ΘΟΔΩΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ Μέγας ποιητής της εικόνας

ΘΟΔΩΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ

Μέγας ποιητής της εικόνας

Ενας χρόνος συμπληρώνεται στις 24 Γενάρη από τον αναπάντεχο και αδόκητο θάνατο του μεγάλου Ελληνα σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου. Η απώλεια τεράστια, όχι μόνο για τον ελληνικό αλλά και τον παγκόσμιο κινηματογράφο. Η ζωή του όλη ήταν ο κινηματογράφος και η μοίρα τού επιφύλαξε τον τραγικό θάνατο την ώρα του γυρίσματος. Μια μέρα βροχερή, σαν σκηνικό από ταινία του, μια μηχανή που διέσχιζε το δρόμο του κόβει το νήμα της ζωής. Τη στιγμή που σχεδίαζε το πλάνο. Τη στιγμή που άλλο ένα όνειρο προσδοκούσε να γίνει μεγάλο. Τη στιγμή που ο νους τρέχει να προσπεράσει το παρόν και να αγγίξει το μέλλον. Τη στιγμή... η στιγμή που τον προσπέρασε αφήνοντας ορφανεμένο το όνειρο.

Μέγας ποιητής της κινηματογραφικής γλώσσας και σκέψης, ο άνθρωπος που αντιλαμβανόταν τα όρια ανάμεσα στον έρωτα, στις ανθρώπινες σχέσεις, στην επικοινωνία, ως έννοια του ορίου, του τέλους ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο, ο διεθνούς φήμης Ελληνας σκηνοθέτης Θόδωρος Αγγελόπουλος χρησιμοποίησε τον ελλειπτικό λόγο σαν αισθητική αρχή, σαν ανάγκη ένταξης του φυσικού χρόνου στο χώρο, ως ενότητα χώρου και χρόνου και το κάθε τόλμημά του ήταν «ένα ξεκίνημα καινούριο μέσα στης ανακρίβειας των αισθημάτων το γενικό χαμό, μέσα στου πάθους τις ασύντακτες ορδές»...

Μια μέρα βροχερή...

EUROKINISSI

Η «βροχή», μια λέξη αρχής και τέλους για τον Θόδωρο Αγγελόπουλο. Μιλώντας για τη σχέση του με τον κινηματογράφο στην αντιφώνησή του κατά την τελετή ανακήρυξής του ως επίτιμου διδάκτορος στο Πανεπιστήμιο της Ναντέρ, στις 15/6/99, μίλησε μεταξύ άλλων για τη σχέση του με τον κινηματογράφο που «άρχισε σχεδόν σαν εφιάλτης. Ηταν το '46 ή '47, δε θυμάμαι. Πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, τότε που πήγαινε πολύς κόσμος στο σινεμά και εμείς μικροί τρυπώναμε ανάμεσα στο συνωστισμό των μεγάλων για να χαθούμε στο μαγικό σκοτάδι του εξώστη. Είδα πολλές ταινίες τότε, αλλά η πρώτη ήταν μια ταινία του Michael Curtiz, το "Angels With Dirty Faces". Υπάρχει μια σκηνή στην ταινία που ο ήρωας οδηγείται από δύο φύλακες στην ηλεκτρική καρέκλα. Καθώς προχωρούν, οι σκιές τους μεγαλώνουν στον τοίχο. Ξαφνικά μια κραυγή... Δε θέλω να πεθάνω. Δε θέλω να πεθάνω. Αυτή η κραυγή για καιρό μετά στοίχειωνε τις νύχτες μου. Ξυπνούσα ιδρωμένος. Ο κινηματογράφος μπήκε στη ζωή μου με μια σκιά που μεγάλωνε σ' έναν τοίχο και μια κραυγή. Αρχισα να γράφω πολύ νωρίς, εκείνη την ίδια εποχή, κάτω από την ταραχή και τη συγκίνηση που μου είχαν δημιουργήσει οι αναταράξεις της Ιστορίας που είχαν προηγηθεί. Ο μεγάλος πόλεμος. Οι σειρήνες του πολέμου του '40. Η είσοδος του γερμανικού στρατού κατοχής σε μια έρημη Αθήνα. Πρώτοι ήχοι, πρώτες εικόνες. Επειτα ο Εμφύλιος το Δεκέμβρη του '44. Η σφαγή. Η καταδίκη του πατέρα σε θάνατο. Το χέρι της μητέρας να τρέμει στο δικό μου καθώς ψάχναμε να βρούμε το πτώμα του ανάμεσα σε δεκάδες άλλα, σε ένα χωράφι. Καιρό μετά ένα μήνυμά του από μακριά. Η επιστροφή του μια μέρα βροχής. Πρώτες ιστορίες. Πρώτη επαφή με τις λέξεις, λέξεις που αναζητούν εικόνα. Τότε δεν ήξερα. Το κατάλαβα αρκετά αργότερα όταν έγραψα την πρώτη λέξη στο πρώτο σενάριο. Η λέξη ήταν "βρέχει". Ο Ομηρος, οι αρχαίοι τραγικοί και γενικά η αρχαία ελληνική γραμματεία, αποτελούσαν στην εποχή μου μέρος της σχολικής μας παιδείας. Οι αρχαίοι μύθοι μάς κατοικούν και τους κατοικούμε. Ζούμε σ' έναν τόπο γεμάτο μνήμες, αρχαίες πέτρες και σπασμένα αγάλματα. Ολη η νεότερη ελληνική τέχνη φέρει τα σημάδια αυτής της συμβίωσης. Η διαδρομή μου, η πορεία μου, η σκέψη μου θα ήταν αδύνατο να μην έχουν ποτιστεί από όλα αυτά. Οπως λέει ο ποιητής, "έβγαιναν απ' το όνειρο, καθώς έμπαινα στο όνειρο. Ετσι ενώθηκε η ζωή μας και θα είναι δύσκολο πολύ να ξαναχωρίσει"».

