ΣΕΛΗΝΗ Νέο πεδίο ανταγωνισμού για τον καπιταλισμό

Αμφισβητείται η συμφωνία που είχε υπογραφεί με τη Σοβιετική Ενωση για την εξερεύνηση και αξιοποίηση του Διαστήματος

Τη δεκαετία του 1960 έμοιαζε ζήτημα λίγου χρόνου πριν ο άνθρωπος σπάσει τα δεσμά του γήινου συστήματος (Γη - Σελήνη) και αρχίσει να ταξιδεύει όλο και πιο μακριά στο ηλιακό σύστημα και γιατί όχι, ίσως κάποτε και στο Γαλαξία. Οταν οι ΗΠΑ κατάφεραν επιτέλους μια πρωτιά το 1969 με τον πρώτο άνθρωπο στη Σελήνη, ξεκίνησε μια μεγάλη παύση στις επανδρωμένες αποστολές πέραν της γήινης τροχιάς. Τώρα, 50 χρόνια αργότερα, η υπόθεση των επανδρωμένων διαστημικών πτήσεων ξαναθερμαίνεται, καθώς πέντε χώρες και αρκετές εταιρείες έχουν ανακοινωμένα προγράμματα αποστολών στη Σελήνη, που θα πραγματοποιηθούν στο άμεσο μέλλον. Σήμερα, όμως, δεν υπάρχει η Σοβιετική Ενωση, που άνοιξε στο όνομα του ανθρώπου το δρόμο προς το Διάστημα και τις επανδρωμένες διαστημικές πτήσεις. Υπάρχουν μόνο οι ανταγωνιζόμενες καπιταλιστικές χώρες και τα μονοπώλιά τους. Γι' αυτό το Διάστημα και σε πρώτη φάση η Σελήνη είναι πολύ πιθανό να γίνουν ένα ακόμη πεδίο διαμάχης κεφαλαίων και ιμπεριαλιστών.

Ποια Συνθήκη;

Η Συνθήκη για το Εξωατμοσφαιρικό Διάστημα (Outer Space Treaty), που συνάφθηκε το 1967 ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και τις ΗΠΑ, με συνυπογράφουσα και τη Βρετανία, προβλέπει ότι η διαστημική εξερεύνηση πρέπει να γίνεται ειρηνικά και για το καλό όλων των εθνών. Η Συνθήκη που μετέπειτα προσυπογράφηκε από συνολικά 107 χώρες, προβλέπει επίσης ότι κανείς δεν μπορεί να διεκδικήσει περιοχές σε άλλο ουράνιο σώμα. Ομως, τώρα που εξέλιπε το αντίπαλο δέος, οι καπιταλιστές δεν επρόκειτο να κολλήσουν στις προβλέψεις μιας Συνθήκης που υπέγραψαν σε συνθήκες αμφισβήτησης της κυριαρχίας τους. Βρήκαν, λοιπόν, το ζητούμενο «παραθυράκι» (για να κρατήσουν και τα προσχήματα) στα εδάφια «μη παρέμβασης», τα οποία απαιτούν από τους υπογράφοντες να μην προκαλέσουν οποιαδήποτε ζημιά, προσεδαφίζοντας τις δικές τους αποστολές κοντά ή πάνω στις υπάρχουσες διαστημοσυσκευές και εγκαταστάσεις άλλων. Είναι μια λογική και αναμενόμενη πρόβλεψη στο πνεύμα της Συνθήκης, αλλά σε αυτή πολλοί βλέπουν τη δυνατότητα μια χώρα ή ακόμη και μια ιδιωτική εταιρεία να μονοπωλήσει μια καλή τοποθεσία, απλώς με το να φτάσει πρώτη εκεί.

Αφρική

Πάνω κατανομή συγκεντρώσεων σιδήρου στην επιφάνεια της Σελήνης, όπως καταγράφηκε από το σκάφος «Κλημεντίνη» το 1994 και κάτω σχέδιο της σεληνακάτου «Μπλε Φεγγάρι», που αναπτύσσει η εταιρεία «Blue Origin»

Αν έστω και ένα μόνο κράτος ή μονοπώλιο προσπαθήσει να διεκδικήσει περιοχή σε άλλο ουράνιο σώμα, ίσως πυροδοτήσει μια «Διαμάχη για το φεγγάρι», παρόμοια με τη «Διαμάχη για την Αφρική», όταν εντοπίστηκαν πλούσια μεταλλεύματα στο Κονγκό τη δεκαετία του 1880. Εκείνο που είναι σίγουρο, είναι η στόχευση της ίδιας περιοχής της Σελήνης από όλες τις πραγματοποιούμενες ή επερχόμενες αποστολές. Το «Τσαντραγιαάν-2» της Ινδίας ίσως έχει ήδη προσσεληνωθεί από προχτές κοντά στον νότιο πόλο της Σελήνης. Η Κίνα έχει ανακοινώσει ότι τουλάχιστον τρία σκάφη της θα έχουν στόχο τους σεληνιακούς πόλους. Η Ρωσία αναπτύσσει το πρόγραμμα «Λούνα-Γλομπ», που προβλέπεται το 2021 να προσεδαφιστεί κοντά στον κρατήρα Μπογκουσλάβσκι, στον νότιο πόλο. Την ίδια χρονιά, η Ιαπωνία σκοπεύει να εκτοξεύσει την αποστολή SLIM (Smart Lander for Investigating Moon), που αποσκοπεί να πετύχει πολύ μεγάλη ακρίβεια προσσελήνωσης σε μικρής έκτασης χαρακτηριστικά της επιφάνειας της Σελήνης. Η αμερικανική NASA, o Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος και πλειάδα μονοπωλίων έχουν επίσης βάλει στόχους στο φεγγάρι. Τον περασμένο Μάη, ο ιδιοκτήτης της «Amazon», Τζεφ Μπέζος, ιδρυτής της εταιρείας διαστημικών πτήσεων «Blue Origin», αποκάλυψε τα σχέδιά του για τη σεληνάκατο «Blue Moon» («Μπλε Φεγγάρι»), που θεωρεί ότι θα είναι έτοιμη για να μεταφέρει πληρώματα στη Σελήνη μέσα στην ερχόμενη πενταετία. Μια άλλη εταιρεία, η «Moon Express» στοχεύει να προσσεληνώσει σκάφος της στον νότιο πόλο της Σελήνης έως το 2021. Και όπως δήλωσε ο επικεφαλής της, Μπομπ Ρίτσαρντς, αν φτάσουν εκεί πριν από οποιονδήποτε άλλον, η εταιρεία θα απαιτήσει να γίνουν σεβαστά τα δικαιώματά της για μη παρέμβαση...!

Το «πετρέλαιο» του Διαστήματος

Χάρτης των συγκεντρώσεων θορίου στην επιφάνεια της Σελήνης με βάση τα δεδομένα που συνέλεξε το «Lunar Prospector» της NASA. Το θόριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο σε πυρηνικούς αντιδραστήρες σχάσης και αποτελεί έναν πιθανό στόχο εξόρυξης

Υπάρχει πολύς χώρος για να χωρίσουν κτήματα στη Σελήνη οι καπιταλιστές. Η επιφάνειά της έχει περίπου την έκταση της Αφρικής, όμως οι πόροι που διαθέτει δεν είναι ισοκατανεμημένοι πάνω της. Ο σίδηρος και το τιτάνιο, που θα ήταν χρήσιμα για την κατασκευή καταφυγίων για τους αστροναύτες στο φεγγάρι, αλλά και μηχανικών μέσων, είναι συγκεντρωμένα σε συγκεκριμένες περιοχές. Το ήλιο-3, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την τροφοδοσία πυρηνικών αντιδραστήρων σύντηξης, επίσης δεν είναι ομοιόμορφα διασκορπισμένο μέσα στον ρεγόλιθο (τη σκόνη στην επιφάνεια του σεληνιακού εδάφους). Επιπλέον, οι «πόροι» δεν περιορίζονται στα εξορύξιμα υλικά. Ορισμένες επιφανειακές δομές, όπως κάποιοι κρατήρες, θα μπορούσαν να προσφέρουν στους αστροναύτες προστασία από τη ραδιενέργεια. Αλλά βραχυπρόθεσμα, ο πολυτιμότερος πόρος είναι το νερό. Οι αστροναύτες μπορούν να το χρησιμοποιήσουν για να το πιουν ή να το διασπάσουν στα συστατικά του, μετασχηματίζοντάς το έτσι σε καύσιμο και οξειδωτικό για τους πυραύλους τους. Το νερό έχει βάσιμα χαρακτηριστεί ως το «πετρέλαιο» του Διαστήματος.

Φιλέτα

Μερικές από τις πιο πρόσφορες τοποθεσίες για εξαγωγή νερού είναι οι αποκαλούμενες Κορυφές του Αιώνιου Φωτός, στον βόρειο και τον νότιο πόλο. Αυτές είναι κορυφές κρατήρων, γεωγραφικά χαρακτηριστικά που σχηματίζονται συχνά πάνω ή κοντά στους κρατήρες πρόσκρουσης που δημιουργούν οι αστεροειδείς όταν χτυπούν με ταχύτητα την επιφάνεια, σπρώχνοντας υλικά προς τα πλάγια. Τα υλικά αυτά ανασηκώνονται, δημιουργώντας ένα υπερυψωμένο στεφάνι στην άκρη του κρατήρα. Εξαιτίας της ουράνιας μηχανικής της Σελήνης, ο ήλιος λάμπει σχεδόν πάντα σε αυτές τις κορυφές, προσφέροντας σχεδόν διαρκώς διαθέσιμη πηγή Ενέργειας σε φωτοβολταϊκά κύτταρα που θα αναπτυχθούν εκεί. Οι αστροναύτες θα μπορούσαν να κατασκευάσουν βάσεις σε αυτά τα σημεία, ώστε να εξάγουν το νερό που βρίσκεται με τη μορφή πάγου μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες μέτρα μακριά, στον πάτο του κρατήρα, σε περιοχές που αντιθέτως βρίσκονται υπό μόνιμη σκιά.
Κάθε πόλος της Σελήνης διαθέτει 5-6 Κορυφές του Αιώνιου Φωτός, καθεμιά από τις οποίες έχει διάμετρο μερικών εκατοντάδων μέτρων. Με δεδομένη τη σπανιότητά τους, είναι εύκολο να φανταστεί κανείς την αρχή της μη επέμβασης να χρησιμοποιείται από κράτη και ιδιώτες για να τις διεκδικήσουν, επειδή έφτασαν εκεί πρώτοι. Είναι τόσο μικρές, που κανείς άλλος δεν θα μπορούσε να αποπειραθεί να προσσεληνωθεί σε αυτές, χωρίς να διακινδυνεύσει να προκαλέσει ζημιά σε σκάφη και εγκαταστάσεις που θα υπάρχουν ήδη εκεί.

Μάχη για τα εδάφη

Το 2015, το Κογκρέσο των ΗΠΑ πυροδότησε διεθνή διαμάχη, όταν ψήφισε τον νόμο για την ανταγωνιστικότητα των αμερικανικών Εμπορικών Διαστημικών Αποστολών, που ανέφερε ότι αν και κανείς δεν μπορεί να διεκδικήσει εδάφη σε ένα ουράνιο σώμα, κάθε υλικό που θα εξαχθεί από ένα τέτοιο σώμα, ανήκει νόμιμα στην οντότητα που έκανε την εξόρυξη και γι' αυτό μπορεί να διατεθεί προς πώληση. Οι αντιπρόσωποι της Ρωσίας και της Βραζιλίας διαμαρτυρήθηκαν έντονα το 2017 στη συνάντηση της επιτροπής του ΟΗΕ για τις Ειρηνικές Χρήσεις του Διαστήματος, δηλώνοντας ότι οι εξορυκτικές δραστηριότητες σε άλλα ουράνια σώματα είναι ένα είδος ντε φάκτο σφετερισμού και ότι χρειάζεται να δημιουργηθεί ένα παγκόσμιο κονσόρτσιουμ για τη ρύθμιση των εξορυκτικών λειτουργιών. Αντί να προχωρήσει η εξερεύνηση και αξιοποίηση του Διαστήματος προς όφελος ολόκληρης της ανθρωπότητας, οι κεφαλαιοκράτες και οι κυβερνήσεις τους έχουν αποδυθεί σε έναν αγώνα να βρωμίσουν και τα άλλα ουράνια σώματα με τον απάνθρωπο και καταστροφικό για το περιβάλλον τρόπο οργάνωσης της καπιταλιστικής παραγωγής. Σε αυτόν τον αγώνα ξεκινούν με νομικό πόλεμο, ενώ οι πιο ισχυροί απ' αυτούς προσπαθούν να πάνε πρώτοι και να «πιάσουν» τις καλύτερες θέσεις...

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»