Διευρύνονται οι κοινωνικές ανισότητες

Διευρύνονται οι κοινωνικές ανισότητες

Η διεθνής πείρα από την εφαρμογή διαφορετικών μειγμάτων διαχείρησης

«Τα προβλήματα που θα απασχολήσουν σε σημαντικό βαθμό τον κόσμο το 2015 παρουσιάζει σε μελέτη το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός (WEF). Πρόκειται σε μεγάλο βαθμό για ζητήματα οικονομικής φύσεως, όπως η αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας και η υποχώρηση της απασχόλησης ακόμη και όταν αναπτύσσεται η οικονομία.
Ενα από τα βασικότερα προβλήματα είναι η διεύρυνση της εισοδηματικής ανισότητας, τάση που άρχισε να ενισχύεται στις αρχές της δεκαετίας του 1980, αλλά πήρε νέα δυναμική μετά την κρίση του 2008. Η ανάπτυξη της οικονομίας χωρίς αύξηση της απασχόλησης αποτελεί το δεύτερο σημαντικότερο ζήτημα για το 2015. Το πρόβλημα μπορεί να πάρει εφιαλτικές διαστάσεις τα επόμενα χρόνια εξαιτίας της αυτοματοποίησης και της χρήσης λογισμικού και ρομπότ σε όλο και περισσότερες δουλειές».
Ενα μικρό απόσπασμα από ρεπορτάζ της «Καθημερινής» 4/1/2015. Ανησυχούν πράγματι τα αστικά επιτελεία, και μάλιστα στο επίπεδο του Φόρουμ του Νταβός, γι' αυτά τα προβλήματα; Δηλαδή, τη διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων και την τεράστια διόγκωση της ανεργίας; Αρχισαν οι καπιταλιστές, οι κυβερνήσεις τους, τα επιτελεία τους να νοιάζονται για την εργατική τάξη και τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα και να αναζητούν λύσεις;

Και σε ανάκαμψη και σε κρίση

Τα ερωτήματα αυτά γίνονται εύλογα με δεδομένη την όξυνση ιδιαίτερα αυτών των δύο κραυγαλέων προβλημάτων, με δεδομένες τις δυσοίωνες εκτιμήσεις για την ανάκαμψη της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας. Αλλά αποτυπώνουν αντικειμενικά τις ολοένα και πιο αρνητικές συνέπειες της εξέλιξης του καπιταλισμού στην εργατική τάξη και τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα και σε περιόδους ανάπτυξης και σε περιόδους κρίσης. Η διεύρυνση της εισοδηματικής ανισότητας, ως τάση, το ρεπορτάζ λέει ότι άρχισε να ενισχύεται στις αρχές της δεκαετίας του 1980, δηλαδή σε περίοδο ανάπτυξης. Βεβαίως και τότε υπήρχε ανεργία επίσης. Η τάση αυτή είναι αντικειμενική. Η εξέλιξη του καπιταλισμού οδηγεί στη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, στην άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας, δηλαδή στην παραγωγή περισσότερων εμπορευμάτων στη μονάδα του χρόνου μέσω του εκσυγχρονισμού των μέσων παραγωγής με την αξιοποίηση των επιτευγμάτων της επιστήμης και της τεχνολογίας, άρα παράγονται τα ίδια και περισσότερα εμπορεύματα με λιγότερους εργάτες. Επίσης, ο ανταγωνισμός για το μεγαλύτερο κέρδος οδηγεί στη μείωση των μισθών, όπως βεβαίως και η άνοδος της παραγωγικότητας, αφού μειώνεται η αξία των εμπορευμάτων για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης. Και τα δύο αυτά ζητήματα ενισχύουν την τάση αύξησης της ανεργίας και των εισοδηματικών ανισοτήτων. Οι καπιταλιστές, επομένως, δρώντας αντικειμενικά με βάση το νόμο του κέρδους, αυτό είναι για το οποίο νοιάζονται και όχι για τα προβλήματα που προκαλούν στους εργαζόμενους, ενισχύουν αυτές τις τάσεις, ανεξάρτητα από το αν υπάρχουν ορισμένες σύντομες περίοδοι που μπορεί να εμφανίζονται λιγότερο έντονα.
Τότε θα αναρωτηθεί κανείς, γιατί το Φόρουμ του Νταβός ασχολείται με αυτά τα δύο ζητήματα; Γιατί φαίνεται ότι ανησυχούν οι αστοί; Αφενός γιατί η μείωση των εργατικών, λαϊκών εισοδημάτων μειώνει τη ζήτηση και σε συνθήκες κρίσης δε συμβάλλει στην ανάκαμψη, όπως και η ανεργία βεβαίως (κάθε καπιταλιστής θέλει μεγάλους μισθούς για τους άλλους προκειμένου να πουλάει περισσότερα εμπορεύματα ή υπηρεσίες, όχι όμως για τον ίδιο επειδή αυτό μειώνει το κέρδος του), αφετέρου αυτά τα δύο τεράστια προβλήματα είναι κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις (γερά ταξικά συνδικάτα, επαναστατικό κόμμα της εργατικής τάξης) εν δυνάμει παράγοντες ανάπτυξης της ταξικής πάλης και αμφισβήτησης του καπιταλισμού. Εχουν λόγους λοιπόν να ανησυχούν.
Επίσης, αυτή η τάση στον καπιταλισμό υπάρχει και στα κράτη που διαχειρίστηκαν την καπιταλιστική οικονομική κρίση με επεκτατικό μείγμα πολιτικής και σε αυτά που τη διαχειρίστηκαν με αυστηρό δημοσιονομικό μείγμα.
Θα το δείξουμε με μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα πρώτ' απ' όλα για τις ΗΠΑ, στις οποίες εφαρμόζεται το επεκτατικό μείγμα πολιτικής, το οποίο στην Ελλάδα εκθειάζει ο ΣΥΡΙΖΑ.

Το παράδειγμα των ΗΠΑ...

Ο Πολ Κρούγκμαν έγραψε, «The New York Times»/ «Καθημερινή», 2/4/2014): «...σχεδόν 11 εκατ. Αμερικανοί είναι άνεργοι (...) Επιρρίπτοντας στους ανέργους την ευθύνη για τα δεινά τους, αποσπούν την προσοχή από τα διογκούμενα κέρδη και τα μπόνους, ενώ η ανεργία και οι μισθοί παραμένουν σε στασιμότητα». Ο ίδιος σε άρθρο του πάλι στην εφημερίδα «The New York Times»/ «Καθημερινή», 23/9/2014, έγραψε: «Μειώθηκαν ή καταργήθηκαν εντελώς τα επιδόματα, ιδιαιτέρως για τους μακροχρόνια ανέργους. Μόλις 26% των άνεργων Αμερικανών λαμβάνουν οποιασδήποτε μορφής επίδομα και αυτό είναι το χαμηλότερο ποσοστό εδώ και πολλές δεκαετίες. Η Αμερική έχει εγκαταλείψει όσους πολίτες της βρίσκονται εκτός αγοράς εργασίας».
Βεβαίως, σύμφωνα με τα στοιχεία των ΗΠΑ, η ανεργία έχει μειωθεί στο 6% στο τέλος του 2014. Αλλά η αστική στατιστική ποτέ δεν αποκαλύπτει όλη την αλήθεια. Για παράδειγμα, υπήρξε άρθρο των «New York Times» (Ιούνης 2014), σύμφωνα με το οποίο «η έστω και αμυδρή βελτίωση των αριθμών οφείλεται στο γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι έχουν απλά σταματήσει να αναζητούν εργασία», δηλαδή δεν καταγράφονται ως άνεργοι.
Ως προς τη διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων, η πρόεδρος της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), Τζάνετ Γιέλεν, είπε (ηλεκτρονικό «Βήμα» 17/10/2014): «Η έκταση και η συνεχιζόμενη αύξηση των ανισοτήτων στις Ηνωμένες Πολιτείες με ανησυχούν πολύ. Δεν είναι μυστικό ότι οι λίγες τελευταίες δεκαετίες διεύρυνσης της ανισότητας μπορεί να συνοψιστούν σε σημαντικά κέρδη για τα εισοδήματα και τις περιουσίες που βρίσκονται στην κορυφή και σε στάσιμο βιοτικό επίπεδο για την πλειονότητα».
Βεβαίως, καθ' όλη τη διάρκεια του 2014, ο Μπ. Ομπάμα έκανε εκκλήσεις για αύξηση του κατώτατου μισθού, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε τις μεγάλες απεργίες στα φαστ-φουντ της Νέας Υόρκης.
Επίσης, μετά τις ενδιάμεσες εκλογές του Νοέμβρη 2014, τις οποίες έχασαν οι «Δημοκρατικοί», τα άρθρα και τα ρεπορτάζ στις ΗΠΑ απέδιδαν την ήττα στις τεράστιες εισοδηματικές ανισότητες που παρά την ανάπτυξη με ρυθμούς 2% περίπου, αυτές δε μειώθηκαν. Ενδεικτικό είναι αυτό που περιγράφει σε ένα τέτοιο ρεπορτάζ το «Euronews», 6/11/2014: «Ολα τα οφέλη, σχεδόν όλα τα οφέλη, που προέκυψαν τα τελευταία περίπου 30 χρόνια, τα έχει καρπωθεί το 1% του πληθυσμού, ενώ οι μισθοί για το 99% έχουν αυξηθεί ελάχιστα».

...και της Γερμανίας

Αλλά ας δούμε και στη Γερμανία με το μείγμα αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής, με 1,8% ανάπτυξη τι φαινόμενα υπάρχουν. Σε ημερίδα με θέμα «Επιπτώσεις της κρίσης στην Ελλάδα και στη Γερμανία», που διοργάνωσε στο Βερολίνο το γερμανικό υπουργείο Εκπαίδευσης και Ερευνας («Το Βήμα», 28/9/2014), αποκαλύφθηκε ότι: «Στη Γερμανία η διανομή των κερδών ήταν κάθε άλλο παρά δίκαιη. Τη μερίδα του λέοντος την πήραν οι τραπεζίτες και οι βιομήχανοι, καθώς και το γερμανικό κράτος - εκατομμύρια Γερμανών, αντίθετα, βγήκαν χαμένοι λόγω της υποβάθμισής τους στο χαμηλόμισθο τομέα εργασίας. Με αποτέλεσμα, όπως είπε ο κοινωνιολόγος Ντιρκ Τέντσλερ, να αυξηθεί δραματικά ο αριθμός των φτωχών (1 εκατομμύριο από αυτούς σιτίζεται καθημερινά σε "κουζίνες" φιλανθρωπικών οργανώσεων), καθώς και των λεγόμενων "ανασφαλών" - όσων δηλαδή έχουν ένα μίνιμουμ εισοδήματος, αλλά είναι αποκλεισμένοι από την κουλτούρα και τις επαγγελματικές ευκαιρίες».
Ο Μαρσέλ Φράτζσερ, επικεφαλής του Ινστιτούτου Οικονομικών Μελετών της Γερμανίας, στο νέο του βιβλίο «Η γερμανική ψευδαίσθηση» γράφει: «Η ευφορία που νιώθουμε είναι επικίνδυνη», σύμφωνα με άρθρο του «Εκόνομιστ», στο οποίο επίσης αναφέρεται σχετικά με τα στοιχεία για μείωση της ανεργίας ότι: «Το θαύμα της απασχόλησης οφείλεται στο μεγαλύτερο μέρος από τη δημιουργία θέσεων εργασίας είτε μερικής απασχόλησης είτε αβέβαιης προοπτικής. Δεν έχει σημειωθεί, σχεδόν, καμία μεταβολή στις συνολικές ώρες εργασίας ακόμη και εάν έχει μειωθεί ο αριθμός των ανέργων (ξεκινώντας από 5 εκατομμύρια άτομα και πλέον το 2005 σε λιγότερο από τρία εκατομμύρια, φέτος)».
Στα παραπάνω υπάρχει συγκάλυψη και στο ζήτημα της ανεργίας και στο ζήτημα της μείωσης των εισοδηματικών ανισοτήτων αφού υπάρχει και η εξάπλωση της ευελιξίας στις εργασιακές σχέσεις. Αυτό δείχνει η καταγραφή του «Εκόνομιστ». Να θυμίσουμε τα μίνι - τζομπς (μίνι - δουλειά), δηλαδή ημιαπασχόληση, ελαστική δουλειά κ.λπ., όπου πάνω από 7,5 εκατομμύρια εργαζόμενοι δουλεύουν με 400 ευρώ το μήνα, ενώ μονοπωλιακοί όμιλοι, όπως, π.χ., η «Daimler» και η «Bosch», επαναπροσλαμβάνουν συνταξιούχους που δούλευαν σ' αυτούς, πληρώνοντας ελάχιστο μισθό.
Ακόμη, το Ευρωκοινοβούλιο σε ψήφισμά του αναφέρει ότι «ο αριθμός των ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού έχει αυξηθεί κατά 10 εκατομμύρια από το 2008, φτάνοντας σε περισσότερα από 122,6 εκατομμύρια και επηρεάζοντας έναν στους τέσσερις πολίτες», και ότι «το ποσοστό ανεργίας για την ΕΕ-28 έφτασε στο ανησυχητικό επίπεδο των 24,6 εκατ. ανέργων». Στο ψήφισμα καταγράφεται η διαπίστωση ότι «οι εισοδηματικές ανισότητες έχουν αυξηθεί, με το ανώτατο 20% της κλίμακας να κερδίζει 5,1 φορές περισσότερο από το κατώτατο 20% το 2012».

