ΟΥΚΡΑΝΙΑ Ραγδαίες εξελίξεις στο φόντο του ενεργειακού «πoλέμου»

ΟΥΚΡΑΝΙΑ

Ραγδαίες εξελίξεις στο φόντο του ενεργειακού «πoλέμου»

Η Ανατολική Ουκρανία στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης ΗΠΑ, ΕΕ και Ρωσίας

Από την ανακήρυξη του Ντόνετσκ, του βιομηχανικού κέντρου της Ανατολικής Ουκρανίας, σε «κυρίαρχη λαϊκή δημοκρατία»

Η απειλή της αντιδραστικής κυβέρνησης του Κιέβου να χρησιμοποιήσει βία για να καταστείλει τους ρωσόφωνους που διαμαρτύρονται στην Ανατολική Ουκρανία έχοντας καταλάβει δημόσια κτίρια, ο ενεργειακός «πόλεμος» και τα διπλωματικά παζάρια είναι τα τελευταία στοιχεία της εξελισσόμενης ενδοϊμπεριαλιστικής αντιπαράθεσης ανάμεσα σε ΗΠΑ, ΕΕ και καπιταλιστική Ρωσία.
Την Παρασκευή το απόγευμα έληξε το τελεσίγραφο που είχε δώσει η κυβέρνηση σε όσους ρωσόφωνους διαδηλωτές έχουν καταλάβει από την περασμένη Κυριακή το κτίριο της περιφερειακής διοίκησης στο Ντόνετσκ και ανακήρυξαν την περιοχή «κυρίαρχη λαϊκή δημοκρατία», ενώ καλούν σε δημοψήφισμα για διευρυμένη αυτονομία ή και σύνδεση με τη Ρωσία πριν από τις προγραμματισμένες για τις 25 Μάη προεδρικές εκλογές. Διαδηλώσεις ρωσόφωνων πληθυσμών γίνονται επίσης και στο Χάρκοβο, το Λουγκάνσκ στα ανατολικά, αλλά και στα νότια στην Οδησσό.
Οι τόνοι σηκώθηκαν, με τον «πρωθυπουργό» της νέας εξουσίας του Κιέβου, Αρσένι Γιάτσενιουκ, να κάνει λόγο για ρωσικό σχέδιο διαμελισμού της Ουκρανίας και την κυβέρνηση να απειλεί με χρήση βίας. Ωστόσο, την Παρασκευή με τη λήξη του τελεσίγραφου, προχώρησε σε μια κίνηση εμφανούς προσπάθειας συμβιβασμού με επίσκεψη του Γιάτσενιουκ στο Ντόνετσκ, όπου είχε συναντήσεις με επιλεγμένες αντιπροσωπείες τοπικών παραγόντων. Εκεί προχώρησε σε δημόσιες δεσμεύσεις να δεχτεί η κυβέρνηση τη διενέργεια περιφερειακών δημοψηφισμάτων και ταυτόχρονα να μην μπουν σε εφαρμογή νόμοι, που προτάθηκαν μετά την ανατροπή Γιανουκόβιτς, που καταργούν ως επίσημες άλλες γλώσσες εκτός της ουκρανικής, με πρώτη τη ρωσική.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι οι κινήσεις αυτές γίνονται ενώ υπάρχουν έντονες προετοιμασίες για διπλωματικές επαφές πιθανά μέχρι την επόμενη Πέμπτη ανάμεσα σε ΗΠΑ, Ρωσία, ΕΕ και Ουκρανία. Επίσης την Παρασκευή το βράδυ ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, κάλεσε τον Αμερικανό ομόλογό του να ασκήσει την επιρροή του στην ουκρανική ηγεσία να μην προχωρήσει σε βίαιη καταστολή των ρωσόφωνων διαδηλωτών.
Επίσης από ρώσικα ΜΜΕ, εμφανίζονται ρεπορτάζ που κάνουν λόγο για παρουσία μισθοφόρων τύπου «Μπλακγουότερ» (όπως αυτοί που έκαναν τη βρώμικη δουλειά των ΗΠΑ σε μια σειρά ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις) στην Ανατολική Ουκρανία.
Επίσης τη Δευτέρα και την Τρίτη συνέρχεται στις Βρυξέλλες το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, που συζητάει για την Ουκρανία με κύριο θέμα τη λεγόμενη οικονομική βοήθεια. Ενώ θα ακολουθήσει και ειδική συνεδρίαση στο Ευρωκοινοβούλιο.

