Διεθνής κινητικότητα για ειρηνική λύση 80

Διεθνής κινητικότητα για ειρηνική λύση

Μαχητές και μαχήτριες της φρουράς του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ κατασκευάζουν ένα αμπρί το 1948

Λίγο μετά τη σοβιετική πρόταση προς το ΚΚΕ για σταμάτημα του ένοπλου αγώνα και την έκκληση της ΠΔΚ, για ειρηνική διευθέτηση του ελληνικού ζητήματος, στη διεθνή σκηνή, εμφανίζονται πρωτοβουλίες προς την ίδια κατεύθυνση. Κι αυτό το γεγονός εξηγεί γιατί ανακλήθηκαν τα μέτρα υποχώρησης του ΔΣΕ από την ηγεσία του. Εχει γραφεί πως πρωταγωνιστής αυτών των πρωτοβουλιών ήταν η ΕΣΣΔ, η οποία έθεσε το ζήτημα της ειρήνευσης της Ελλάδας κινούμενη σε δύο κατευθύνσεις: Μέσω της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και στα πλαίσια της τετραμερούς διάσκεψης για το γερμανικό ζήτημα που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι, το Μάη του '49 με τη συμμετοχή της ΕΣΣΔ, της Μ. Βρετανίας, των ΗΠΑ και της Γαλλίας.
Η Σοβιετική Ενωση διέψευσε τότε, με επίσημη ανακοίνωση του πρακτορείου ΤΑΣΣ και αρθρογραφία της εφημερίδας "Πράβντα", πως η ειρηνική πρωτοβουλία ξεκίνησε από την ίδια, ξεκαθαρίζοντας πως επρόκειτο για αγγλοαμερικανική πρωτοβουλία στην οποία και ανταποκρίθηκε. Τη σοβιετική αυτή διευκρίνιση επιβεβαιώνει και ο Λόρενς Γουίτνερ στο βιβλίο του "Η αμερικάνικη επέμβαση στην Ελλάδα" (εκδόσεις "Βάνιας" - Θεσσαλονίκη 1991), όπου στη σελ. 358 αναφέρει ότι ο βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για υποθέσεις του ΟΗΕ Ντιν Ρασκ άνοιξε συζήτηση σε Σοβιετικό αξιωματούχο, για την πιθανότητα δράσης των μεγάλων δυνάμεων για να τερματίσουν τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο". Και ο Λ. Γουίτνερ συνεχίζει: "Σε μια αναφορά του, στις 5 Μάη ο Γκρομίκο, επικεφαλής της σοβιετικής αντιπροσωπείας στον ΟΗΕ, δήλωσε ότι η Μόσχα ήταν έτοιμη να "συζητήσει το ζήτημα με κάπως πιο συγκεκριμένους όρους"". Οι συζητήσεις πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των προαναφερόμενων εκπροσώπων της ΕΣΣΔ, των ΗΠΑ, καθώς και με τη συμμετοχή του Βρετανού υφυπουργού Εξωτερικών, εκπροσώπου της Μ. Βρετανίας στον ΟΗΕ, Ε. Μακ Νιλ. Εκεί, ο Γκρομίκο - όπως προκύπτει από την ανακοίνωση του ΤΑΣ στις 20/5/1949 και επιβεβαιώνει με όσα γράφει ο Γουίτνερ - πρότεινε τα εξής:
"α.Να γίνει έκκληση προς τις αντιμαχόμενες πλευρές από τους εκπροσώπους των δυνάμεων, καλώντας τες να σταματήσουν τις πολεμικές επιχειρήσεις.
β.Να δοθεί γενική αμνηστία.
γ.Να οριστούν γενικές ελεύθερες βουλευτικές εκλογές, έτσι που στο ανώτατο όργανο της Ελλάδας επί της διενέργειας των εκλογών να συμπεριληφθούν αντιπρόσωποι των ελληνικών δημοκρατικών κύκλων που ηγούνται του λαϊκού απελευθερωτικού κινήματος στην Ελλάδα.
Ταυτόχρονα, ο Γκρομίκο παρατήρησε ότι θα είναι σκόπιμο δ. Να αποκατασταθεί εποπτεία από μέρους των αντιπροσώπων των δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένης και της ΣΕ για τη σωστή διενέργεια των εκλογών στην Ελλάδα.
ε.Να σχηματιστεί κοινή επιτροπή των δυνάμεων με συμμετοχή της ΣΕ για τον έλεγχο των συνόρων της Ελλάδας με τα γειτονικά βόρεια κράτη.
Ο Γκρομίκο δήλωσε ότι με την εγκαθίδρυση ενός τέτοιου ελέγχου πρέπει να κηρυχτεί ότι παύει η στρατιωτική βοήθεια από μέρους ξένων κρατών στην ελληνική κυβέρνηση σε άνδρες και υλικό και πρέπει να καθοριστεί η προθεσμία αποχώρησης των ξένων στρατευμάτων από την Ελλάδα.
Ο Ρασκ και ο Μακ Νιλ δήλωσαν από μέρους τους ότι τις κρίσεις του Γκρομίκο για τα μέτρα αποκατάστασης μιας κανονικής κατάστασης στην Ελλάδα θα τις μελετήσουν και στην επόμενη συνάντησή τους θα εκθέσουν τις απόψεις των κυβερνήσεών τους" (Βλέπε: Ανακοίνωση ΤΑΣ 20/5/1949, Περιοδικό "Δημοκρατικός Στρατός", Εκδοση "Ριζοσπάστη", 1996, τόμος β` σελ. 442 και Λ. Γουίτνερ, στο ίδιο, σελ. 358).