Ο λαός στο προσκήνιο

Ολα τα παραπάνω αποτελούν πολύτιμη πείρα για την εργατική τάξη της Ελλάδας και τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα. Που συμβάλλει να συνειδητοποιήσουν ότι δεν έχουν να περιμένουν τίποτα ως προς τη λύση των δικών τους οξύτατων προβλημάτων με κανένα αστικό μείγμα διαχείρισης, επομένως ούτε αν στην κυβέρνηση αναδειχτεί η ΝΔ, ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ. Οχι μόνο μείωση των εισοδηματικών ανισοτήτων που υπόσχονται και οι δύο, ανεξάρτητα από το μείγμα στη δοσολογία της πολιτικής διαχείρισης σε όφελος των μεγαλοεπιχειρηματιών, δεν πρόκειται να προκύψει, αλλά θα υπάρξει διεύρυνσή τους. Ιδιαίτερα για τον ΣΥΡΙΖΑ που, όπως και η ΝΔ, δίνει τα πάντα για να ανακάμψει το κεφάλαιο, τα ψίχουλα που τάζει στο λαό, ακόμη και αν τα δώσει, θα γίνουν καπνός, από την ανάγκη συνεχούς διεύρυνσης της κερδοφορίας και της ανταγωνιστικότητας, την οποία θεωρεί θεμελιακό ζήτημα για την ανάκαμψη της οικονομίας. Η εργατική τάξη, τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα της Ελλάδας, το ελάχιστο που πρέπει να διεκδικούν είναι η κάλυψη των απωλειών στα χρόνια της κρίσης, που αντίκειται στη διεύρυνση της καπιταλιστικής κερδοφορίας, βρίσκεται δηλαδή στην αντιμονοπωλιακή, αντικαπιταλιστική όχθη και αυτό πρέπει να καθορίζει τώρα την ψήφο τους.