R.P. Dutt-Τα μικρόβια του φασισμού στη σοσιαλδημοκρατία

 R.P. Dutt-Τα μικρόβια του φασισμού στη σοσιαλδημοκρατία

Έμπερτ και Νόσκε επιθεωρούν τα στρατεύματα. Μόναχο, 1919.

R.P. Dutt

Τα μικρόβια του φασισμού στη σοσιαλδημοκρατία

Από το Φασισμός και κοινωνική επανάσταση

[...] η μεταπολεμική περίοδος είναι η εποχή που η σοσιαλδημοκρατική ιδεολογία μετατρέπεται σε πραγματικά γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη του φασισμού. Η σοσιαλδημοκρατία ανέκυψε από τον πόλεμο με δύο πολύ εμφανή χαρακτηριστικά: πρώτον, τη στενή ταύτιση κάθε κόμματος με το "εθνικό", δηλαδή ιμπεριαλιστικό, κράτος και την άρνηση κάθε μορφής διεθνισμού εκτός του επίσημου "διαύλου επικοινωνίας" σε ανώτατο επίπεδο· δεύτερον, την ταξική συνεργασία, με τη μορφή των υπουργικών συμμαχιών και των συνδικαλιστικών συνεργασιών, για τη συμβολή στην επίτευξη της καπιταλιστικής ευμάρειας ως τον απαραίτητο όρο για την ευημερία της εργατικής τάξης. Θα καταστεί εμφανές ότι αυτές οι βασικές αρχές ήδη εγγίζουν εκείνες του "εθνικοσοσιαλισμού."

Η σοσιαλδημοκρατία, μετά τον πόλεμο, ήρθε αντιμέτωπη με δύο στόχους: πρώτον, να νικήσει την επανάσταση της εργατικής τάξης· δεύτερον, να βοηθήσει στην ανοικοδόμηση της κατακερματισμένης καπιταλιστικής δομής. Ο πρώτος έφερε την σοσιαλδημοκρατική ηγεσία σε στενή συμμαχία με τους αντιδραστικούς στρατοκρατικούς κύκλους της Λευκής Φρουράς και την εκπαίδευσε να αναλαμβάνει την κυβερνητική ευθύνη στις δολοφονίες των μαχητικών εργατών. Ο δεύτερος στόχος της καπιταλιστικής ανοικοδόμησης, όταν έκλεισε η περίοδος των εμφυλίων που ξέσπασαν αμέσως μετά τον πόλεμο, απαίτησε την πιο στενή συνεργασία της σοσιαλδημοκρατίας και των συνδικάατων με το μονοπωλιακό καπιταλισμό.

Η συνεργασία της σοσιαλδημοκρατίας με τον καπιταλισμό, κατά την περίοδο της ανοικοδόμησης και σταθεροποίησης, απαίτησε την ανάπτυξη μιας αντίστοιχης νέας ιδεολογίας. Η κυρίαρχη ιδεολογία από την εποχή του πολέμου, για τον "εθνικό κίνδυνο" και την αναγκαία ενότητα για την αντιμετώπιση του "κοινού εχθρού", δεν εξυπηρετούσε πλέον εν καιρώ ειρήνης. Στην περίοδο της ανοικοδόμησης και της σταθερότητας, ήταν αναγκαία η δημιουργία μιας νέας θεωρητικής βάσης. Η κατάρρευση του καπιταλισμού, όπως υποστήριζαν, δεν ήταν προς το συμφέρον της εργατικής τάξης· η εργατική τάξη απαιτούσε έναν ακμάζοντα καπιταλισμό ως βάση για την άνοδο του σοσιαλισμού· "δεν έχει νόημα να κοινωνικοποιείς τη μιζέρια" δήλωνε ο Κάουτσκι, καταδεικνύοντας την "οικονομική καταστροφή" της Ρωσίας ως προειδοποίηση των συνεπειών που θα είχε ο άλλος δρόμος. Ο καπιταλισμός δεν είχε ακόμα εξαντλήσει τα όρια της ανάπτυξής του· είχε μπροστά του ακόμα την εξέλιξη προς μια νέα ανθηρή περίοδο του "οργανωμένου καπιταλισμού"· αυτός ήταν ο δρόμος προς τον σοσιαλισμό. Καθήκον των εργατών ήταν να βοηθήσουν στην ανοικοδόμηση του καπιταλισμού, στην αύξηση της παραγωγής και στην ανάπτυξη του νέου εξορθολογισμένου "οργανωμένου καπιταλισμού", με αυξανόμενη συμμετοχή σε οικονομικό επίπεδο μέσω των συνδικάτων ("οικονομική δημοκρατία", Μοδισμός) και σε πολιτικό με την είσοδο της σοσιαλδημοκρατίας στην κυβέρνηση· αυτός ήταν ο πραγματικός δρόμος ανάπτυξης, εν αντιθέσει με τις "καταστροφικές" πολιτικές του κομμουνισμού. Κατά την περίοδο της σταθεροποίησης, του εξορθολογισμού και της βραχύβιας διετούς άνθησης μετακύ 1927-1929, αυτή η νέα ιδεολογία της σοσιαλδημοκρατίας έφτασε στο απόγειό της.

