έφταναν γρηγορώτερα στην βάση τους.
Για κακή τους τύχη, μόλις μπήκαν στην Φιλαδέλφεια, κλάταρε ένα από τα ελαστικά του αυτοκινήτου και αναγκάστηκαν να σταματήσουν στην άκρη του δρόμου. Για πιο κακή τους τύχη, απέναντι βρισκόταν μέσα στο περιπολικό του ο βοηθός σερίφη Σέσιλ Ραίυ Πράις. Μόλις ο Πράις είδε τα σήματα του CORE στο βανάκι, έσπευσε να καλέσει με τον ασύρματο τους ανωτέρους του. Μερικά λεπτά αργότερα, ο Τσάνεϋ συλλαμβάνεται για παραβίαση του ορίου ταχύτητος ("οδηγούσε με 65 μίλια την ώρα σε περιοχή όπου το όριο είναι 35 μίλια την ώρα", αναφέρει η βεβαίωση της παράβασης) ενώ κρατούνται και ο Γκούντμαν με τον Σβέρνερ για ανάκριση. Οι τρεις νεαροί οδηγούνται στην φυλακή.
Στις 4 ακριβώς, στα γραφεία του COFO στο Μερίντιαν σημαίνει συναγερμός. Τα κεντρικά γραφεία της οργάνωσης στην πρωτεύουσα Τζάκσον ενημερώνονται ότι οι τρεις δεν έχουν επιστρέψει. Η οργάνωση κινητοποιείται. Μέχρι τις πέντε παρά τέταρτο, τα μέλη της έχουν επικοινωνήσει τηλεφωνικά με όλα τα αστυνομικά τμήματα της επαρχίας. Αποτέλεσμα: μηδέν. Κανένας δεν έχει δει τους τρεις, κανένας δεν γνωρίζει το παραμικρό.
Είναι περασμένες 10 το βράδυ, όταν ο Πράις ανοίγει τα κελλιά των τριών κρατουμένων και τους ενημερώνει ότι η υπόθεση μπήκε στο αρχείο και είναι ελεύθεροι να φύγουν. Χωρίς να τους επιτρέψει να τηλεφωνήσουν οπουδήποτε, τους οδηγεί στο βανάκι τους και κατόπιν τους ακολουθεί με το περιπολικό του ως έξω από την πόλη, για να σιγουρευτεί ότι δεν θα ψάξουν για να βρουν τηλέφωνο. Το κακό είναι ότι ο Πράις έχει ήδη συνεννοηθεί για την "απελευθέρωση" των κρατουμένων με τον προϊστάμενό του σερίφη και τον αστυνομικό διευθυντή. Κι είναι ο αστυνομικός διευθυντής που ενημερώνει την τοπική οργάνωση των Λευκών Ιπποτών της Κου-Κλουξ-Κλαν: "Θα πάρουν την εθνική για Μερίντιαν, σταματήστε τους". Έτσι, μόλις ξεκινάει το περιπολικό του Πράις, ξεκινούν πίσω του άλλα τρία αυτοκίνητα...
 |
| Η αφίσσα του FBI με τους τρεις αγνοούμενους |
Οι έρευνες κρατούν βδομάδες. Οι ντόπιοι αρνούνται οποιαδήποτε συνεργασία με τους άνδρες τού FBI ενώ οι εφημερίδες υποστηρίζουν ότι η όλη ιστορία είναι κατασκευασμένη από το COFO. Οι τρεις δεν βρίσκονται πουθενά, όμως οι έρευνες στα λαγκάδια και στις δυσπρόσιτες όχθες τού ποταμού Μισσισσιππή γίνονται αιτία να ανακαλυφθούν οκτώ πτώματα μαύρων που έχουν δολοφονηθεί. Ανάμεσά τους ένας 14χρονος με μπλουζάκι του CORE. Άλλοι δυο είναι φοιτητές, εξαφανισμένοι από τον Μάιο. Τα υπόλοιπα πέντε πτώματα δεν ταυτοποιήθηκαν ποτέ.
Έπρεπε να φτάσει η 4η Αυγούστου 1964, 44 ολόκληρες ημέρες από την εξαφάνισή τους, για να βρεθούν οι τρεις νεαροί θαμμένοι στην βάση ενός φράγματος σε μια έρημη έκταση. Οι δυο εβραίοι είχαν εκτελεστεί με μια σφαίρα στην καρδιά. Ο Τσάνεϋ είχε κακοποιηθεί, του είχαν σπάσει τα κόκκαλα, του είχαν κόψει τα γεννητικά όργανα και του είχαν φυτέψει τρεις σφαίρες στην καρδιά. Σύμφωνα με το FBI, η ανακάλυψη των πτωμάτων έγινε χάρη σε μια πληροφορία που στάλθηκε στο γραφείο με ανώνυμο σημείωμα. Λέγεται ότι συντάκτης εκείνου του σημειώματος ήταν η σύζυγος του σερίφη Λώρενς Ρέινυ αλλά αυτή η λεπτομέρεια ποτέ δεν επιβεβαιώθηκε επισήμως.