Το ναυάγιο της ειρηνικής πρωτοβουλίας

Οι συζητήσεις, τελικά, κατέληξαν σε ναυάγιο, αν και η Σοβιετική Ενωση συνέχιζε - χωρίς αποτέλεσμα - να πιέζει για ειρηνική διευθέτηση του ελληνικού ζητήματος και κατά την τετραμερή διάσκεψη για το γερμανικό που άρχισε στο Παρίσι στις 23 Μάη του '49 και τελείωσε στις 20 Ιούνη του ιδίου έτους. Οι Αγγλοαμερικάνοι δεν επιθυμούσαν - κι είχαν του λόγους τους γι' αυτό - μια λύση στο ελληνικό ζήτημα σύμφωνα με τις σοβιετικές προτάσεις, που, ας σημειωθεί, είχαν ως βάση τους τις προτάσεις της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης. Αρνούνταν σαφή απάντηση στις σοβιετικές προτάσεις, επικαλούμενοι το επιχείρημα πως ήθελαν σε οτιδήποτε έκαναν να έχουν τη σύμφωνη γνώμη της ελληνικής κυβέρνησης. Από την άλλη, μετέθεταν το όλο ζήτημα, επικαλούμενοι εξωτερικό πρόβλημα της Ελλάδας, απαιτώντας δηλαδή το σταμάτημα οποιασδήποτε βοήθειας προς τον ΔΣΕ ως προϋπόθεση για να περπατήσει οποιαδήποτε ειρηνευτική πρωτοβουλία. Στην ουσία, δε ζητούσαν τίποτε άλλο από την άνευ όρων παράδοση του αντάρτικου κινήματος. Ταυτόχρονα, δεν έλειπαν από μέρους τους και οι ανοιχτές δηλώσεις ότι τη λύση στο ελληνικό ζήτημα θα έδιναν τα όπλα.
Η αγγλοαμερικανική αυτή αδιαλλαξία, φαινομενικά, είναι ακατανόητη αν πάρει κανείς υπόψη του ότι οι βολιδοσκοπήσεις για ειρηνική διευθέτηση του ελληνικού προβλήματος ξεκίνησαν με πρωτοβουλία των ΗΠΑ και της Αγγλίας. Στην πραγματικότητα όμως, επρόκειτο για μια πολύ λογική συμπεριφορά, αφού στο διάστημα των διαπραγματεύσεων συνέβαιναν εξελίξεις που δικαιολογούσαν μια τέτοια στάση. Οταν μιλήσαμε για τη στάση της Γιουγκοσλαβίας απέναντι στον αγώνα του ΔΣΕ, αναφέραμε ότι στις αρχές Μάη του 1949 ο Τίτο είχε έρθει σε συνεννόηση με τους Βρετανούς και είχε συμφωνήσει μαζί τους, με αντάλλαγμα οικονομικές πιστώσεις, να κλείσει τα σύνορα και σταματήσει οποιαδήποτε - έστω και ελάχιστη - παροχή βοήθειας προς τους Ελληνες αντάρτες. Σημειώσαμε επίσης ότι ο Τίτο εκπλήρωσε και τυπικά τις υποχρεώσεις που ανέλαβε απέναντι στη