Ο μαρξισμός άρχισε, λίγο ως πολύ, να εξοστρατκίζεται ανοιχτά, κυρίως από την ηγεσία των συνδικάτων, αν και επισήμως παρέμενε στο πρόγραμμά τους. Ο Τάρνοφ, κορυφαίος Γερμανός συνδικαλιστής θεωρητικός, υποστήριξε ρητά στο συνέδριο της Γερμανικής Ομοσπονδίας Εργατών Συνδικάτων στο Μπρέσλαου ότι:

"Ο μαρξισμός, ως η κορυφαία ιδεολογία του κινήματος της εργατικής τάξης, έχει ξεπεραστεί. Όμως, το πραγματικά ισχυρό κίνημα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αντίστοιχη ιδεολογία και συνεπώς εμείς, οι ηγέτες των συνδικάτων, πρέπει να δημιουργήσουμε μια καινούργια."

Η ουσία της "καινούργιας ιδεολογίας" ήταν, στην πραγματικότητα, η πάλαι ποτέ προμαρξιστική (αρχικά φιλελεύθερη, αργότερα φαβιανή και τελικά φασιστική) θεωρία της ταύτισης των συμφερόντων της εργατικής τάξης με εκείνα του καπιταλισμού. Όπως δήλωσε ακόμα ένας κορυφαίος θεωρητικός των γερμανικών συνδικάτων:

"Δεν πρέπει να διαφεύγει σε κανέναν ότι η εργατική τάξη είναι μέρος του καπιταλιστικού συστήματος, η καταστροφή του οποίου σημαίνει και τη δική της καταστροφή· συνεπώς, το μεγάλο ιστορικό καθήκον της εργατικής τάξης είναι να επιτύχει, με τον καθορισμό της θέσης στο εν λόγω σύστημα, την καλυτέρευση της συνολικής κοινωνικής δομής, η οποία, επίσης, αντιστοιχεί στην καλύτερευση της δικής της κοινωνικής κατάστασης."

Τον ίδιο τρόπο σκέψης εξέφρασε το Γενικό Συμβούλιο τη Ομοσπονδίας Βρετανικών Συνδικάτων στην αναφορά του, στο συνέδριο του Σουόνσι, το 1928, υποστηρίζοντας την τρίτη (τη γραμμή του Μοδισμού υπέρ της συνεργασίας με τον καπιταλισμό) ως την καλύτερη:

"Η τρίτη προοπτική σημαίνει για το συνδικαλιστικό κίνημα την τολμηρή παραδοχή ότι δεν το απασχολεί μόνο η ευημερία της βιομηχανίας, αλλά ότι θα αρθρώσει λόγο για την πορεία που αυτή ακολουθεί, ώστε να ασκήσει επιρροή στις νέες εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα. Η καταληκτική πολιτική του κινήματος μπορεί να φανεί πολύ πιο χρήσιμη σε μια αποδοτική βιομηχανία από ό,τι σε μια παρατημένη και τα συνδικάτα μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ισχύ τους για να προωθήσουν και να καθοδηγήσουν την επιστημονική αναδιοργάνωση της βιομηχανίας, καθώς και να αποκτήσουν υλικά πλεονεκτήματα από την εν λόγω διαδικασία."

[...]

Κάθε εξέλιξη στην οργάνωση και την ενίσχυση του μονοπωλιακού καπιταλισμού και της δικτατορίας του χαιρετίζεται, συνεπώς, ως έλευση του "σοσιαλισμού." Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η στήριξη του Εργατικού Κόμματος στη "δημόσια επιχείρηση" (καπιταλιστικό τραστ με κρατική προστασία, με εγγυημένα μερίσματα στους μετόχους) ως μορφή σύγχρονου σοσιαλισμού, δείγμα της οποίας αποτελεί το Διάταγμα για τη Μεταφορά Επιβατών στο Λονδίνο, το οποίο εισήγαγε η κυβέρνηση των Εργατικών και υλοποίησε η κυβέρνηση των Συντηρητικών, ενώ επιδοκιμάστηκε από το Εργατικό Κόμμα ως θρίαμβος του "σοσιαλισμού".