Από τους τελευταίους και χαρακτηριστικότερους εκπροσώπους του μοντερνισμού στον κινηματογράφο, ο Θόδωρος Aγγελόπουλος υπήρξε, αναμφίβολα, ο Ελληνας σκηνοθέτης με τη μεγαλύτερη διεθνή αποδοχή και ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς του κινηματογράφου, τα τελευταία σαράντα χρόνια. Οι ταινίες του προβάλλονται παντού και προκαλούν την παγκόσμια προσοχή, με πολλές διεθνείς διακρίσεις, με σημαντικότερη το Xρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Kαννών για την ταινία «Mία αιωνιότητα και μια μέρα».

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ

    

Η πλαστή ύπαρξη της δημοκρατίας

1. Μέρα με τη μέρα ξεθωριάζει η εικόνα, η δύναμη και η «δόξα» της δημοκρατίας μας. Παραδίδοντας το πνεύμα της στους ψευδομορφωμένους τραπεζίτες, έχει καταντήσει ένα κλειστό σύστημα. Δεν μπορεί κανείς να περιμένει τίποτα απ' αυτήν την παρανοϊκή πυραμίδα που εκπροσωπούν τρεις φτωχοπρόδρομοι της πολιτικής σκηνής.

2. Εξαιτίας της χρόνιας ανέχειας, τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα της χώρας βρίσκονται ήδη στον προθάλαμο του μίσους απέναντι στη δημοκρατία. Κι αυτό γιατί ο θεσμός είναι γεμάτος απαγορεύσεις και εντολές εναντίον τους. Η δημοκρατία ως κενό όνομα τούς είναι αδιάφορη, γιατί γνωρίζουν πλέον καλά πως εκπροσωπεί τα ανώτερα οικονομικά στρώματα που έχουν δεσμούς αίματος.

3. Μια δημοκρατία που δε λειτουργεί και στέκει μόνο ως διακοσμητικό στοιχείο μου είναι ανυπόφορη. Δεν άργησα να καταλάβω από πολύ νωρίς ότι η δημοκρατία μας αποτελούσε έναν ανελέητο, επιλεκτικό κανόνα, αστείρευτη πηγή θλίψης, προνόμιο και προστάτη μόνο των αστών.

4. Η δημοκρατία πάντα θα κινδυνεύει. Χάρη σ' αυτή τη φράση, η τριαδική κυβέρνηση με τους δημοσιογράφους και τις εφημερίδες της κι ό,τι άλλο μέσο μπορεί κανείς να φανταστεί δούλεψε πολύ σκληρά, για αρκετό καιρό, ώστε να μετακομίσει η συμμορία της Χρυσής Αυγής στο κοινοβούλιο. Από την πλευρά τους, παραμυθιασμένοι Νεοναζί κατάπιαν το χάπι που τους έδωσαν οι τεχνικοί της εξουσίας και άρχισαν να γαβγίζουν δεξιά κι αριστερά μέσα στο κοινοβούλιο χωρίς φίμωτρο. Ιδού λοιπόν, στο ναό της δημοκρατίας, ανάμεσα στους ομιλητές ακούγεται πλέον και το ρέψιμο της Χρυσής Αυγής.

5. Με διασκεδάζουν όσοι με έπαρση τονίζουν το γεγονός ότι είναι πολίτες αυτής της δημοκρατίας. Θα ήθελα να συμμεριστώ τη χαρά τους και ν' αφεθώ να παραπλανηθώ από αυτήν την αίγλη, να μη βλέπω την ανεπάρκεια και το φορμαλιστικό χαρακτήρα της. Αλλά μια βόλτα στο κέντρο της Αθήνας μετατρέπει το παραμύθιασμά μου σε πένθιμη λειτουργία.

6. Πρέπει να συμφωνήσουμε ότι στις μέρες μας το όνομα της δημοκρατίας είναι αποτέλεσμα αφηρημένου διαλογισμού. Θεωρώ τη σημερινή πτώση και αλλοτρίωσή της ως μέσον για ν' απελευθερωθούν δυνάμεις και ρεύματα, στρώματα καταπιεσμένα που ήδη αισθάνονταν μετανάστες, και επιτέλους ν' ακολουθήσουν την παλίρροια που όλα τα αλλάζει.

7. Από τη στιγμή που όλα γίνονται για το καλό της δημοκρατίας, πώς φτάσαμε πάλι σε τέτοιο χάλι; Το μόνο που έχουμε γνωρίσει από αυτήν είναι η νεκροφάνειά της, η έλλειψη δύναμης και ο ατιμωτικός τρόπος που αντιμετωπίζει την πλέμπα, δηλαδή εμάς.

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