Δύση, όταν, τον Ιούλη του '49, ανακοίνωσε δημόσια το κλείσιμο των συνόρων. Η εξέλιξη αυτή, όπως ήταν φυσικό, έκανε περιττή για τον αγγλοαμερικανικό ιμπεριαλισμό κάθε ενασχόληση με προσπάθειες για ειρηνική διευθέτηση της κατάστασης στην Ελλάδα. Σχολιάζοντας τη στάση των ΗΠΑ στο ζήτημα της ειρηνικής διευθέτησης του ελληνικού ζητήματος - και ιδιαίτερα την ανοιχτή πλέον θέση τους, από ένα σημείο και μετά, ότι δεν υπάρχει περιθώριο διαπραγμάτευσης με τους Ελληνες αντάρτες - ο Λ. Γουίτνερ αναφέρει: "Οσο κι αν η αμερικανική θέση ήταν αδιόρθωτη, είχε κάποια υποστήριξη μετά τα μέσα του 1949, χάρις στην κατάρρευση της τελευταίας σημαντικής ξένης βοήθειας προς το αντάρτικο. Η γιουγκοσλάβικη ηγεσία, απειλούμενη από την ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ, αποκηρυγμένη από το ΚΚΕ και (όπως αναφέρει ο Κάνον) δεχόμενη πιέσεις "όλη την άνοιξη" από αξιωματούχους των ΗΠΑ "για μια αλλαγή στην ελληνική της πολιτική", τελικά έκανε μια κίνηση για να ξεκόψει από τους αντάρτες" ("Η αμερικάνικη επέμβαση στην Ελλάδα, 1943 - 1949", σελ. 360).

Ο ΔΣΕ ΣΤΗ ΣΑΜΟ

Δυόμισι χρόνια ηρωικής πορείας

Δημοσιεύουμε σήμερα ένα ακόμη σημείωμα αναγνώστη του "Ρ", σχετικά με τη δράση του ΔΣΕ στη Σάμο. Σημειώνουμε, μόνο, πως το παράπονο - κριτική προς το "Ρ", ότι δε γράψαμε "ούτε λέξη" για την πράγματι ηρωική και πλούσια δράση του Δημοκρατικού Στρατού στο νησί, είναι άδικη, αφού το 74ο μέρος του αφιερώματος, στις 30 Γενάρη 1997, αφορούσε ακριβώς αυτό το θέμα.
"Αγαπητοί σύντροφοι,
Με μεγάλη αγωνία, τόσο εγώ, όσο και πολλοί σύντροφοί μου και συναγωνιστές του Δημοκρατικού Στρατού Σάμου περιμέναμε να γράψετε σχετικά με τη δράση και τον αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Σάμου.
Δυστυχώς, μέχρι σήμερα ούτε μια λέξη. Πρέπει να σας πω ότι αισθανόμαστε μεγάλη πικρία. Μήπως δε γνωρίζατε τη δράση και τις θυσίες του; Εχουν γραφτεί τόσα βιβλία, ένα εκ των οποίων από μια ομάδα αγωνιστών του ΔΣΕ, με τη γενική επιμέλεια του Γιάννη Ζαφείρη, μέλους του Αρχηγείου του ΔΣ Σάμου.

