Η έρευνα ως μέσο ιδεολογικής επιρροής και κυριαρχίας

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΕΕ

Η έρευνα ως μέσο ιδεολογικής επιρροής και κυριαρχίας

Ο ρόλος των οικονομικών ενισχύσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε ερευνητικά προγράμματα κοινωνικών επιστημών, με συγκεκριμένο περιεχόμενο

Η Ευρωπαϊκή Ενωση, ως ένωση καπιταλιστικών κρατών, προσπαθεί να ενισχύσειιδεολογικά την κυριαρχία της στο πεδίο των ιδεών. Ενα από τα μέσα που αξιοποιεί, είναι η πριμοδότηση παλιών και νέων αστικών θεωριών στα πανεπιστήμια. Τις περισσότερες φορές, η επιδίωξη αυτή δε γίνεται «φυτευτά», αν και υπάρχουν και κατά παραγγελία επιστημονικές μελέτες για διάφορα ζητήματα. Βασικός στόχος είναι τα βήματα των θεωρητικών επιστημών να φαίνονται «αυθόρμητα», να παρουσιάζονται ως φυσιολογικές εξελίξεις της επιστήμης, ως νέες σύγχρονες «ματιές». Ετσι, δίνονται κίνητρα σε επιστημονικές μελέτες στην κατεύθυνση των κυρίαρχων αξιών. Ενθαρρύνεται με κάθε τρόπο ο ιδεολογικός ρόλος των πανεπιστημίων, όταν συντάσσεται και υπηρετεί την κυρίαρχη ιδεολογία.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ επιδιώκει τον έλεγχο της παρεχόμενης γνώσης και της έρευνας και στον τομέα των κοινωνικών επιστημών, ενισχύοντας οικονομικά συγκεκριμένους τομείς και αντικείμενα σπουδών και ερευνών. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα πραγματοποιήσει διεθνούς κλίμακας ερευνητικά προγράμματα, με τη συμμετοχή 260 πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, τα οποία χρηματοδοτεί με 70 εκατομμύρια ευρώ. Ο στόχος, όπως διατυπώνεται, είναι «να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε πώς εξελίσσονται σημαντικά κοινωνικά ζητήματα». Η ίδια η Επιτροπή ομολογεί ότι επιζητά την παραγωγή της διεπιστημονικής γνώσης που θα βοηθήσει να βρεθούν λύσεις στις μεγάλες προκλήσεις και θα συμβάλει στη λήψη αποφάσεων στο μέλλον, αποφάσεις - φυσικά - στην κατεύθυνση της πολιτικής της ΕΕ.

Ενδεικτικά είναι τα θέματα που περιλαμβάνουν τα 31 σχετικά προγράμματα: αντίκτυπος της οικονομίας υπηρεσιών στην ανάπτυξη και την ευημερία... κοινωνικοί, πολιτισμικοί και πολιτικοί παράγοντες πίσω από την κοινωνική ανισότητα... επίδραση των υδρο-κλιματικών κινδύνων στις κοινωνικές εντάσεις και συγκρούσεις στη Μεσόγειο, τη Μ. Ανατολή και την Αφρική... Να επισημάνουμε ότι στα προγράμματα συμμετέχουν πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα από τα 25 κράτη - μέλη της ΕΕ, αλλά και από Τουρκία, Ισραήλ, Νορβηγία, Ελβετία, Κροατία, Κίνα, της Ρωσία, Ουκρανία, Μαρόκο, Σενεγάλη και Ν. Αφρική.

Ευρωπαϊκή Ενωση και αντιλήψεις περί «κοινωνικής ανισότητας»

Οι τίτλοι των θεμάτων δεν είναι τυχαίοι. Απ' την πολιτική της ΕΕ, που την έχουμε ζήσει στη χώρα μας να συνυπογράφεται και να εφαρμόζεται τόσο από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ όσο και από αυτές της ΝΔ, μπορεί κανείς να συμπεράνει τι εννοεί, για παράδειγμα,«κοινωνικούς, πολιτικούς και πολιτισμικούς παράγοντες πίσω απ' την κοινωνική ανισότητα». Λες και χρειάζονται νέες «επιστημονικές» έρευνες για να εξηγήσουν τους παράγοντες της ανισότητας στο καπιταλιστικό σύστημα! Η επιστημονική ανάλυση της ταξικής εκμετάλλευσης στον καπιταλισμό έχει γίνει από τον 19ο αιώνα. Αυτό που επιζητούν σήμερα με τις έρευνές τους είναι μέσα από επιμέρους ζητήματα να κρύψουν τον πυρήνα της κοινωνικής ανισότητας. Είναι προφανές ότι ιδέες και αντιλήψεις που αποκαλύπτουν την εκμεταλλευτική φύση του καπιταλισμού, δε θα είναι ευπρόσδεκτες. Εξάλλου, εδώ και χρόνια - υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα σε ελληνικά και ευρωπαϊκά πανεπιστήμια - ο ρόλος της ταξικής πάλης στην ιστορία είτε θεωρείται παρωχημένος, είτε υποβαθμίζεται, είτε συκοφαντείται. Παράλληλα, ο μαρξισμός παρουσιάζεται ως μια ακόμα κοινωνιολογική ή οικονομική θεωρία, απ' την οποία αφαιρείται το επαναστατικό της περιεχόμενο.

