«SOLAR ORBITER» Εντόπισε άγνωστα ως τώρα φαινόμενα στον Ηλιο από τις πρώτες φωτογραφίες

Λεπτομέρειες του χαοτικού και διαρκούς «αναβρασμού» του πλάσματος στο άστρο του πλανητικού μας συστήματος. Το γκρίζο σχήμα στο πάνω αριστερά μέρος της κεντρικής φωτογραφίας δεν είναι ηλιακό χαρακτηριστικό, αλλά οπτικό τεχνούργημα οφειλόμενο στον αισθητήρα

Η διαστημοσυσκευή «Solar Orbiter» («Ηλιακός Δορυφόρος») του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) σε συνεργασία με την αμερικανική NASA, που εκτοξεύτηκε στις 10 Φλεβάρη από το ακρωτήριο Κανάβεραλ της Φλόριντα με πύραυλο «Ατλας V» και τοποθετήθηκε σε πορεία τροχιάς γύρω από τον Ηλιο, θα ξεκινήσει το κύριο μέρος της επιστημονικής της αποστολής τον ερχόμενο Νοέμβρη. Ηδη όμως, ενώ βρισκόταν ακόμα στη φάση ελέγχου και ρύθμισης των οργάνων και μόλις στο μέσο της απόστασης Γης - Ηλιου, τηλεμετέδωσε στη Γη τις πρώτες φωτογραφίες του άστρου του πλανητικού μας συστήματος, που αποκαλύπτουν ένα άγνωστο ως τώρα φαινόμενο. Το φαινόμενο ονομάστηκε «κατασκηνωτικές φωτιές», καθώς πρόκειται για ηλιακές εκλάμψεις μικροσκοπικές συγκριτικά με τις μεγάλες εκλάμψεις που γνωρίζαμε, και διάσπαρτες στην επιφάνεια του Ηλιου.
Οι φωτογραφίες και τα άλλα δεδομένα που μετέδωσε το σκάφος, καθώς και το γεγονός ότι όλα τα επιστημονικά του όργανα φαίνεται να λειτουργούν κανονικά, χαροποίησαν έντονα τους επιστήμονες που εμπλέκονται στην αποστολή, αλλά και γενικότερα τους αστρονόμους και αστροφυσικούς, που περιμένουν ότι το «Solar Orbiter» θα δώσει μια πληρέστερη από κάθε άλλη φορά εικόνα του Ηλιου και του περιβάλλοντός του. Η διαστημοσυσκευή μεταφέρει 6 τηλεσκόπια (όργανα ανίχνευσης από μακριά) και 4 όργανα που ελέγχουν το περιβάλλον γύρω από το σκάφος. Συγκρίνοντας τα δεδομένα από τις δύο ομάδες οργάνων, οι επιστήμονες περιμένουν ότι θα μάθουν περισσότερα για το πώς δημιουργείται ο ηλιακός άνεμος, το ρεύμα σωματιδίων που επηρεάζει ολόκληρο το ηλιακό σύστημα.

«Ολόσωμη» φωτογραφία του Ηλιου. Οι πιο φωτεινές περιοχές είναι οι πιο θερμές και οι πιο σκοτεινές οι - συγκριτικά - πιο ψυχρές

Αυτό που κάνει ιδιαίτερη την αποστολή «Solar Orbiter» είναι ότι κανένα άλλο σκάφος δεν θα έχει πάρει ποτέ πιο κοντινές φωτογραφίες της επιφάνειας του Ηλιου, σε σχέση με αυτές που θα τραβήξει αργότερα, καθώς με τη βοήθεια της βαρυτικής έλξης της Αφροδίτης θα προσαρμόζει την τροχιά του έτσι που να πλησιάζει περισσότερο στο άστρο. Οι φωτογραφίες που αποκάλυψαν τις «κατασκηνωτικές φωτιές» λήφθηκαν στο πρώτο πέρασμά του από το περιήλιο (την εστία της ελλειψοειδούς τροχιάς του, που βρίσκεται πιο κοντά στον Ηλιο), όταν βρισκόταν σε απόσταση 77 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον Ηλιο.
Οι «κατασκηνωτικές φωτιές» είναι εκατομμύρια έως δισεκατομμύρια φορές μικρότερες από τις ηλιακές εκλάμψεις που παρατηρούμε με τηλεσκόπια από τη Γη και όπως αποδεικνύεται υπάρχει πληθώρα απ' αυτές, ακόμα και τώρα που ο Ηλιος βρίσκεται στην πιο ήρεμη φάση του 11ετούς κύκλου δραστηριότητάς του. Οι ηλιακές εκλάμψεις απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες σωματιδίων υψηλής ενέργειας, που ταξιδεύουν ως μέρος του ηλιακού ανέμου. Οταν αυτά τα σωματίδια φτάσουν στη γήινη μαγνητόσφαιρα μπορούν να προκαλέσουν μαγνητικές καταιγίδες, που είναι δυνατόν να διακόψουν τις τηλεπικοινωνίες, ακόμα και τα δίκτυα διανομής ηλεκτρικού ρεύματος στην επιφάνεια του πλανήτη. Μία ακόμη «πρώτη» του «Solar Orbiter» ήταν ότι εντόπισε μια ενεργή περιοχή στην επιφάνεια του Ηλιου που δεν ήταν παρατηρήσιμη από τη Γη, καθώς πέρασε πίσω απ' αυτόν (ως προς τη Γη).

Με βέλος σημειώνεται μια από τις πάμπολλες «κατασκηνωτικές φωτιές» στην επιφάνεια του Ηλιου, που εντόπισε το «Solar Orbiter»

Αυτές καθαυτές οι «κατασκηνωτικές φωτιές» είναι ασήμαντες, αλλά ήδη κάποιοι επιστήμονες σκέφτονται ότι αθροιστικά μπορεί να αποτελούν την κύρια πηγή θέρμανσης του ηλιακού στέμματος, του εξώτερου τμήματος της ατμόσφαιρας του Ηλιου, που εκτείνεται εκατομμύρια χιλιόμετρα μέσα στο Διάστημα και έχει θερμοκρασία 1 εκατομμυρίου βαθμών Κελσίου, όταν η θερμοκρασία της επιφάνειας του Ηλιου είναι μόλις 5.500 βαθμοί Κελσίου. «Προφανώς είναι ακόμη πολύ νωρίς να πούμε, αλλά ελπίζουμε ότι συνδέοντας αυτές τις παρατηρήσεις με μετρήσεις από τα άλλα όργανα που "νιώθουν" τον ηλιακό άνεμο καθώς περνάει γύρω από το σκάφος, τελικά θα μπορέσουμε να απαντήσουμε σε αυτά τα μυστήρια», δηλώνει ο Γιάννης Ζουγανέλης, αναπληρωτής του επικεφαλής στην αποστολή, από την πλευρά του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA).
Σύμφωνα με το πρόγραμμα της αποστολής, σε δύο χρόνια από τώρα το «Solar Orbiter» θα περάσει σε απόσταση μόλις 42 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από την επιφάνεια του Ηλιου, δηλαδή σε απόσταση που είναι μόλις το ένα τέταρτο της απόστασης της Γης από το άστρο, και έτσι αναμένεται να δώσει ακόμα πιο υψηλής ανάλυσης φωτογραφίες. Στην κοινή αποστολή NASA - ESA, από την πλευρά του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος συμμετέχουν 19 μέλη του: Η Αυστρία, το Βέλγιο, η Τσεχία, η Δανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Νορβηγία, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Σουηδία, η Ελβετία και η Βρετανία.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: www.esa.int