Το φυσικό αέριο και το χρέος της Ουκρανίας

Η Ρωσία θέτει πλέον επιτακτικά το χρέος της Ουκρανίας σχετικά με το φυσικό αέριο και τις πιθανές επιπτώσεις στη μεταφορά του αερίου προς την Ευρώπη. Ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, έστειλε επιστολή σε 18 ηγέτες της ΕΕ, θέτοντας ζήτημα να γίνουν διαβουλεύσεις για να διευθετηθεί το χρέος. Ο γίγαντας της Ενέργειας «Gazprom» δηλώνει ότι η Ουκρανία της χρωστά 2,2 δισεκατομμύρια δολάρια για παραδόσεις οι οποίες έχουν ήδη γίνει, ενώ δεν ξεπλήρωσε ούτε τις παραλαβές του Μάρτη. Συνολικά δε εκτιμάται ότι το χρέος για παραλαβές ρωσικού αερίου φτάνει τα 17 δισ. δολάρια. Ομως ο Ρώσος Πρόεδρος δηλώνει ότι η Ρωσία δεν επιθυμεί να δημιουργηθεί εμπλοκή στο ζήτημα της προμήθειας χωρών της ΕΕ (η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία είναι οι πιο βασικές) με φυσικό αέριο, αλλά δηλώνει ξεκάθαρα ότι δεν μπορεί πλέον να επιδοτεί την ουκρανική οικονομία, ενώ ασκεί κριτική στην ΕΕ ότι πέρα από λόγια δεν έχει βοηθήσει έμπρακτα, οικονομικά, την Ουκρανία. Η επιστολή αυτή που οι Ευρωπαίοι ηγέτες φαίνεται να παίρνουν σοβαρά υπόψη έγινε η αφορμή και για νέα αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ. Σχολιάζοντας την παρέμβαση της αμερικανικής κυβέρνησης για την επιστολή του ότι χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο ως εργαλείο εκβιασμού, ο Βλ. Πούτιν είπε με ιδιαίτερα καυστικό τρόπο: «Δεν είναι καλό να διαβάζετε ξένες επιστολές, η επιστολή δεν απευθυνόταν σε εσάς και δεν έχετε καμία δουλειά».
Την ίδια ώρα, η νέα κυβέρνηση, βλέποντας τον κίνδυνο να κλείσουν οι στρόφιγγες του ρωσικού αερίου, εξετάζει και άλλες εναλλακτικές. Ο λεγόμενος υπουργός Ενέργειας της Ουκρανίας Γιούρι Προντάν εμφανίστηκε να δηλώνει στη Βουλή ότι η χώρα του ελπίζει να αγοράσει φυσικό αέριο από την Ευρώπη για να αυξήσει την ενεργειακή της ασφάλεια. «Θα κάνουμε αγορές αερίου από αντίστροφες ροές επειγόντως. Με τους όρους που προσφέρουν οι ευρωπαϊκές εταιρείες αερίου. Σχεδιάζουμε να γίνουν από τη RWE της Γερμανίας και μια γαλλική εταιρεία αερίου», είπε ο Προντάν.
Ωστόσο, η «Γκαζπρόμ» αμφισβητεί ως παράνομη την αντιστροφή της ροής των αγωγών από την Ευρώπη ώστε να εξάγεται στην Ουκρανία το προϊόν που πωλεί η ίδια στις χώρες της Ευρώπης. Ο Προντάν δήλωσε ακόμη πως το Κίεβο επιδιώκει να αγοράσει μικρές ποσότητες αερίου από την Πολωνία και την Ουγγαρία και μια λίγο μεγαλύτερη από τη Σλοβακία, όμως υπάρχουν «πολιτικά ζητήματα» που πρέπει να επιλυθούν. Η Σλοβακία πάντως έχει καλέσει να διεξαχθούν συνομιλίες ανάμεσα στην Ουκρανία, τη Ρωσία και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ώστε να εξασφαλιστεί ότι μπορεί να εξάγει αέριο στην Ουκρανία χωρίς να παραβιάζει τις συμβατικές της υποχρεώσεις. Το θέμα αυτό - όπως είναι φυσικό - θα απασχολήσει τη συνάντηση Ρωσίας, ΕΕ, ΗΠΑ, Ουκρανίας.
Ο Προντάν είπε ότι η μεταβατική ουκρανική κυβέρνηση ενδέχεται να στραφεί σε ένα Διεθνές Δικαστήριο επιδιαιτησίας στη Στοκχόλμη σε μια προσπάθεια να ακυρώσει μια συμφωνία που είχε συναφθεί με τη Ρωσία το 2009, όταν το Κίεβο είχε δεχθεί μια αυξημένη τιμή.
Πάντως, ο Ευρωπαίος επίτροπος Ενέργειας Γκίντερ Ετινγκερ είπε ότι εργάζεται πάνω σε ένα σχέδιο για να βοηθήσει (η ΕΕ) την Ουκρανία να αποπληρώσει τις οφειλές της για αέριο στη Ρωσία. «Βρισκόμαστε σε στενή επαφή με την Ουκρανία και την εταιρεία αερίου της χώρας για να εξασφαλιστεί ότι η Ουκρανία θα παραμείνει σε θέση να πληρώνει και ότι τα χρέη που έχει η εταιρεία στην "Γκαζπρόμ" δεν θα αυξηθούν περισσότερο» και πρόσθεσε ότι το θέμα θα εξεταστεί στη συνάντηση με τους υπουργούς Ενέργειας και Εξωτερικών της χώρας αυτής τη Δευτέρα.