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου ο μαρξισμός χρησιμοποιείται ως ένα ...εργαλείο κατανόησης του συστήματος, αλλά, την ίδια στιγμή οι μαρξιστικές αναλύσεις παρουσιάζονται ως απλοϊκές ή επιφανειακές. Δε λείπουν και οι πιο απροκάλυπτες επιθέσεις, όπως η παρουσίαση της Οχτωβριανής Επανάστασης ως πραξικόπημα! Ενα άλλο παλιότερο - αλλά χαρακτηριστικό παράδειγμα - αντικομμουνιστικών εκτιμήσεων και ...προβλέψεων: Στο ΤΕΙ Πάτρας είχε ζητηθεί απ' τους φοιτητές να προβλέψουν, ανάλογα με την επιδείνωση της υγείας του Φιντέλ Κάστρο, την πιθανότητα «δημοκρατικής μεταρρύθμισης» στην Κούβα.

ΕΕ και «κοινωνικές συγκρούσεις»

Οπως είδαμε παραπάνω, ένα άλλο θέμα είναι «η επίδραση των υδρο-κλιματικών κινδύνων στις κοινωνικές εντάσεις και συγκρούσεις στη Μεσόγειο, τη Μ. Ανατολή και την Αφρική». Ας θυμηθούμε μόνο τι έχει γίνει σε αυτές τις περιοχές: Απροκάλυπτες δολοφονικές πολεμικές επεμβάσεις του ΝΑΤΟ (π.χ. Γιουγκοσλαβία, Ιράκ), είτε υποστήριξη των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων στην περιοχή ενάντια σε ολόκληρους λαούς (Παλαιστίνη), είτε προσπάθεια ελέγχου της οικονομικής και πολιτικής ζωής συγκεκριμένων χωρών, με γεωστρατηγικό χαρακτήρα. Μόνο και μόνο αν σταθούμε στην ...μετονομασία των επεμβάσεων της ΕΕ και του ΝΑΤΟ σε «εντάσεις» και «συγκρούσεις», παίρνουμε μια πρώτη γεύση για την ιδεολογική κατεύθυνση των ερευνών.

Οσο για το άλλο θέμα, τον «αντίκτυπο της οικονομίας υπηρεσιών στην ανάπτυξη και την ευημερία», με μια πρώτη σκέψη μπορούμε να θυμηθούμε, βιωματικά, τι σημαίνει ανάπτυξη και ευημερία για την ΕΕ, να ρίξουμε μια ματιά γύρω μας και να δούμε ποιος κυριαρχεί στην «οικονομία των υπηρεσιών» και, γενικότερα, ποιος καθορίζει το σύστημα. Χωρίς να εξετάσουμε επιμέρους δείκτες, αντιλαμβανόμαστε την τεράστια συσσώρευση κεφαλαίων σε λίγα χέρια, από τη μία, και τη διάλυση των εργασιακών σχέσεων (και στον τομέα των υπηρεσιών), απ' την άλλη.

«Τρέχουν» κι άλλα προγράμματα με επιλεγμένη θεματολογία

Φυσικά, η θεματολογία που ενισχύει η Επιτροπή δεν περιορίζεται στα παραπάνω. Παράλληλα, με το νέο πρόγραμμα, ήδη εξελίσσονται ερευνητικά προγράμματα που αφορούν θέματα του πυρήνα της πολιτικής της ΕΕ, όπως: ανάπτυξη και απασχόληση, ανταγωνιστικότητα, οικονομία της γνώσης, ισχυρή Ευρώπη, εκσυγχρονισμός της κοινωνικής ατζέντας, η Ευρώπη ως παγκόσμιος εταίρος, ζητήματα δηλαδή του πυρήνα της πολιτικής της ΕΕ.

Η φρασεολογία της ΕΕ κυριαρχεί και αποκαλύπτει ποιες θεωρίες, μελέτες, και επιστημονικές εργασίες θα πριμοδοτούνται. Ας μείνουμε μόνο στο θέμα «απασχόλησης». Αλήθεια, μπορεί να φανταστεί κάποιος τι τύχη θα είχε η επιστημονική εργασία ενός ερευνητή αν έφερε τον παρακάτω τίτλο: «Τα εργασιακά δικαιώματα στην ΕΕ απ' τη συνθήκη του Μάαστριχτ μέχρι σήμερα - Οι "ελαστικές" εργασιακές σχέσεις (μερική απασχόληση, συμβάσεις κ.ά.) ως μέσο κερδοφορίας του κεφαλαίου»... Παρόλο που κάποιος μπορεί να στηρίξει με στοιχεία της ίδιας της ΕΕ τη διάλυση των εργασιακών σχέσεων, μάλλον, δε θα απολάμβανε και ιδιαίτερη στήριξη στο θέμα του. Αντίθετα, εάν ο ερευνητής υποστήριζε, για παράδειγμα, «την ανάγκη ενίσχυσης των νέων μορφών απασχόλησης ως μέσο ανάπτυξης της οικονομίας», μπορεί και να του χάριζαν και καμιά υποτροφία παραπάνω... Και χρειάζεται να τονίσουμε ότι αυτή η ιδεολογική επιβολή είναι ήδη μια πραγματικότητα μέσα στα ιδρύματα και στη χώρα μας.