Σκάνδαλα με ... «διαφάνεια» στην αυλή της ΕΕ

Μια αποκαλυπτική ματιά στα «λόμπι» που συνδέονται με μονοπωλιακούς ομίλους και συναλλάσσονται «νόμιμα» με ευρωβουλευτές και αξιωματούχους

«Δωράκια», «μίζες», «λαδώματα», «διαπλοκή», «σκάνδαλα» και «διαφθορά» είχαν την τιμητική τους για μία ακόμη φορά στην πολιτική αντιπαράθεση των τελευταίων ημερών, με αφορμή τον εξωδικαστικό συμβιβασμό της «Novartis» στις ΗΠΑ και τα «απόνερα» του σκανδάλου στην Ελλάδα.
Οσο κι αν προσπαθούν η κυβέρνηση, ο ΣΥΡΙΖΑ και τα άλλα αστικά κόμματα να παρουσιάσουν τα σκάνδαλα, τη διαφθορά και τη διαπλοκή των επιχειρηματικών ομίλων με τον κρατικό μηχανισμό και το πολιτικό σύστημα ως ένα «εξάμβλωμα», που η θεραπεία του βρίσκεται στη «θωράκιση των θεσμών», η αλήθεια είναι ότι αυτά τα φαινόμενα είναι σύμφυτα με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και αποτελούν τον κανόνα και όχι την εξαίρεση στον τρόπο που το κεφάλαιο κάνει τις μπίζνες του, διεκδικώντας μεγαλύτερα μερίδια στην αγορά και κέρδη έναντι των ανταγωνιστών του.
Το κυνήγι της κερδοφορίας και οι επιχειρηματικοί ανταγωνισμοί είναι επομένως το έδαφος πάνω στο οποίο αναπτύσσονται σχέσεις ...στοργής ανάμεσα στους επιχειρηματικούς ομίλους και το αστικό πολιτικό σύστημα.
Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα, οι μεταξύ τους «διαδρομές» παίρνουν «νόμιμο» και θεσμικό χαρακτήρα, ρίχνοντας και το τελευταίο φύλλο συκής απ' όσους καμώνονται τους ανήξερους κάθε φορά που για διάφορους λόγους ανοίγει το καπάκι του υπονόμου και αποκαλύπτεται κάποιο σκάνδαλο.

Η ευρωπαϊκή καπιταλιστική ...«κανονικότητα»

Αν και η ταμπέλα προσπαθεί να το διαψεύσει, για τους λομπίστες στην ΕΕ δεν υπάρχουν όρια και περιορισμοί

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δράση των επιχειρηματικών «λόμπι» στην ΕΕ, που οι σχέσεις τους με τις πολιτικές ομάδες του Ευρωκοινοβουλίου είναι απόλυτα νόμιμες και θεσμοθετημένες, μέσω του ...«Μητρώου Διαφάνειας»!
Τα «λόμπι», μέσα από τα οποία οι επιχειρηματικοί όμιλοι πραγματοποιούν άμεση παρέμβαση για την προώθηση των συμφερόντων τους στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας (κανονισμοί, Οδηγίες, αποφάσεις κ.λπ.), πλασάρονται ως κάτι απόλυτα «φυσιολογικό» και λαμβάνουν «ελευθέρας» όχι μόνο για τους διαδρόμους του Ευρωκοινοβουλίου, αλλά και για πιο ιδιαίτερες συναντήσεις με ευρωβουλευτές και κάθε λογής αξιωματούχους της ΕΕ.
Σύμφωνα με την επίσημη καταγραφή, τα δίκτυα αυτά «άσκησης πίεσης» έφτασαν στις αρχές Ιούλη τις 11.770 εγγραφές στο «Μητρώο Διαφάνειας» της ΕΕ και κατατάσσονται ως εξής:

• Εσωτερικοί (in-house) εκπρόσωποι ομάδων συμφερόντων και εμπορικές/επιχειρηματικές/επαγγελματικές ενώσεις (6.249 οργανισμοί)
• Γραφεία συμβούλων/εταιρείες νομικών/αυτοαπασχολούμενοι σύμβουλοι (845)
• Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (3.147)
• «Δεξαμενές Σκέψης», ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα (892)
• Οργανώσεις που εκπροσωπούν εκκλησίες και θρησκευτικές κοινότητες (59)
• Οργανώσεις που εκπροσωπούν τοπικές, περιφερειακές και δημοτικές αρχές, λοιποί δημόσιοι ή μεικτοί φορείς κ.λπ. (578).¹

Είναι τέτοιος πλέον ο συνωστισμός και τα συμφέροντα που διακυβεύονται, ώστε ακόμα και η Κομισιόν σε έκθεση για το «Μητρώο Διαφάνειας» το 2019² διαπιστώνει ότι «το σύστημα έχει φτάσει στο φυσικό του όριο», καθώς μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι και άλλοι οργανισμοί είτε εκπροσωπούνται από εταιρείες που αναλαμβάνουν την «άσκηση πίεσης» στο Ευρωκοινοβούλιο και σε άλλους θεσμούς, είτε λειτουργούν το δικό τους γραφείο στις Βρυξέλλες, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις συμβαίνουν και τα δυο ταυτόχρονα.
Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα, ομοειδή επιχειρηματικά συμφέροντα οργανώνονται σε ευρύτερα σχήματα (π.χ. αυτοκινητοβιομηχανία, Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, ηλεκτρονικές τεχνολογίες, διαδικτυακές υπηρεσίες, ναυτιλιακές και γενικά μεταφορικές επιχειρήσεις, χρηματοπιστωτικό σύστημα κ.λπ.), προκειμένου να είναι πιο αποτελεσματικός ο ρόλος τους στον διακλαδικό ανταγωνισμό, χωρίς βέβαια να καταλαγιάζουν οι μεταξύ τους σκληρές αντιθέσεις.

Εμπλέκονται στο 75% της νομοθεσίας!

Το ιδιαίτερα υψηλά αμειβόμενο προσωπικό αυτών των ομάδων αγγίζει τα 30.000 άτομα. Εχοντας στη διάθεσή τους προϋπολογισμούς εκατομμυρίων, τα επιτελεία αυτά είναι επιφορτισμένα με το «καθήκον» να κρατούν επαφές με όλους όσοι συμμετέχουν στη διαμόρφωση νομοθεσίας στην ΕΕ, παρεμβαίνοντας για τα συμφέροντα των ομίλων που εκπροσωπούν, συνδιαμορφώνοντας στην πραγματικότητα την ευρωενωσιακή νομοθεσία με το πολιτικό προσωπικό.
Οπως ανέφερε σε άρθρο του το 2014 ο «Guardian», η «αποτελεσματικότητα» των διαφόρων «λόμπι» είναι τεράστια, καθώς υπολογίζεται πως επηρεάζουν το 75% της νομοθετικής διαδικασίας της ΕΕ.³
Αποτελεί μάλιστα συνηθισμένη πρακτική, νομοθετικά κείμενα - οδηγίες και συγκεκριμένες διατυπώσεις, γραμμένες ολόκληρες από τα διάφορα «λόμπι», να υπογράφονται και να κατατίθενται αυτολεξεί ως τροπολογίες στο Ευρωκοινοβούλιο από τους ευρωβουλευτές. Από τις λεπτομέρειες τέτοιων τροπολογιών κρίνονται κέρδη πολλών εκατομμυρίων για τις επιχειρήσεις ή απώλειες για τους ανταγωνιστές τους.

«Πρωταγωνιστές» στο είδος τους

Μέσα σ' αυτόν τον βούρκο, καμιά εντύπωση δεν προκαλούν οι κατά καιρούς «αποκαλύψεις» για ευρωβουλευτές και αξιωματούχους που αναπτύσσουν «στενές σχέσεις» με μονοπώλια και «λόμπι», χωρίς μάλιστα να τις κρύβουν.
Οπως η επικεφαλής της Ευρωκοινοβουλευτικής Ομάδας του Συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος της Δανίας, Περνίλ Βάις, που η προεκλογική της εκστρατεία στηρίχθηκε οικονομικά από τον «Σύνδεσμο Ναυτιλιακών Εταιρειών της Δανίας (Danish Shipping)», ο οποίος αντιπροσωπεύει περισσότερες από 90 ναυτιλιακές και υπεράκτιες (offshore) εταιρείες, συμπεριλαμβανομένου και του ναυτιλιακού κολοσσού «Maersk».
Μετά την εκλογή της, η Βάις κατέθεσε τροπολογίες κατά παραγγελία των εφοπλιστών σχετικά με τον κανονισμό «MRV» της ΕΕ για τη μείωση των ναυτιλιακών εκπομπών άνθρακα κατά 40% τα επόμενα 10 χρόνια, ενώ πολιτικός της σύμβουλος είναι ένα πρώην στέλεχος της «Danish Shipping», περιγράφοντας ο ίδιος τη δουλειά του ως «λομπίστας πλήρους απασχόλησης»!
«Μεταγραφές» όπως η παραπάνω, δηλαδή ανώτερων αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διπλωματών, ευρωβουλευτών και άλλων που γνωρίζουν τα «κατατόπια» των Βρυξελλών προς τα «λόμπι» και ανάποδα, είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της συγκεκριμένης «βιομηχανίας».
Αλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό της Ερικα Μαν, ευρωβουλευτίνας του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας την περίοδο 1994-2009 και μέλους μεταξύ άλλων της Επιτροπής Βιομηχανίας, Ερευνας και Ενέργειας του Ευρωκοινοβουλίου.
Η Μαν ανέλαβε την περίοδο 2011-2015 τη διεύθυνση του «λόμπι» του «Facebook» στις Βρυξέλλες (το οποίο δαπάνησε γι' αυτήν τη δραστηριότητα 4,5 εκατ. ευρώ το 2019). Στη συνέχεια, από το 2016, είναι ανώτερος σύμβουλος της «Covington & Burling LLP», εταιρείας που παρέχει υπηρεσίες «λόμπι» σε άλλα μονοπώλια και οργανισμούς. Μεταξύ αυτών, το «Facebook», η «Microsoft», το «Spotify» και η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Συνδέσμων, που το 2019 δαπάνησε σύμφωνα με τα δηλωμένα στοιχεία περίπου 1,25 εκατ. ευρώ για την «άσκηση πίεσης».

Πολυπλόκαμοι παρασιτικοί μηχανισμοί

Ενδεικτικό για το πώς λειτουργεί αυτό το πολυπλόκαμο παρασιτικό σύστημα αποτύπωσης των συμφερόντων του κεφαλαίου στην ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι και το παράδειγμα της διεθνούς εταιρείας συμβουλευτικής «Deloitte», η οποία περιλαμβάνει στο πελατολόγιό της κολοσσούς όπως η «Microsoft», η «Boeing», η «Morgan Stanley» και η «General Motors».
Η «Deloitte» διαθέτει δικά της «λόμπι» στην ΕΕ για τουλάχιστον 8 από τις θυγατρικές της σε μεγάλες χώρες της Ευρώπης, ενώ παράλληλα είναι πελάτης μιας άλλης εταιρείας που παρέχει υπηρεσίες «λόμπι», της «Kreab», η οποία «ειδικεύεται στις εταιρικές και χρηματοοικονομικές επικοινωνίες και στις δημόσιες υποθέσεις», με δαπάνες «άσκησης πίεσης» για το 2019 που φτάνουν τα 4,5 εκατ. ευρώ.
Η περιγραφή στο μητρώο της ΕΕ των «υπηρεσιών επικοινωνίας» που παρέχει η «Kreab» σε εταιρείες, κυβερνήσεις, κυβερνητικές υπηρεσίες και οργανισμούς, μιλάει από μόνη της: «Στις Βρυξέλλες εδώ και περισσότερα από 25 χρόνια, έχουμε 60 εμπειρογνώμονες της ΕΕ στο γραφείο μας, επικεντρωμένους στο να βοηθήσουμε τους πελάτες μας να κατανοήσουν και να επηρεάσουν τη λήψη αποφάσεων της ΕΕ. Ως σύμβουλος, παρακολουθούμε το μεγαλύτερο μέρος τού τι συμβαίνει στις Βρυξέλλες και την ΕΕ για λογαριασμό των πελατών μας».
Μάλιστα, το νήμα δεν σταματά εκεί. Η ίδια εταιρεία εκπροσωπείται και από ακόμα έναν οργανισμό, το «European Contact Group», που αντιπροσωπεύει τις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου στην Ευρώπη, όπως η «EY» και η «Grant Thornton», με σκοπό την «εποικοδομητική συμβολή στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας με τρόπο που προστατεύει το δημόσιο συμφέρον» (!).

Σκάνδαλο έτσι κι αλλιώς

Παρά το γεγονός ότι η διαδικασία του «λόμπινγκ» περιβάλλεται με το φωτοστέφανο της «διαφάνειας», η ουσία είναι πολύ διαφορετική. Με διαφάνεια ή χωρίς, οι επιχειρηματικοί όμιλοι εξασφαλίζουν όχι μόνο την εξυπηρέτηση ορισμένων γενικών τους συμφερόντων μέσω ενός πολιτικού προσωπικού, ταγμένου με τον καπιταλισμό, αλλά και των πιο «ειδικών», με άμεσες παρεμβάσεις σε κρατικούς και διακρατικούς θεσμούς.
Ακόμα όμως κι έτσι, οι ευρωβουλευτές και αξιωματούχοι της ΕΕ που δηλώνουν τις συναντήσεις τους με τις διάφορες «ομάδες συμφερόντων» είναι μειοψηφία, με τους περισσότερους να προτιμούν τις επαφές στα «μουλωχτά». Πρόσφατη ανάλυση της «Transparency International» έδειξε πως σχεδόν τα δύο τρίτα των νομοθετών της ΕΕ δεν αναφέρουν συναντήσεις με εκπροσώπους «ομάδων συμφερόντων». Συγκεκριμένα, από τα 704 μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στοιχεία για τουλάχιστον μία συνάντηση έχουν δημοσιεύσει 259.
Μέσα σ' αυτό το αλισβερίσι επιχειρήσεων, πολιτικών, Ευρωπαίων γραφειοκρατών και αξιωματούχων, ακόμα και κυβερνήσεων, τα όρια ανάμεσα στο «νόμιμο» και στο «παράνομο», που θα καταχωρηθεί τελικά ως «σκάνδαλο» και «διαπλοκή», είναι δυσδιάκριτα. Σε κάθε περίπτωση, με «λόμπι» ή χωρίς, καταγεγραμμένα σε μητρώα ή «σκιώδη», ο αντιλαϊκός χαρακτήρας της ΕΕ ως διακρατικής ένωσης του κεφαλαίου, με αποστολή να υπηρετεί τα συμφέροντά του, δεν αλλάζει. Στο κάτω κάτω, η ΕΕ, από τα γεννοφάσκια της, ως ΕΚΑΧ, αποτέλεσε η ίδια ένα διακρατικό «λόμπι» του Ανθρακα και του Χάλυβα...
Παραπομπές:
1. http://ec.europa.eu/transparencyregister/public/openFile.do?fileName=new_statistiques_en.pdf
2. http://ec.europa.eu/transparencyregister/public/openFile.do?fileName=ar_2019_en.pdf
3. https://www.theguardian.com/world/2014/may/08/lobbyists-european-parliament-brussels-corporate

Δημήτρης ΜΑΒΙΔΗΣ