ΒΑΛΙΑΣ ΣΕΜΕΡΤΖΙΔΗΣ Τέχνη από και για το λαό

ΒΑΛΙΑΣ ΣΕΜΕΡΤΖΙΔΗΣ

Τέχνη από και για το λαό

Μεγάλη αναδρομική έκθεση του έργου του αγωνιστή καλλιτέχνη οργανώνει το Μουσείο Μπενάκη

Λεπτομέρεια από το έργο «Διαδήλωση Κατοχής»

«Η καλλιτεχνική και κοινωνική προσωπικότητα αυτού του δυνατού, ακούραστου ανθρώπου, είναι κοχλάζουσα και σπάνια πολύμορφη (...) Στον Σεμερτζίδη ζει ο μεγάλος μάστορας των μνημειακών μορφών (...)».

Με αυτόν τον τρόπο προσέγγισε το έργο του ασυμβίβαστου, ρεαλιστή και αγωνιστή εικαστικού, Βάλια Σεμερτζίδη, ο ιστορικός της τέχνης Β. Μ. Πολεβόι ήδη από το 1961. Το έργο του σημαντικού αυτού δημιουργού θα έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε μέσα από τη μεγάλη αναδρομική έκθεση που διοργανώνει το Μουσείο Μπενάκη, στο κτίριό του της οδού Πειραιώς, από 20 Σεπτεμβρίου μέχρι 11 Νοεμβρίου. Οπως πληροφορεί το μουσείο, στην έκθεση εκτός από τα ζωγραφικά έργα, παρουσιάζονται για πρώτη φορά ορισμένα από τα σχέδια που φιλοτέχνησε στα βουνά της Ευρυτανίας κατά τη διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης, με μεγάλη καλλιτεχνική αλλά και ιστορική αξία. Επιπλέον παρουσιάζονται ελαιογραφίες, κάρβουνα, σχέδια με μολύβι, αλλά και παστέλ, από όλες τις φάσεις της δημιουργίας του ζωγράφου.

Ο Βαλεντίν (Βάλιας) Σεμερτζίδης γεννήθηκε το Φεβρουάριο του 1911 στην πόλη Κρασνοντάρ, στα νότια της Ρωσίας, στον Καύκασο, από πατέρα Ελληνα και μητέρα Ρωσίδα. Το 1923 η οικογένειά του έρχεται στην Ελλάδα. Στη Σχολή Καλών Τεχνών εισάγεται το 1928, στο εργαστήριο του Κ. Παρθένη. Επαγγελματικά πρωτοεμφανίζεται το 1935, στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης και την επόμενη χρονιά γίνεται μέλος της ομάδας «Ελεύθεροι Καλλιτέχνες». Από το 1937 έως το 1940, παρουσιάζει έργα του σε σημαντικές εικαστικές διοργανώσεις (Πανελλήνιος 1938, 1940 κ.λπ). Από την πρώτη μέρα της Εθνικής Αντίστασης, ο Β. Σεμερτζίδης βρίσκεται στις γραμμές της. Με το χρωστήρα του αποτυπώνει τις σκληρές μα συνάμα ηρωικές στιγμές του αγώνα. Ζωγραφίζει μια σειρά συνθέσεων με θέματα την πείνα και τον αγώνα του λαού της Αθήνας: «Στη σειρά για συσσίτιο», «Ορθιος», «Κοιτάζοντας μπροστά», «Σαλταδόρος», «Παιδιά της πείνας» είναι μερικές από τις δημιουργίες του αυτήν την περίοδο.

Ο Βάλιας Σεμερτζίδης

«Η περίοδος της κατοχής αποφασιστικά διαμόρφωσε το νόημα της δημιουργικής προσπάθειας της δικής μου και μιας σειράς καλλιτεχνών. Το νόημα αυτό είναι: Γυρισμός στις παραδόσεις του λαού μας. Αντληση μορφής από την πάλη του για λευτεριά, για δημοκρατία. Εντονα χαράχτηκαν μέσα στη δουλειά μου και τη ζωή μου τα περιστατικά που εξέφραζαν το μεγάλο λαό μας» σημείωνε ο καλλιτέχνης.

Στις αρχές του 1944, ο Β. Σεμερτζίδης, ανεβαίνει στη Βίνιανη Ευρυτανίας και αργότερα στ' Αγραφα. Στα βουνά μαζί με τους παρτιζάνους, αρχίζει μια σειρά από μεγάλα έργα αφιερωμένα στη ζωή και τους αγώνες του λαού. Τα θέματα των έργων αυτών είναι σημαντικότατα: «Συνεδρίαση αυτοδιοίκησης», «Λαϊκό δικαστήριο», «Φλογέρα του τσοπάνη», «Διαδήλωση» κ.ά. Εγραφε ο αξέχαστος Νίκος Καραντηνός στη στήλη του στο «Ρ» (16/5/2004), αναφερόμενος στο Εθνικό Συμβούλιο στις Κορυσχάδες το 1944: «Απ' όλες τις στράτες, τους δρόμους και τα μονοπάτια, σε πολυήμερες πορείες, οι αντιπρόσωποι, αψηφώντας τους κινδύνους, βρέθηκαν στο "ραντεβού" της έναρξης των εργασιών του Εθνικού Συμβουλίου, που ήταν ορισμένο για τις 14 του Μάη στο ιστορικό σχολείο των Κορυσχάδων, που από μέρες έχει ετοιμαστεί. Οι καλλιτέχνες του ΕΑΜ, αυτοί που ανέβηκαν στα βουνά, δούλεψαν με κέφι για να δώσουν στην αίθουσα τη διακόσμηση, που απαιτούσε ένα τέτοιο γεγονός. Και, φυσικά, το Εικοσιένα κι οι πολέμαρχοί του ήταν το μήνυμα και το θέμα. Πάνω σ' αυτό δούλεψαν τη διακόσμησή τους. Οι αγωνιστές του '21, ο Κανάρης, ο Καραϊσκάκης, ο Διάκος, ο Παπαφλέσσας, οι μεγάλες μορφές, αλλά και μνημειακές συνθέσεις από τον αντιστασιακό αγώνα του λαού μας.