[...]

Η παγκόσμια οικονομική κρίση κατάφερε βαρύ χτύπημα στη συγκεκριμένη ιδεολογία. Ωστόσο, η σοσιαλδημοκρατία προσαρμόστηκε στην κρίση, διευρύνοντας τις θεωρίες της. Ήταν αναγκαίο τώρα, δήλωνε, να "σωθεί" ο καπιταλισμός από την απειλή του χάους και της προλεταριακής επανάστασης. Το συνέδριο του γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος στη Λειψία, το 1931, έδωσε το σύνθημα: "Πρέπει να γίνουμε οι γιατροί του πάσχοντος καπιταλισμού." Ο Βαντερβέλντε, πρόεδρος της Δεύτερης Διεθνούς, διακήρυξε στη Βουλή των Αντιπροσώπων του Βελγίου, το 1932:

"Το καπιταλιστικό σύστημα εμφανίζει ρωγμές σε όλες τις πλευρές του. Μπορεί να σωθεί μόνο με σοβαρά και επείγοντα μέτρα. Βρισκόμαστε στην ενδέκατη ώρα. Φροντίστε το προλεταριάτο να μη γκρεμίσει, ως άλλος Σαμψών, τις κολόνες του ναού." (Ε. Βαντερβέλντε, Le Peuple, 7 Μάη 1932).

Μάλιστα, ο Γάλλος σοσιαλιστής, Μοντέλ, είχε ήδη διακηρύξει, πριν την κρίση (République Sociale, 15 Νοέμβρη 1928): "Το Σοσιαλιστικό Κόμμα θα παρουσιαστεί ως το μοναδικό ικανό να σώσει την αστική κοινωνία".

Με το σύνολο αυτής της τακτικής και προπαγάνδας καθίσταται εφανές ότι το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα προετοίμαζε και προλείανε, στην πράξη, το δρόμο για την έλευση του φασισμού και των αντιλήψεών του.

[...]

Η σοσιαλδημοκρατία, συνεπώς, προετοίμασε ιδεολογικά το δρόμο για το φασισμό: κατ' αρχήν, εγκαταλείποντας ή αλλοιώνοντας το μαρξισμό· δεύτερον, αρνούμενη το διεθνισμό και προσδένοντας τους εργάτες στην υπηρεσία του "δικού τους" ιμπεριαλιστικού κράτους· τρίτον, πολεμώντας τον κομμουνισμό και την προλεταριακή επανάσταση· τέταρτον, παραποιώντας το "σοσιαλισμό" ή χρησιμοποιώντας αορίστως "σοσιαλιστικές" φράσεις ("η νέα κοινωνική ευταξία", η "κοινοπολιτεία", η "βιομηχανία ως δημόσια υπηρεσία" κλπ) για να καλύψει το μονοπωλιακό καπιταλισμό· πέμπτον, υπερασπίζοντας την ταξική συνεργασία και την ενσωμάτωση των οργανώσεων της εργατικής τάξης στο καπιταλιστικό κράτος. Όλα αυτά παρέχουν την ιδεολογική βάση και τα θεμέλια του φασισμού, ο οποίος αντιπροσωπεύει το τελικό στάδιο της πολιτικής που επιζητά την πλήρη αφομοίωση της εργατικής τάξης, δεμένης χειροπόδαρα, στον καπιταλισμό και το καπιταλιστικό κράτος. Το σύνολο αυτής της προπαγάνδας και τακτικής που ακολούθησε η σοσιαλδημοκρατία έσπειρε σύγχυση, αποδυνάμωσε και τσάκισε την ταξικά συνειδητή σοσιαλιστική θεώρηση όλων εκείνων των εργατών που επηρέαζε, εμπόδισε τη διάδοση της επαναστατικής μαρξιστικής αντίληψης, εξέθρεψε φασισιτκές εν μέρει ιδέες περί εθνικισμού, ιμπεριαλισμού και ταξικής συνεργασίας, και συνεπώς άφησε τις μάζες να γίνουν εύκολη λεία για το φασισμό.