Και άλλα σχέδια από τα ρωσικά μονοπώλια

Τα ρωσικά μονοπώλια πάντως ήδη κάνουν κινήσεις για να εξασφαλίσουν και νέες αγορές στην περίπτωση που διαταραχθούν οι συναλλαγές με την ΕΕ. Ετσι η «Γκαζπρόμ» κατέληξε την Πέμπτη σε συμφωνία εξαγοράς του 100% της κιργιζιανής εταιρείας αερίου «Κιργιγκάζ». Μάλιστα αυτό έγινε και κάπως συμβολικά, καταβάλλοντας μόλις 1 δολάριο, αναλαμβάνοντας βέβαια να καλύψει τα χρέη της εταιρείας προς τρίτους ύψους 40 δισ. δολαρίων και ταυτόχρονα δεσμευόμενη να επενδύσει άλλα 60 δισ. δολάρια για επενδύσεις σε υποδομές Ενέργειας της χώρας. Ομως εξασφαλίζει για τα επόμενα 25 χρόνια την εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων, την αποκλειστικότητα στην προμήθεια Ενέργειας στο Κιργιστάν, την προστασία από εθνικοποίηση, αλλά και τη δυνατότητά της να εξάγει κιργιζιανό φυσικό αέριο και προς τρίτες χώρες με τιμή που θα καθορίζει εκείνη και επίσης να χρησιμοποιεί υπόγειες αποθήκες αερίου στη χώρα.
Ταυτόχρονα ο ρωσικός κολοσσός βλέπει και προς τη μεγάλη αγορά της Ασίας. Ετσι βρίσκεται κοντά στην επίτευξη συμφωνίας για την πώληση φυσικού αερίου στην Κίνα, ενώ η Ρωσία σκοπεύει να επεκτείνει τη δυναμικότητα του πετρελαιαγωγού ESPO (από την Ανατολική Σιβηρία έως τον Ειρηνικό Ωκεανό) στους 80 εκατ. τόνους ή 1,6 εκατ. βαρέλια ημερησίως.
Ενδιαφέρον έχει και μια ακόμα πλευρά του ενεργειακού ζητήματος. Μετά την ενσωμάτωση της χερσονήσου της Κριμαίας στη Ρωσία, βλέπουν το φως της δημοσιότητας σενάρια που μιλάνε για αλλαγές στη διαδρομή του λεγόμενου Νότιου Ρεύματος, «South Stream», που είναι μια εναλλακτική που παρακάμπτει την Ουκρανία, για τη μεταφορά φυσικού αερίου προς τα Βαλκάνια και την Ευρώπη, με υποθαλάσσιο αγωγό στη Μαύρη Θάλασσα. Ταυτόχρονα, το συγκεκριμένο σχέδιο είναι ανταγωνιστικό με τον αμερικανικών συμφερόντων αγωγό «Ναμπούκο» που φέρνει αζέρικο πετρέλαιο και αέριο.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τα νέα σενάρια θα μπορούσε να επιτευχθεί μια μείωση της απόστασης κατά 45%, πράγμα δηλαδή που θα μειώσει σημαντικά το κόστος. Επίσημα η «Γκαζπρόμ» δεν επιβεβαιώνει σχέδια μεταβολής του δρομολογίου, που περιλαμβάνει τις χώρες Ρωσία, Βουλγαρία, Σερβία, Ουγγαρία, Σλοβενία και Ιταλία, ενώ στο κατασκευαστικό μέρος εμπλέκονται μεγάλοι μονοπωλιακοί όμιλοι, ανάμεσά τους και η γερμανική «Ζήμενς», αλλά το κουβάρι των ανταγωνισμών είναι τόσο μπλεγμένο που όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά.