«Το γράμμα που δεν έφτασε ποτέ»

 FARINDOLA - 8 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1956

 

Του Τάκη Βαρελά*

Απέναντι από την εκκλησία του San Nicola, στο ορεινό χωριό Farindola της Πεσκάρα στην Ιταλία, είναι τοποθετημένο ένα γλυπτό το οποίο απεικονίζει μια γυναίκα, η οποία κρατάει στα χέρια της ένα φάκελο.

Πήγα κοντά, το είδα.

Ήταν ολόσωμο, σε λευκό μάρμαρο, όρθιο το σώμα της γυναίκας, το πρόσωπο περίλυπο, σκεπτικό θα έλεγα. Τα χέρια κρεμασμένα, λες και δεν την ενδιέφερε αυτό που κρατούσε…

Είπα, μάλλον κάποια Madonna θα είναι και το προσπέρασα μην δίνοντας και πολλή σημασία για το λόγο που φτιάχτηκε αυτό το γλυπτό, άλλωστε, δεν θα καταλάβαινα και τίποτε, αφού Ιταλικά δεν γνώριζα για να διαβάσω τον τίτλο
Και να, που όλα γύρισαν ανάποδα…

Στη περιήγηση - ξενάγηση που μας έκανε ο Nandir, ένας νέος Ιταλός, πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου των Νέων της Farindola που μας είχε προσκαλέσει στο Διεθνές Φεστιβάλ Τέχνης στάθηκε μπροστά στο άγαλμα και άρχισε να μας εξηγεί, για το γλυπτό και το λόγο που φτιάχτηκε και προς τιμή ποιων…


Ο Nandir, κατάλαβε, ότι εγώ δεν μπορούσα να καταλάβω τι έλεγε και με πλησίασε, μεταφράζοντας φωνητικά στο Google translate από τα Ιταλικά στα Ελληνικά…

Έμεινα άφωνος!!!

Όχι για τη μετάφραση, αλλά για τα αίτια, το γεγονός και το συμβολισμό του αγάλματος και του τίτλου του!
«Το γράμμα που δεν έφτασε ποτέ!»

Κινηματογραφικές εικόνες διαπέρασαν στο μυαλό μου όσο ο Nandir εκφωνούσε τη μετάφραση στα Ελληνικά..

«…Αυτό, είναι το μνημείο των Ιταλών εργατών ανθρακωρύχων από τη Farindola και την περιοχή του Abruzzo που έχασαν τη ζωή τους στο Βέλγιο όταν κατέρρευσε η στοά που δούλευαν μετά από έκρηξη στο ορυχείο του Marcinelle.

Ήταν Αύγουστος του 1956.  Εποχή των μεταναστεύσεων, όταν οι νέοι, εγκατέλειψαν τη χώρα μας, από τη φτώχεια, για να βρουν μια καλύτερη μοίρα.

Τα πρόσωπά τους φωτίστηκαν από την ελπίδα, αλλά δεν ήξεραν, ότι αυτό το φως θα έκλεινε, από μια πυρκαγιά που προκάλεσε μια σπίθα, όταν ένα βαγονέτο ξέφυγε από τις ράγες και έκοψε τα καλώδια, με αποτέλεσμα να προκύψουν αλυσιδωτές εκρήξεις μέσα στις στοές! 

Υπήρχαν πολλά θύματα και 60 από αυτά ήταν κάτοικοι από την περιοχή Abruzzo.
Στις 8 Αυγούστου κάθε χρόνο, γιορτάζουμε τη μνήμη αυτών των εργατών που συναντήθηκαν στο σκοτάδι του θανάτου, στην άνθιση της νιότης τους.

Με την ευκαιρία της εξηκοστής επετείου της τραγωδίας, φτιάχτηκε προς ανάμνηση τους, αυτό το έργο, όπου χαράχτηκαν μερικές επιστολές τις οποίες οι σύζυγοι των νεκρών εργατών, έστελναν στους άνδρες τους στο Marcinelle, τις οποίες δεν έλαβαν ποτέ και επέστρεφαν με την ένδειξη: "Χωρίς παραλήπτη!".

Να γιατί το έργο έχει τίτλο "Το γράμμα που δεν έφτασε ποτέ!"».