Με τις ζωγραφικές αυτές συνθέσεις και τα φλογερά του αγώνα συνθήματα, που 60 χρόνια από τότε έμειναν και μένουν ολοζώντανα και ανταμώνουν του Εικοσιένα το μήνυμα «Επίδαυρος 1821- Κορυσχάδες 1944». Ο Δημήτρης Γιολδάσης, ο Βάλιας Σεμερτζίδης, ο Δημήτρης Μεγαλίδης, ο Ηλίας Φέρτης, ο Γιώργος Δήμου, ο Γιώργος Λυδάκης αποτελούσαν την καλλιτεχνική ομάδα, που δούλεψε ακούραστα για τη διακόσμηση του σχολείου».

«Λιομάζωμα»

Τα έργα του η κριτική τα χαρακτήρισε «χορωδιακά», όπου οι συμμετέχοντες στα γεγονότα ζουν και δρουν στα έργα αυτά σαν ένας άνθρωπος. Μέχρι το τέλος του πολέμου μελετάει, ζωγραφίζοντας, τη σκληρή ζωή του βουνού και τον αγώνα των ανταρτών.

Οι διαρκείς αναζητήσεις με θέμα το λαό, τον αγώνα για την ελευθερία, θα δημιουργήσουν νέες εννοιολογικές αναζητήσεις. Αμέσως μετά τον πόλεμο, αρχίζει να χαράζει σε ξύλο και λινόλεουμ. Φτιάχνει χαρακτικές μονοτυπίες και τελικά δημιουργεί δική του τεχνική, οξειδώνοντας τσίγκο και χαλκό. «Στην οξειδωμένη χαρακτική σε μέταλλο», σημείωνε ο Β. Μ. Πολεβόι , «στα χαρακτικά του έργα, ο καλλιτέχνης προεκτείνεται σε παραλλαγές, θέματα και μορφές που κιόλας έχει ζωγραφίσει (...) Η τεχνική του, του επιτρέπει να πετυχαίνει πλαστικότητα και ζωγραφικότητα γραμμής και τόνου, χωρίς να αφαιρείται τίποτα από την απόλυτα χαρακτική μορφή που έχει η τεχνική αυτή».

«Ζωγράφος μαζί και χαράκτης - έγραφε το 1959 στην "Επιθεώρηση Τέχνης" ο Γ. Πετρής - δουλεύει ακούραστα και τα έργα του, μεγάλες πολυπρόσωπες συνθέσεις, τοπία, πορτρέτα, φιγούρες, καμωμένα με λάδι, παστέλ, είτε μ' έναν τρόπο μεικτό, χρωματιστά είτε σε άσπρο - μαύρο... είναι μνημειώδη έργα, που δικαιώνουν τον τεράστιο μόχθο του κι αποδίδουν πλαστικά τον κόσμο της δουλειάς. Σκηνές από την καθημερινή ζωή, αγρότες, εργάτες, τύποι βουνίσιοι εικόνες από την Αντίσταση, είναι ο θεματικός κύκλος που ζει ο καλλιτέχνης. Ο ζωγράφος είναι ρεαλιστής και μάλιστα ορθόδοξος και ασυμβίβαστος».

Η εκτέλεση την Πρωτομαγιά του 1944 (χαλκογραφία)

Τα χρόνια που ακολουθούν είναι χρόνια πλούσια σε εκθέσεις: «Παρνασσός» (1957), Μπιενάλε Αλεξανδρείας και Διεθνής Εκθεση Χαρακτικής Λειψίας (1963), Μόσχα και «Ερμιτάζ» 1967 (στην ΕΣΣΔ πραγματοποίησε 25 συνολικά εκθέσεις σε διάφορες πόλεις), Φεράρα 1974, Εθνική Πινακοθήκη 1977 κ.ά. Το 1962 κυκλοφόρησε λεύκωμα για τη Σκύρο με 8 χαρακτικά και στις αρχές του 1967 λεύκωμα για τη Ρόδο, το νησί που μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1983, έγινε χώρος μελέτης και δημιουργίας.

Ο μαυροσκούφης Λέων ποζάρει και ο ζωγράφος Βάλιας Σεμερτζίδης αποτυπώνει στο χαρτί τη φυσιογνωμία του μαχητή του ΕΛΑΣ. Πάνω από τον ζωγράφο στέκεται ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ, Αρης Βελουχιώτης. Μοναδικό φωτογραφικό ντοκουμέντο του Σπ. Μελετζή, από την ελεύθερη Ελλάδα

Τ.