Το FBI απήγγειλε κατηγορίες σε 21 άτομα που είχαν ανάμειξη στις δολοφονίες. Η πολιτεία αρνήθηκε να δικάσει τους 21 για φόνο (*) και τους δίκασε για συνωμοσία και σύσταση συμμορίας. Κανείς δεν έμεινε πάνω από πέντε χρόνια στην φυλακή. Ο ίδιος ο Πράις έμεινε τεσσεράμισυ. Όμως, το 2005 η υπόθεση ξανάνοιξε, χάρη στις επίμονες προσπάθειες του βραβευμένου ερευνητή-δημοσιογράφου Τζέρρυ Μίτσελ. Αυτή την φορά η κατηγορία ήταν η σωστή: φόνος. Ο Πράις είχε πεθάνει από το 2001 αλλά ο αρχηγός της Κου-Κλουξ-Κλαν στην Φιλαδέλφεια και αυτουργός Έντγκαρ Ραίυ Κίλλεν ζούσε (ήταν 80 ετών) και καταδικάστηκε σε 60 χρόνια κάθειρξης, 20 για κάθε φόνο. Πέθανε στις 11/1/2018 στην φυλακή, μια βδομάδα πριν κλείσει τα 92 του.
Ο θάνατος των τριών ακτιβιστών δεν πήγε στράφι. Οι ιστορικοί αναλυτές συμφωνούν ότι οι "Δολοφονίες του Καλοκαιριού της Ελευθερίας" στον Μισσισσιππή το 1964 και οι τρεις "Πορείες από την Σέλμα στο Μοντγκόμερυ" της Αλαμπάμας (με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ) την επόμενη χρονιά, είναι τα δυο ιστορικά γεγονότα τα οποία συνέβαλαν με τον πλέον καθοριστικό τρόπο στην καθιέρωση της φυλετικής ισοτιμίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τον Αύγουστο του 1965, το Κονγκρέσσο θα επικύρωνε τον νέο αντιρατσιστικό νόμο τού Λύντον Τζόνσον, με τον οποίο τα εκλογικά δικαιώματα των μαύρων εξισώνονταν απολύτως με εκείνα των λευκών σε όλη την χώρα.
 |
| Φωτογραφία που έδωσε στην δημοσιότητα το FBI, από την στιγμή της ανεύρεσης των τριών πτωμάτων. |
Η ιστορία που σας διηγήθηκα τούτο το διήμερο, ενέπνευσε τον σπουδαίο πολιτειακό σκηνοθέτη Άλαν Πάρκερ, ο οποίος το 1988 αποτύπωσε στο σελλιλόιντ την προσπάθεια των πρακτόρων του FBI να φτάσουν στην λύση τής υπόθεσης. Η εξαιρετική ταινία "Ο Μισσισσιππής καίγεται (Mississippi burning)" προσεγγίζει με ψυχραιμία και δίχως συναισθηματισμούς το σοβαρό πρόβλημα ρατσισμού εκείνης της εποχής. Ο Πάρκερ δεν χάνει την ευκαιρία να στήσει ένα θαυμάσιο θρίλλερ και, ταυτόχρονα, δίνει στον Τζην Χάκμαν την ευκαιρία να παίξει τον καλύτερο -ίσως- ρόλο της καρριέρας του. Εξαιρετικοί δίπλα του τόσο ο Γουίλλεμ Νταφόε ως αστυνομικός και η Φράνσις ΜακΝτόρμαντ ως η σύζυγος του σερίφη, η οποία προσφέρει στους πράκτορες του FBI τις καταλυτικές πληροφορίες που οδηγούν στην τελική αποκάλυψη.
Η ταινία ήταν υποψήφια για επτά Όσκαρ, κερδίζοντας εκείνο της φωτογραφίας. Συνολικά, έχει μαζέψει 18 βραβεία, ανάμεσα στα οποία εκείνο της Αργυρής Άρκτου του Βερολίνου για τον Τζην Χάκμαν. Αν δεν την έχετε δει, δείτε την οπωσδήποτε. Σας εγγυώμαι ότι θα την απολαύσετε περισσότερο τώρα που ξέρετε την πραγματική ιστορία πίσω της, έστω κι αν ο Άλαν Πάρκερ άλλαξε τα ονόματα των πραγματικών πρωταγωνιστών.
(*) Η άρνηση της πολιτείας τού Μισσισσιππή να δικάσει τους 21 για φόνο οφείλεται εν πολλοίς στο γεγονός ότι ο Κίλλεν ήταν ιεροκήρυκας. Στο σκεπτικό διατυπώνεται η άποψη ότι "δεν είναι δυνατόν να δικαστεί για φόνο ένας ιεροκήρυκας".
---------------------------------------------------
Άσχετη σημείωση
Σήμερα, 8 Μαρτίου, γιορτάζεται η παγκόσμια ημέρα της γυναίκας. Θέλω να ευχαριστήσω τον φίλο τού ιστολογίου Αθανάσιο Β., ο οποίος λίγο μετά τα μεσάνυχτα θυμήθηκε και κοινοποίησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα παλιό σημείωμά μου γι' αυτή την ημέρα, με τίτλο "Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας: η αλήθεια και ο μύθος". Όσοι δεν το έχετε υπ' όψη σας, δεν θα χάσετε αν του ρίξετε μια ματιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου