Τίτλος που οριοθετεί τον τόπο και τον χρόνο του μυθιστορήματος (με το επίρρημα κάποτε προσδιορίζεται ένα μακρινό παρελθόν), καλλιεργεί εξαρχής μια νοσταλγική διάθεση και αναδεικνύει τον καθοριστικό ρόλο της μνήμης ως στοιχείο πλοκής και ως πηγή προσωπικών συναισθημάτων κυρίως αρνητικών.Γράφει η Ευγενία Καβαλλάρη //
Πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Νομού Ημαθίας
Παράλληλα προκαλεί και συνειρμό που παραπέμπει στον κινηματογράφο, καθώς μπορεί να εκληφθεί και ως παράφραση του «Κάποτε στην Αμερική» του Σέρτζιο Λεόνε. Η ταινία παρουσιάζει τη ζωή και τα όνειρα 4 πιτσιρικάδων που βιώνουν στο πετσί τους τη φτώχεια των λαϊκών στρωμάτων στις ΗΠΑ και προσπαθούν να επιβιώσουν και να τα καταφέρουν, να γίνουν κι αυτοί κάποια μέρα «μεγάλοι».
Εντοπίζονται πράγματι ορισμένες αναλογίες με το μυθιστόρημα. Σ’αυτό ο Πέτρος Κυρίμης παρουσιάζει την ιστορία 5 φίλων από τα χρόνια της αθωότητάς τους στις φτωχογειτονιές του Πειραιά ως τη δραματική κατάληξη των 4 της αρχικής παρέας.
Εκκινεί με επίκληση στις Μούσες, όχι για να εδραιωθεί η εντύπωση πως το έργο είναι θεόπνευστο, όπως στην περίπτωση του Ομήρου. Οι Μούσες του Πέτρου Κυρίμη δεν έχουν θεϊκή υπόσταση ,είναι οι ήρωες του, άνθρωποι καθημερινοί, ταπεινοί, με κοινό συνδετικό κρίκο τη θλίψη, τον βαθύ πόνο, αποσαφηνίζοντας έτσι από πού αντλεί το αφηγηματικότου υλικό.
Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε κεφάλαια στα οποία προτάσσεται ο μονόλογος του προσωποποιημένου Χρόνου που με τις θεικές του ιδιότητες ως παντογνώστης αφηγητής κλείνει μέσα του τις ανθρώπινες ιστορίες και τις σχολιάζει άλλοτε ως θεατής και άλλοτε ως συνεργός.
Από
την αρχή του έργου παρουσιάζονται οι 5 φίλοι ο Λουκάς, ο Αντώνης ο
Τσίχλας, ο Νάσος, ο Νικόλας και ο Βασιλάκης Μυταράς, ο οποίος με
δραματικό τρόπο αποχωρεί από την παρέα νωρίς και θα επανέλθει με εξίσου
δραματικό τρόπο για να εξιλεωθεί και να συμβάλει στη λύτρωση του
τελευταίου της βασικής τετράδας, του Λουκά. Οι έφηβοι πλάθουν τα όνειρά
τους με τη θέα των καραβιών του λιμανιού, έχοντας κοινό κίνητρο την
επιθυμία φυγής. Νοερές περιπλανήσεις, ονειροπόλα σχέδια φυγής εφήβων που
τροφοδοτούνται από τις αφηγήσεις των ναυτικών.Ο συγγραφέας με το τέχνασμα της μαντείας εισαγάγει τον προβληματισμό του, τη φιλοσοφική του θεώρηση για τις δυνάμεις, τους νόμους που καθορίζουν την ανθρώπινη ζωή, τα περιθώρια των ελεύθερων επιλογών του. Εξάλλου τοποθετώντας και τις Μοίρες στα δρώντα πρόσωπα του έργου, ιδιαίτερα στο κεφάλαιο με την αυτοκτονία του Νάσου και την απελπισία της Ελένης, δίνει τη δική του εκδοχή για τις μυστικές δυνάμεις που συνέχουν τη ζωή των ανθρώπων.
Από το σημείο της μαντείας και μετά ξεκινά μια καταιγιστική δράση που υποστηρίζεται και από μια ασθματική εκφορά του λόγου. Ο χρόνος ως αφηγητής περιγράφει τις δυσκολίες, τα βάσανα, τους θανάτους, την κατάληξη των ηρώων. Ο πρώτος της παρέας θα χαθεί σε εργατικό ατύχημα στα ναυπηγεία του Περάματος, ο δεύτερος σχεδόν θα αυτοκτονήσει όταν μαθαίνει την τραγική αλήθεια, όταν έρχεται στο φως το μυστικό που στοίχειωνε τη μητέρα του. Μόνο ένα απ’ αυτούς, ο Λουκάς θα καταφέρει να αφήσει πίσω του τους βρόμικους δρόμους, την παρανομία και να δημιουργήσει οικογένεια, να νιώσει τη λυτρωτική δύναμη του έρωτα, που παίζει κομβικό ρόλο μέσα στην υπόθεση.
Παρελαύνει και μια πληθώρα δευτεραγωνιστών, γυναίκες, μητέρες, αδελφές, ερωμένες, ο επιστάτης, ο χαμένος πατέρας, ο φίλος στο υπερωκεάνιο, ο αστυνομικός διευθυντής, οι αστυνομικοί, οι οποίοι όμως παίζουν τεράστιο ρόλο στην πλοκή της υπόθεσης.
Όλοι οι ήρωες σκιαγραφούνται δυναμικά, μιλούν, αφηγούνται, επιθυμούν, δρουν, συγκεντρώνουν τα βασικά γνωρίσματα της τραγικότητας. Είναι τραγικά πρόσωπα καθώς αντιμάχονται με υπέρτερες δυνάμεις με το πεπρωμένο τους; Με τις αντίξοες κοινωνικές-οικονομικές συνθήκες; (εξάλλου αυτές και οι συμπτώσεις ορίζουν το πεπρωμένο). Στο τέλος συντρίβονται.
Ο συγγραφέας ακολουθώντας τους κανόνες της αρχαίας τραγωδίας, αξιοποιεί περίτεχνα και το στοιχείο της περιπέτειας καθώς παρατηρούμε αλλεπάλληλες ανατροπές. Τα γεγονότα ξετυλίγονται με αριστουργηματικό τρόπο, με κύρια χαρακτηριστικά την τραγική ειρωνεία, τη βία, τον ερωτισμό, τη βαθιά συγκίνηση που συνεπαίρνει και καθηλώνει τον αναγνώστη, μέχρι την τελική κάθαρση με τη δικαίωση του Λουκά και της Ελένης, τα μοναδικά πρόσωπα που απελευθερώνονται από τα δεσμά της μοίρας και βιώνουν τη λύτρωση και την αγάπη.
Εξαιρετικές οι περιγραφές του Πειραιά, που αναδύουν το άρωμα του, τα χρώματα του, με λεπτομερείς αναφορές στην τοπιογραφία του και ανθρωπολογία του. Δισυπόστατος. Από τη μια το Λιμάνι, η Τρούμπα με τα καμπαρέ και τον υπόκοσμο και από την άλλη η Καστέλα, το Πασαλιμάνι, η Φρεατίδα, το Πέραμα, η Δραπετσώνα, τα Καμίνια.
Οι περιγραφές μέσα στο έργο του Πέτρου Κυρίμη δεν αποτελούν διακοσμητικές παρενθέσεις, αλλά οργανικά μέρη του κειμένου και της αφήγησης. Ο ρόλος τους είναι πολλαπλός: δημιουργούν αντιθέσεις, εντείνουν τις δραματικές καταστάσεις, στήνουν μυστικές γέφυρες ανάμεσα στους ανθρώπους και στα πράγματα.
Ως επιπλέον σημαινόμενο προσφέρεται στον αναγνώστη η ακτινογραφία της νεοελληνικής κοινωνίας των δεκαετιών του ’50 και του ’60 όπου τοποθετείται και η δράση: οι φτωχογειτονιές, η φτώχεια, η ανέχεια, ο 6ος Αμερικανικός Στόλος, οι εργάτες και το περιθώριο, οι ανοιχτές πληγές του πολέμου, το δέλεαρ του Αμερικανού ονείρου πλαισιώνουν τις μικροϊστορίες των ηρώων,κρύβουν μια υπόκωφη καταγγελία προσδίδοντας στο έργο και ένα κοινωνικό χαρακτήρα.Επιπλέον Η ιδιάζουσα αφηγηματική δομή
Η ιδιαιτερότητα της δυαδικής οπτικής γωνίας (εστίαση του αφηγητή χρόνου και εστίαση από την πλευρά των ηρώων)
-Το παιχνίδι της ενοχής και της λύτρωσης
-Η πυκνή δράση και ο συχνός διάλογος, όπου τα διάφορα πρόσωπα κατά κανόνα απλοί άνθρωποι του λαού εκφράζονται με τη γλώσσα της δικής τους καρδιάς και του δικού τους περιβάλλοντος.
-Τα χαρακτηριστικά του αινίγματος και της αγωνίας
-Η ποικιλία της γλώσσας και ο τρόπος που υπηρετεί το κείμενο, η χρήση του χρόνου που σπάει την ευθύγραμμα αφήγηση
-Η επιμονή του συγγραφέα στον εσωτερικό κόσμο των κειμενικών προσώπων, η διείσδυση στο ψυχικό τους βάθος
-Η αποκάλυψη και η κάθαρση του τέλους
Το καθιστούν ένα δυνατό κείμενο που αξίζει να διαβάσετε!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου