Εθνικισμός-πατριωτισμός. Ελιξήριο, Δηλητήριο ή κάτι άλλο;

 Εθνικισμός-πατριωτισμός. Ελιξήριο, Δηλητήριο ή κάτι άλλο;

Συντάκτης: Διότιμος

 Δημοσιεύθηκε: 08 Σεπτ. 2014

Αν εθνικισμός είναι η αγάπη για το έθνος, την ιστορία του, τις αξίες του, είναι κακό να είμαστε εθνικιστές; Ανπατριωτισμός είναι η υπεράσπιση της πατρίδας όταν μας χρειάζεται, δεν πρέπει όλοι ανεξαιρέτως να είμαστε πατριώτες;

Οι λέξεις είναι σύμβολα. Οι έννοιές των λέξεων έχουν ιστορικό χαρακτήρα. Αυτό που σημαίνει μια λέξη σε κάποια εποχή δεν είναι το ίδιο με αυτό που σημαίνει σήμερα. Οι κοινωνικές σχέσεις είναι εκείνες που δίνουν νόημα στις λέξεις. Με αυτό τον τρόπο οι λέξεις γίνονται εργαλεία, που χρησιμοποιούνται για να μπορούν να επικοινωνούν και να συνεννοούνται σωστά οι άνθρωποι.

Πρέπει να εξετάζουμε το νόημα των λέξεων παίρνοντας υπόψη την εποχή, τον τρόπο και το λόγο για τον οποίο χρησιμοποιούνται. Ανάλογα με τη χρήση τους μπορεί να έχουμε διάφορα αποτελέσματα. Αν δεν λειτουργήσουμε με αυτό τον τρόπο, κινδυνεύουμε να μετατραπούμε σε θύματα και να συμβάλουμε με τη δράση μας σε αποτελέσματα ακριβώς αντίθετα από αυτά που επιδιώκουμε.

Εθνικισμός-Πατριωτισμός

Η λέξη “έθνος” έχει ομηρική ρίζα, ενώ η λέξη “εθνικισμός” εμφανίστηκε με την κατάργηση της φεουδαρχίας και τη δημιουργία του έθνους-κράτους. Ετυμολογικά το έθνος χαρακτηρίζει την ομάδα των ανθρώπων, που έχουν κοινά ήθη, συνήθειες, γλώσσα, καταγωγή. Ο εθνικισμός αρχικά είχε προοδευτικό χαρακτήρα και εκπροσωπήθηκε από σημαντικούς ηγέτες όπως ο Τζ. Γαριβάλδης στο κίνημα του 19ου αιώνα για τη “Νέα Ιταλία”, ο Υψηλάντης και άλλοι Φιλικοί στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Τον 20ο αιώνα στις αναπτυσσόμενες χώρες με κέντρο την ιδέα του έθνους γεννήθηκαν διάφορες μορφές εθνικισμού και αναπτύχθηκαν κινήματα για τη συγκρότηση ανεξάρτητων κρατών, που είχαν προοδευτικό χαρακτήρα και συνέβαλαν στην κατάργηση της αποικιοκρατίας.

Σε καπιταλιστικές συνθήκες οι εθνικές σχέσεις όμως δεν είναι τίποτα άλλο από αστικές σχέσεις δηλαδή έχουν αντιδραστικό χαρακτήρα και οδηγούν σε δικτατορίες, στρατιωτικές περιπέτειες και πολέμους. Η προπαγάνδα του εθνικισμού τροφοδότησε τη φασιστική πολιτική και παρέσυρε εκατομμύρια ανθρώπους στον όλεθρο. Με το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αποδείχθηκε ότι στον καπιταλισμό τα έθνη συμμαχούν όταν συμφέρει το κεφάλαιο και αντιμάχονται όταν τα διάφορα τμήματα του κεφαλαίου έχουν αντιτιθέμενα συμφέροντα.

Η λέξη εθνικισμός σήμερα χρησιμοποιείται από τα πιο αντιδραστικά στοιχεία φθάνοντας στην ακραία μορφή του, το σωβινισμό. Συνδέεται και έντεχνα ταυτίζεται με τη λέξη “πατριωτισμός”, δηλαδή με την αγάπη, που έχει φυσιολογικά κάθε άνθρωπος για τον τόπο που γεννήθηκε και ζει. Δεν είναι τυχαίο, ότι όταν κάνει κάποιος αναζήτηση στο διαδίκτυο με λέξεις κλειδιά “εθνικισμός” και “πατριωτισμός” θα συνδεθεί κυρίως με ιστοσελίδες φασιστικού περιεχομένου.

Εθνικισμός-Πατριωτισμός και προπαγάνδα.

Στην αστική προπαγάνδα οι λέξεις φυλή, έθνος, λαός, κράτος σκόπιμα συγχέονται ενώ για την εργατική τάξη δεν είναι καθόλου ταυτόσημες. Κάθε τάξη αντιλαμβάνεται το έθνος από προοδευτική ή αντιδραστική σκοπιά ανάλογα με το ρόλο που παίζει στην κοινωνική εξέλιξη. Ακριβώς αυτό είναι και το κλειδί για να γίνει κατανοητή η εθνικιστική προπαγάνδα. Τα αστικά κόμματα παρουσιάζουν τα εθνικιστικά συμφέροντά τους σαν συμφέροντα όλων των τάξεων. Τα συμφέροντα όμως των εργαζομένων είναι αντίθετα και αποσκοπούν στην ενότητα των εργαζομένων όλων των χωρών. Με άλλα λόγια ο εθνικισμός δεν χαρακτηρίζεται σαν μια απλή διαφορά αντιλήψεων ανάμεσα στην αστική και την εργατική τάξη αλλά αποτελεί έκφραση διαφορετικών ταξικών συμφερόντων.

Η αστική προπαγάνδα για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της ορίζει τον εθνικισμό σαν πολιτική ιδεολογία, που υποστηρίζει την ιδέα της εθνικής ταυτότητας για μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων. Με την επίκληση της εθνικής ταυτότητας η ομάδα αυτή των ανθρώπων οδηγείται σε μαζική κινητοποίηση και δράση. Κατ΄ αυτή την έννοια η ανθρωπότητα είναι διαιρεμένη σε έθνη, που το καθένα έχει ξεχωριστή ταυτότητα και μέσα στο ίδιο έθνος εκείνο που συμφέρει την αστική τάξη συμφέρει και τους εργαζόμενους. Έτσι όλοι οι εργαζόμενοι έχοντας την ίδια ταυτότητα με την αστική τάξη θα πρέπει να εφαρμόζουν την πολιτική της αστικής τάξης η οποία όμως θα αποφασίζει πως θα μοιράζεται ο φυσικός και ο κοινωνικός πλούτος.

Αυτός ο ορισμός είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της αστικής προπαγάνδας που καθορίζει τους “εθνικούς στόχους” επιβάλει την “κοινωνική συνοχή” τη “δημόσια τάξη και ασφάλεια” με αποτέλεσμα οι λαοί να σέρνονται σε πολέμους με πρόσχημα την “εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων” τους. Το πόσο λαθεμένη και επικίνδυνη είναι αυτή η αντίληψη το απέδειξε η ιστορία. Η Ελληνική Μικρασιατική εκστρατεία το 1922 αποτελεί εφαρμογή αυτής της ιδεολογίας, με τίμημα εκατομμύρια νεκρούς και πρόσφυγες, με τεράστιες υλικές ζημιές και γενικά συνέπειες που έναν αιώνα μετά δεν έχουν ακόμη αποκατασταθεί.

Εθνικισμός και εχθροί του έθνους

Σε κάθε χώρα χαρακτηρίζονται σαν “εχθροί του έθνους” όσοι αμφισβητούν την εξουσία της αστικής τάξης και οι λαϊκοί αγώνες για κοινωνική απελευθέρωση καταστέλλονται βίαια. Ο εμφύλιος πόλεμος 1945-1949 στην Ελλάδα ήταν επίσης εφαρμογή της ιδεολογίας του εθνικισμού με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, τραυματίες, φυλακισμένους, εξόριστους, και διωγμένους. Η ίδια εθνικιστική προπαγάνδα εφαρμόζεται σε περιόδους αστικής πολιτικής ομαλότητας με το σύνθημα της “εθνική ομοψυχίας” και έχει στόχο την εκμετάλλευση σε συνθήκες κοινοβουλευτικής ομαλότητας. Όταν όμως η αστική τάξη θεωρεί ότι οι κοινωνικοί αγώνες απειλούν την εξουσία της εφαρμόζει την εθνικιστική της πολιτική χρησιμοποιώντας τους κατασταλτικούς μηχανισμούς της, όπως έγινε με τις δικτατορίες του Μεταξά και τη χούντα των συνταγματαρχών της 21ης Απρίλη 1967.

Σαν “εσωτερικοί εχθροί” θεωρούνται από τους εθνικιστές και οι μετανάστες από άλλες χώρες, που περνούν τα σύνορα με “νόμιμο” ή “παράνομο” τρόπο. Όταν η αστική τάξη βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης χρησιμοποιεί τους μετανάστες σαν ανταγωνιστική δύναμη της εργατικής τάξης για να κρατάει καθηλωμένους μισθούς και δικαιώματα. Όταν βρίσκεται σε οικονομική κρίση με εθνικιστικά, ρατσιστικά, ξενοφοβικά συνθήματα διώκει τους μετανάστες σαν ξένα σώματα, που ευθύνονται για την ανεργία, την οικονομική εξαθλίωση και το κοινό έγκλημα.

Ο Εθνικισμός στην πράξη

Η εφαρμογή της εθνικιστικής προπαγάνδας πραγματοποιείται είτε μέσα από τους μηχανισμούς του αστικού κράτους, είτε με παρακρατικούς φασιστικούς μηχανισμούς που δημιουργούνται μισονόμιμα – μισοπαράνομα και αποτελούν την πιο αντιδραστική εφεδρεία της αστικής τάξης. Δραστηριοποιούνται όταν επιβάλλονται άγρια αντιλαϊκά μέτρα σε περιόδους κρίσης και φυσικά όταν η αστική τάξη νοιώθει απειλητική την ανάσα της εργατικής τάξης. Η “παράνομη δράση” των παρακρατικών μηχανισμών όταν γίνεται ολοκάθαρη και δεν μπορεί πια να κρυφτεί “διώκεται” νομικά, μέχρις ενός πάντα σημείου. Η δράση της μπορεί να ανασταλεί για ένα διάστημα μέχρι να ξαναχρειασθεί στην αστική τάξη.

Η προπαγάνδα των εθνικιστών αποτελείται από ψεύτικα στοιχεία και λαϊκίστικες κορώνες που δημιουργούν σύγχυση στις λαϊκές μάζες. Βάζει ανοιχτά στο στόχαστρο το σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό και διατείνεται ότι η εθνικιστική ιδεολογία δεν έχει σχέση “με κανέναν ολοκληρωτισμό”. Οι παρακρατικοί αυτοί μηχανισμοί ισχυρίζονται πως αγωνίζονται για “μια ανεξάρτητη πατρίδα” και θεωρούν κάποιους ηγέτες όπως τον Ι. Μεταξά, τον Γ. Παπαδόπουλο και τον Ε. Βενιζέλο σαν εθνικούς ήρωες, που πρέπει να βρουν σύγχρονους μιμητές. Μορφές του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, όπως ο Κολοκοτρώνης και ο Κανάρης, ποιητές και λογοτέχνες, όπως ο Σολωμός και ο Παλαμάς προτείνονται να γίνουν παράδειγμα προς μίμηση. Με αυτό τον τρόπο παρασύρονται άτομα που έχουν από τη μια μεριά πραγματικά αγνά πατριωτικά αισθήματα κι από την άλλη αδυνατούν να καταλάβουν την ουσία και τους σκοπούς των φασιστικών ομάδων.

Εθνικισμός και οικονομική κρίση

Στην καθημερινή ζωή υποστηρίζοντας κάποιους ντόπιους παραγωγούς και τμήματα του ελληνικού κεφαλαίου ζητούν να προτιμήσει ο λαός τα “ελληνικά” προϊόντα. Καταγγέλλουν την “αντεθνική δράση” των πολυεθνικών. Κρύβουν την αλήθεια, ότι δηλαδή στην παραγωγή των ελληνικών προϊόντων συμμετέχουν σε μεγάλο βαθμό και με χίλιους δυο τρόπους οι πολυεθνικές. Κρύβουν ότι όλες οι επιχειρήσεις και πολύ περισσότερο οι μικρές εξαρτώνται από τις πολυεθνικές και το διεθνές χρηματιστικό κεφάλαιο.

Τον εθνικισμό προπαγανδίζει ανοιχτά και η εκκλησία θεωρώντας τον ως “εκ φύσεως σπουδαίο αγαθό και συναίσθημα του ανθρώπου”. Θεωρώντας τον εθνικισμό αναπόσπαστο μέρος του ανθρώπου, κηρύσσει ότι ο “Έλληνας μπορεί να ασπαστεί μόνο τον εθνικισμό και τον χριστιανισμό” και ότι ο εθνικιστής είναι ένας “ενεργός πατριώτης”.

Ο εθνικισμός και ο πατριωτισμός στην αστική προπαγάνδα βαδίζουν παράλληλα και οι έννοιές τους πότε αλληλοσυμπληρώνονται και πότε αντιπαρατίθενται, ανάλογα με τους σκοπούς που επιδιώκονται. Για μερικούς μάλιστα αναλυτές δεν συγκροτούν ξεχωριστές κατηγορίες. Η φυσική αγάπη για την πατρίδα, δηλαδή για τη χώρα που γεννήθηκε ένα άτομο τη γη των προγόνων, τη γλώσσα, τον πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμά της, γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης προς όφελος της αστικής τάξης και πάντοτε με αρνητικές συνέπειες για το λαό.

Η αποδοχή των πιο αντιλαϊκών οικονομικών και πολιτικών μέτρων, η υπογραφή συμφωνιών ένταξης της χώρας στους ιμπεριαλιστικούς μηχανισμούς, και των μνημονίων εξαθλίωσης του λαού χαρακτηρίζονται σαν πατριωτικό καθήκον, σαν αναγκαία θυσία για τη σωτηρίας της πατρίδας, σαν πράξη ανιδιοτέλειας και πατριωτικής αγάπης. Όποιος δεν τα αποδεχθεί θεωρείται “ανθέλληνας” με όποιες συνέπειες μπορεί να συνεπάγεται αυτή η κατηγορία.

Η εκμετάλλευση των πατριωτικών αισθημάτων

Στον καπιταλισμό ο πατριωτισμός έχει σαφώς ταξικό περιεχόμενο. Το ντόπιο κεφάλαιο συμμαχεί με το διεθνές κεφάλαιο, βάζοντας πάνω από τα συμφέροντα της πατρίδας το συμφέρον του. Η μικροαστική τάξη παρασύρεται από την αστική προπαγάνδα υπηρετώντας το όνειρό της να γίνει κι αυτή άρχουσα τάξη, ενώ διαμαρτύρεται όταν εισπράττει μερίδιο, που δεν αντιστοιχεί στις υπηρεσίες, που προσέφερε στην αστική τάξη.

Απεναντίας η εργατική τάξη λειτουργεί σαν φορέας του πατριωτισμού και υπερασπίζει την πατρίδα κάθε φορά που διατρέχει κίνδυνο με το αίμα της. Απέδειξε τον πατριωτισμό της κάθε φορά που η Ελλάδα δέχθηκε επίθεση και την υπερασπίζεται ζητώντας αποδέσμευση από όλους τους ιμπεριαλιστικούς μηχανισμούς, καμία συμμετοχή στις πολεμικές περιπέτειες και απομάκρυνση όλων των ξένων στρατιωτικών βάσεων.

Η ιστορία έχει αποδείξει πως η εθνικιστική και πατριωτική προπαγάνδα στην πράξη καταλήγουν σε μαζικά εγκλήματα και γενοκτονίες, επεκτατικούς και κατακτητικούς πολέμους με εκατόμβες θυμάτων και από την πλευρά των επιτιθεμένων και από την πλευρά των αμυνομένων. Στην αντίπερα όχθη οι κομμουνιστές έχουν δώσει τη ζωή και το αίμα τους εκτελώντας το πατριωτικό καθήκον τους στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Εκτελώντας το πατριωτικό τους καθήκον νίκησαν το φασισμό και αγωνίζονται για την παγκόσμια ειρήνη και την κατάργηση όλων των όπλων μαζικής καταστροφής.

Aναδημοσίευση απο dioti.gr