Εκεί εξιστορείται γενικά όλη η δράση του.

Θα ήταν σκόπιμο να σας πω, σύντροφοι, ότι στη Σάμο από το 1947 έως τον Αύγουστο του 1949 απασχολούσαμε τρεις ταξιαρχίες του κυβερνητικού στρατού, εκτός των χωροφυλάκων και των ΜΑΥδων. Παρ' όλα αυτά, τους είχαμε αποκλείσει έως τον Απρίλιο του 1949 σε έξι μεγάλα κέντρα, και σ' αυτά όταν χρειαζόταν πηγαίναμε τα βράδια μέσα και κάναμε επιθέσεις και σαμποτάζ με τον ξακουστό μπουρλοτιέρη Ζάγκα. Χωρίς καμιά βοήθεια από πουθενά, παίρναμε τα πολεμοφόδια και τρόφιμα από αιφνιδιαστικές επιθέσεις εναντίον των κυβερνητικών, αλλά και με τη συμπαράσταση του σαμιώτικου λαού στα 22 χωριά που ελέγχαμε, κατορθώναμε να επιζούμε. Ακόμα πρέπει να σας πω ότι στη Σάμο είχαμε τους δυο μεγάλους επαναστάτες της Μέσης Ανατολής, τον στρατιωτικό μας αρχηγό και συνταγματάρχη Γιάννη Μαλαγάρη και πολιτικό αρχηγό τον αντισυνταγματάρχη Γιάννη Σαλά από την Ικαρία, οι οποίοι με τη σωστή καθοδήγησή τους και τον ηρωισμό των μαχητών και στελεχών του Δημοκρατικού Στρατού ελευθερώσαμε τα 22 χωριά της Σάμου και αναγκάσαμε τους κυβερνητικούς να κλειστούν στα έξι υπόλοιπα κέντρα.
Οταν, όμως, τον Απρίλη του 1949 άρχισαν οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις από τον κυβερνητικό στρατό και πήραν τον πληθυσμό των χωριών στα ελεγχόμενα απ' αυτούς κέντρα, ήταν επόμενο να μας στερήσουν από το καθετί: Πληροφορίες, τρόφιμα, κλπ., ώσπου εξαντληθήκαμε τελείως, άρχισαν οι συνεχείς επιχειρήσεις, το κάψιμο των δασών, και μεις από Καρβούνη, Κέρκη και από Κέρκη, Καρβούνη, ώσπου επήλθε η αντίστροφη μέτρηση. Παρ' όλα αυτά, κρατήσαμε μέχρι τον Αύγουστο του '49 και οι τελευταίοι έως τον Οκτώβρη, όταν πιάστηκαν ο πολιτικός επίτροπος, αντισυνταγματάρχης Γιάννης Σαλάς και ο γιατρός Σαράντου από την Ικαρία, που εκτελέστηκαν στην τοποθεσία Κόκκινα Χώματα του Μαραθόκαμπου. Ο πολιτικός επίτροπος του ΔΣ Σάμου ήταν πολύ ισχυρή προσωπικότητα. Στέλεχος του ΚΚΕ με πολύχρονους αγώνες και φυλακίσεις, με πλούσιες εμπειρίες από τη ζωή και τον αγώνα, έγινε πανελλαδικά γνωστός σαν ιδρυτής της Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης (ΑΣΟ), που έδρασε μέσα στις ένοπλες ελληνικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής, στα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Σαν πολιτικός επίτροπος, ο Σαλάς ανέπτυξε ασταμάτητη δραστηριότητα. Μαζί με τον στρατιωτικό αρχηγό Γιάννη Μαλαγάρη, αποτέλεσαν τα πρότυπα για τους αντάρτες μαχητές, στην παλικαριά, στην αυτοθυσία, στο ήθος, και την ανθρωπιά. Ο Δημοκρατικός Στρατός Σάμου αποτελούνταν από πέντε συγκροτήματα και πολεμούσε με εικοσαπλάσιες δυνάμεις. Αξίζει να σημειωθεί, σύντροφοι, ότι σε σχέση με τη δύναμή του είχε τους περισσότερους νεκρούς και τραυματίες. Οι νεκροί μας κι εκτελεσμένοι ξεπερνούν τους διακόσιους και οι τραυματίες μας τους επτακόσιους.
Μα δεν ήταν μόνο αυτό. Η κυβερνητική ηγεσία του Εμφυλίου παρά την τεράστια υπεροχή τους σε έμψυχο και άψυχο υλικό διέπραξε στη Σάμο ωμότητες σε βάρος των ανταρτών και των οικογενειών τους. Ομαδικές εκτελέσεις αιχμαλώτων στην περιοχή Μπαπακιάς και Ξηρολακιάς, η σφαγή ολόκληρης της οικογένειας Μαρίνη στο Μαραθόκαμπο, δε δικαιολογούνται. Η ιστορία πρέπει να τα καταλογίσει σαν εγκλήματα πολέμου. Ο Δημοκρατικός Στρατός Σάμου με τη δίχρονη επαναστατική δράση του αναβίωσε στην ακριτική έπαλξη τις παραδόσεις των αθάνατων Καρμανιόλων, του Λυκούργου Λογοθέτη, και τους θρύλους των Λαχανάδων, των Σταμάτηδων, και των Μελαχροινέων του Μεγάλου '21. Ακόμα και πρώτα απ' όλα διάλυσε το μύθο της αντίδρασης, περί έξωθεν βοήθειας και σλάβικης υποκίνησης. Κι απέδειξε διεθνώς πόσο συκοφαντικά ήταν αυτά τα συνθήματα με τα οποία προσπαθούσαν να καλύψουν οι Αγγλοαμερικάνοι τη δική τους ωμή επέμβαση στα εσωτερικά της πατρίδας μας. Και για να αποδείξουμε του λόγου το αληθές, κατά το Μάιο του '49, υποχρεώθηκαν να έρθουν στη Σάμο, μ' ένα πολεμικό του Στόλου, ο Παπάγος και ο επικυρίαρχος Αμερικανός στρατηγός Βαν Φλιτ, για να υποδείξουν στους υφισταμένους τους σκληρότερα αντιλαϊκά μέτρα και να επιβάλουν την άμεση εκκένωση των χωριών, στην οποία αντιδρούσαν πολλοί κομματικοί παράγοντες και προύχοντες των περιοχών.
Δυόμισι χρόνια περίπου συγκρούσεων έδωσε σχεδόν καθημερινά και με πείσμα ο ΔΣ Σάμου με τις αντίπαλες δυνάμεις. Είναι αναμφισβήτητο όμως ότι ο ΔΣ Σάμου ξεπέρασε τα όρια της ανθρώπινης αντοχής και της απόδοσης. Αντιμετωπίζοντας τρομερές δυσκολίες στον εξοπλισμό του και την τροφοδοσία του, ατσαλώθηκε μέσα στη στέρηση και την κακουχία κι εξελίχθηκε σαν μοναδικός παρτιζάνος και πολέμησε πραγματικά σαν τάγμα θυσίας. Πολέμησε κάτω από συνθήκες άνισης αναμέτρησης για την πραγματική απελευθέρωση της ξενοκρατούμενης πατρίδας.
Με συντροφικούς χαιρετισμούς
Μανώλης Διακογιάννης"

Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του "Ρ"