Δεν σας το κρύβω, ήταν συγκινητικές οι στιγμές, τουλάχιστον για εμένα.

Δεν περίμενα αυτό το αίτιο και το γεγονός που συμβόλιζε το έργο.

Η ανάκληση της ιστορικής μνήμης ήταν δεδομένη πλέον.

Αναρωτήθηκα!

Άραγε, να ήταν μόνο Ιταλοί ανθρακωρύχοι στο Ορυχείο;

Από την έρευνα προέκυψαν συγκλονιστικές μαρτυρίες…

Το τραγούδι του Δερβενιώτη με τον Καζαντζίδη « …στις φάμπρικές της Γερμανίας και στου Βελγίου τις στοές…», ήταν προπομπός της σκέψης μου.
Ψάχνοντας λίγο το χρόνο προς τα πίσω, ξεδιπλωνόταν δυο βίοι παράλληλοι για τη φτωχή εργατική τάξη της Ιταλίας, της Ελλάδας, και σχεδόν όλων των Ευρωπαϊκών χωρών που έζησαν τη βαρβαρότητα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και τη συνέχεια του με άλλα μέσα.

Χωριά ολόκληρα, οικογένειες και νιάτα που δεν πρόλαβαν να ανθίσουν, ξεριζώθηκαν και μετανάστευσαν, σκόρπισαν στις 5 ηπείρους αναζητώντας μια καλύτερη μοίρα.

Να λοιπόν που μου έλαχε, εδώ στη Farindola, να βρεθώ μπροστά στην ιστορική ταξική μνήμη, που έχει κοινές ρίζες απλωμένες από την Ιταλία, την Ελλάδα, τη Γιουγκοσλαβία, την Πολωνία, την Τουρκία, την Αμερική, τη Γερμανία, την Αυστραλία και όλο τον κόσμο.

Τους είπα, ότι έρχομαι από εκείνη την χώρα, την Ελλάδα, που τα παιδιά της, θάφτηκαν στον ίδιο τάφο με τα δικά σας παιδιά, στα κάτεργα του ανθρακωρυχείου του Marcinelle στο Βέλγιο, την ίδια μέρα, για ένα κομμάτι γλυκό ψωμί, για να έρθουν καλύτερες μέρες.

Δεν ήταν πολλοί οι δικοί μας, αλλά ήταν εργάτες, το αλάτι και η νιότης της γης.
Οι δικοί σας, από μια γωνία της Ιταλικής γης τη Farindola και το Abruzzo, οι δικοί μας, οι Έλληνες ήταν από την Κρήτη…

… και εδώ αρχίζει το μακρόσυρτο μοιρολόι της φτώχειας, των βασάνων και της μετανάστευσης και της ταξικής βίας που δεν γνωρίζει χρώμα, γλώσσα, θρησκεία και φυλή.

Ένα μοιρολόι θανάτου στους τάφους της εργατικής τάξης στα έγκατα της γης, που τα βάφτισαν ορυχεία, και εκ του αποτελέσματος αποδείχθηκαν νεκροταφεία….

Ναι σωστά μας τα είπε ο Nandir. Όμως, σκάβοντας βαθιά, πίσω από το ιστορικό ταξικό γεγονός, ήρθε στο φως, πληρέστερη και αμείλικτη η ιστορία..

Τον Αύγουστο του 1956, στην πόλη Marcinelle του Βελγίου, σημειώθηκε μια πρωτοφανής τραγωδία, που στοίχισε τη ζωή σε 262 εργάτες ανθρακωρύχους, από τους οποίους οι 6 ήταν Έλληνες.

Το ανθρακωρυχείο «Bois de Cazier», ιδρύθηκε στις αρχές του 1800.
Τη χρονιά, πριν την τραγωδία, το ανθρακωρυχείο αυτό, είχε καταγράψει παραγωγή 170 χιλιάδων τόνων άνθρακα και ήταν μια από τις μεγαλύτερες για την εποχή. Αντιλαμβάνεστε την εντατικοποίηση της εργασίας,για την αύξησης της παραγωγής άνθρακα.

Στα ανθρακωρυχεία αυτής της περιοχής κατευθύνθηκαν οι Έλληνες μετανάστες, που ήλθαν στο Βέλγιο για να εργαστούν ως ανθρακωρύχοι, από τις αρχές του 1950 και μετά. Μια δουλειά απάνθρωπα σκληρή, πνιγμένη στην καρβουνόσκονη, ανάμεσα σε τρυπάνια και φτυάρια, σε ράγες και βαγονέτα, μέσα σε γαλαρίες και σε στοές, που έφθαναν μέχρι τα 500 μ. και κάποιες φορές μέχρι και τα 1200 μ. κάτω από τη γη.

Άνθρωποι που επέλεξαν τα τάρταρα της ξενιτιάς, από την αβάσταχτη φτώχεια της πατρίδας τους, τα αποτελέσματα της βαρβαρότητας του πολέμου, με μια λάμπα για ήλιο και ο ένας δίπλα από τον άλλο, τη μια στο δρόμο για τη φλέβα και την άλλη στο δρόμο για την επιφάνεια, αυτή που έλεγαν χαμοζωή.

Έλληνες, Βέλγοι, Ιταλοί, Γιουγκοσλάβοι, Ισπανοί, Γερμανοί, Τούρκοι, Πολωνοί, Κινέζοι, Ούγγροι, Ολλανδοί, Γάλλοι, Βρετανοί, Ουκρανοί, Ρώσοι, με γλώσσα διαφορετική, αλλά με ίδια μοίρα, εκεί στο ανθρακωρυχείο «Bois de Cazier»...

Εργάτες! Η νιότη του κόσμου, στα έγκατα της γης δολοφονημένοι για τα κέρδη της πλουτοκρατίας.

Από τις 07.45 το πρωί της 8ης Αυγούστου 1956, στις στοές του ανθρακωρυχείου «Bois de Cazier» είχαν κατέβει για εργασία 274 άνδρες. Ενώ βρίσκονταν σε εξέλιξη η εξόρυξη (μέχρι και σε βάθος 1035 μ.) περίπου μισή ώρα μετά το ξεκίνημα της βάρδιας (08.15 π.μ.), ένα από τα βαγονέτα, που μετέφεραν τα κομμάτια του άνθρακα, ανατράπηκε και χτύπησε στα ηλεκτροφόρα καλώδια, υψηλής τάσης, του μηχανισμού ανέλκυσης.

Στις 08.25 το πρωί, σήμανε συναγερμός και κλήθηκαν τα σωστικά συνεργεία.
Στην επιχείρηση κατάσβεσης και διάσωσης που ακολούθησε, έσπευσαν αμέσως πολλοί ιταλικής καταγωγής διασώστες, για λόγους επικοινωνίας με τους εγκλωβισμένους, διότι ήταν γνωστό ότι στη στοά που είχε αποκοπεί, εργάζονταν κυρίως Ιταλοί εργάτες-μετανάστες.

Οι έρευνες για τους αγνοούμενους, κράτησαν μέχρι τις 23 Αυγούστου 1956. Την ημέρα αυτή εντοπίστηκε ένας υπόγειος θάλαμος, όπου τα συνεργεία διάσωσης διέκριναν ότι μπορεί να υπήρχαν οι τελευταίοι επιζώντες.

Οι ελπίδες όλες τελείωσαν στις 3 τα ξημερώματα της ημέρας αυτής, όταν ένας από τους Ιταλούς διασώστες που κατόρθωσε να φθάσει μέχρι τον υπόγειο θάλαμο βγήκε έξω και ανακοίνωσε στη μητρική του γλώσσα: «Tutti cadaveri» («παντού πτώματα»).

Η εργατική τάξη μετρά τους νεκρούς της βίαιης ταξικής εκμετάλλευσης της.

Συνολικά 262 ανθρακωρύχοι ανασύρθηκαν νεκροί από το ανθρακωρυχείο. 

Οι 136 ήταν Ιταλοί, 95 ήταν Βέλγοι, 8 Πολωνοί, 6 Έλληνες, 5 Γερμανοί, 5 Γάλλοι, 3 Ούγγροι, 1 Βρετανός, 1 Ολλανδός, 1 Ρώσος και 1 Ουκρανός. Μόνο 12 επέζησαν.

Όσοι λοιπόν σήμερα, ψάχνουν να βρουν διαφορές ανάμεσα στους λαούς της γης, ας αναρωτηθούν για ποιανού το συμφέρον, τόσοι ανθρακωρύχοι θάφτηκαν στα ορυχεία του Βελγίου;

Ποια γλώσσα μιλούσαν οι ιδιοκτήτες, εάν όχι, την γλώσσα του κέρδους.
Το κοινοτάφιο της εργατικής τάξης στο ανθρακωρυχείο «Bois de Cazier» του Marcinelle, μας στέλνει σήμερα, ένα και μόνο επίκαιρο και αναγκαίο μήνυμα: «Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε» 

Αυτή η πλευρά της επίσκεψης μου στη Farindola δεν ήταν προβλέψιμη.

Ήρθαν έτσι όμως τα πράγματα, όπου η ανάκληση μνήμης πυροδότησε εικόνες και γεγονότα που συνέβησαν σε παρελθόντα χρόνο και εμφανίστηκαν εμπλουτισμένα.

Σήμερα τα καραβάνια των προσφύγων μεταναστών, από τις χώρες του πολέμου, αν δεν πνιγούν στη θάλασσά της Μεσογείου θα φτάσουν στα νησιά της Ελλάδας στη Χίο, τη Μυτιλήνη, τη Σάμο, την Κώ και από όπου αλλού, βρουν πέρασμα, έρχονται για να σωθούν και ας ριζώσουν όπου βρουν.

Άλλοι θαλασσοπνιγμένοι, θα φτάσουν στη Λαμπεντούζα της Ιταλίας και από εκεί, όπως και από την Ελλάδα, αφού θα μπουν στη διαλογή, θα φύγουν για τα σύγχρονα δουλεμπορικά του καπιταλισμού, για να συναντήσουν τους δικούς μας νέους 500.000 Έλληνες μετανάστες, που έφυγαν αναζητώντας μια καλύτερη τύχη.

Τριγωνική απανθρωπιά: Πόλεμος - μετανάστευση - άγρια καπιταλιστική εκμετάλλευση, που δεν διαχωρίζει, λαό, φύλο, χρώμα, γλώσσα και θρησκεία, παρά μόνο το κέρδος από την ανθρώπινη αξία!

Το έργο λοιπόν επαναλαμβάνεται ξανά και δεν είναι φάρσα!

Θεώρησα καθήκον και υποχρέωση μου, να μοιραστώ, αυτή τη συγκυρία, η οποία προέκυψε από την επίσκεψη μου στην πραγματική Ιταλία των φτωχών εργατών και αγροτών της Farindola, αποδεκατισμένης σήμερα από τη μετανάστευση, την ανεργία και τη φτώχεια, στην οποία, όπως και στην Ελλάδα, κάθε σπίτι έχει, δυο και τρεις ανέργους και μετανάστες σε όλο το κόσμο.

Η έκρηξη στο ορυχείο «Bois de Cazier» του Marcinelle, στις 8 Αυγούστου 1956 και ο θάνατος, των 262 δολοφονημένων ανθρακωρύχων επιβεβαιώνει, ότι το κεφάλαιο για τις ανάγκες του για περισσότερα κέρδη, δεν διστάζει μπροστά σε τίποτα!

Μπροστά στην αύξηση των κερδών του, δεν κάνει διακρίσεις σε χρώμα, γλώσσα, πατρίδα, θρησκεία και φυλή.

Θεωρεί την εργατική τάξη όλου του κόσμου ενιαία και αναλώσιμη, μεταφερόμενη όπου γης, ήπια ή βίαια στα κάτεργά της, μόνο για τα κέρδη της.

Να λοιπόν η αναγκαιότητα, η επικαιρότητα που φέρνει μπροστά μας το μήνυμα:
Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε!

Άλλος δρόμος δεν υπάρχει!

* Ο Τάκης Βαρελάς, είναι ζωγράφος, βρέθηκε πρόσφατα προσκαλεσμένος μετά από διεθνή διαγωνισμό για συμμετοχή στο 9ο Διεθνές Φεστιβάλ Εικαστικών Τεχνών στη Farindola της Πεσκάρα στην Ιταλίας. Το κείμενο, είναι μέρος των σημειώσεων του και αποτελεί υπόσχεση που έδωσε στους κατοίκους της Farindola, να κάνει γνωστό αυτό το σημαντικό απάνθρωπο γεγονός που συνέδεσε τους λαούς μας

902gr