Επτά πετρώδεις πλανήτες, τρεις στην κατοικήσιμη ζώνη!

Επτά πετρώδεις πλανήτες, τρεις στην κατοικήσιμη ζώνη!

Εχουν μέγεθος συγκρίσιμο με της Γης και, αν διαθέτουν νερό, ίσως υπάρχει σε όλους σε υγρή μορφή και οπωσδήποτε σε τουλάχιστον τρεις απ' αυτούς

Καλλιτεχνική απεικόνιση της θέας από τον TRAPPIST-1f, με το νερό - εφόσον υπάρχει - να κυριαρχεί, τόσο σε υγρή όσο και σε παγωμένη μορφή, κοντά στον τερματικό μεσημβρινό, που χωρίζει την πλευρά που έχει συνεχώς μέρα από εκείνη που έχει συνεχώς νύχτα. Στο βάθος του ορίζοντα το αστέρι του πλανητικού συστήματος. Στον ουρανό φαίνονται 3 από τους άλλους πλανήτες (δύο κοντά και ένας στο βάθος). Επειδή δεν απέχουν πολύ από τον TRAPPIST-1f, κάποιοι έχουν φαινόμενη διάμετρο μεγαλύτερη από της Σελήνης!

Δεν πέρασαν παρά έξι μήνες από τότε που ανακαλύφθηκε ο εξωπλανήτης Εγγύτατος β, στην κατοικήσιμη ζώνη, γύρω από το κοντινότερο στη Γη άστρο, τον Εγγύτατο Κενταύρου, έναν ερυθρό νάνο, αστέρι με μέγεθος πολύ μικρότερο από τον Ηλιο, που ακριβώς λόγω της μικρής του μάζας δεν μπορεί να ανεβάσει υψηλή θερμοκρασία και γι' αυτό εκπέμπει κόκκινο αντί για κίτρινο φως. Την περασμένη Τετάρτη, η NASA γνωστοποίησε μία εξίσου σημαντική - αν όχι σημαντικότερη - ανακάλυψη και πάλι στη γειτονιά μας, αν και λίγο πιο μακριά: την ανακάλυψη από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Σπίτζερ, ενός συστήματος 7 εξωπλανητών, που όλοι έχουν μέγεθος συγκρίσιμο με της Γης, ενώ τρεις απ' αυτούς βρίσκονται στην κατοικήσιμη ζώνη γύρω από το άστρο τους, επίσης έναν ερυθρό νάνο, τον TRAPPIST-1, στον αστερισμό του Υδροχόου.
Πρόκειται για νέο ρεκόρ στον αριθμό των εξωπλανητών που ανακαλύπτονται στην κατοικήσιμη ζώνη γύρω από ένα μόνο άστρο. Με λίγη τύχη υγρό νερό θα μπορούσε να υπάρχει σε θύλακες και στους 7 πλανήτες του TRAPPIST-1. Το άστρο πήρε το όνομά του από τα αρχικά στα αγγλικά του Μικρού Τηλεσκοπίου Διάβασης Πλανητών και Μικροπλανητών, που βρίσκεται στη Χιλή και είχε ανακαλύψει το Μάη του 2016 τρεις εξωπλανήτες γύρω απ' αυτό. Με τη βοήθεια και του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου του ESO (που είχε εντοπίσει τον Εγγύτατο β), το Σπίτζερ τελικά επιβεβαίωσε την ύπαρξη των δύο από τους τρεις πλανήτες και ανακάλυψε άλλους πέντε.

Πάρε κόσμε...

Καλλιτεχνική απεικόνιση του πλανητικού συστήματος TRAPPIST-1, όπως θα φαινόταν από τη Γη χρησιμοποιώντας ένα φανταστικό, απίστευτα ισχυρό τηλεσκόπιο. Τα μεγέθη και οι σχετικές θέσεις των πλανητών είναι με απόλυτη τήρηση των αναλογιών. Η απεικονιζόμενη διάταξη, με διπλή διάβαση πλανητών μπροστά από τον ερυθρό νάνο, αντιστοιχεί σε καταγραφή που έγινε από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Σπίτζερ στο τέλος του 2016

Οπως γίνεται συνήθως για λόγους εντυπωσιασμού, αρκετά (αστικά) ΜΜΕ παρουσίασαν τη σημαντική ανακάλυψη με ψευδείς πηχυαίους τίτλους, μιλώντας για «απόλυτη ομοιότητα» τριών εξωπλανητών με τη Γη, ακόμη και για «ίχνη ζωής»! Μόνο CD με φωτογραφίες από την επιφάνεια των πλανητών και μπουκάλια με το νερό τους δεν πλάσαραν.
Η πραγματικότητα είναι ότι δεν γνωρίζουμε αν έστω και σε έναν από τους νεοανακαλυφθέντες πλανήτες υπάρχει νερό σε οποιαδήποτε μορφή. Ούτε καν αν έχουν ατμόσφαιρα, ή η επιφάνειά τους βομβαρδίζεται από σωματίδια και καταστροφικές για τη ζωή ακτινοβολίες, από το αχνό, αλλά πολύ κοντινό, άστρο τους.
Ολοι οι πλανήτες του TRAPPIST-1 περιφέρονται γύρω του σε τροχιές με πολύ μικρότερη ακτίνα από εκείνη που περιφέρεται ο Ερμής, ο εσώτερος πλανήτης του ηλιακού συστήματος. Ο πιο κοντινός στο άστρο, ο TRAPPIST-1b, έχει έτος διάρκειας 1,5 γήινης ημέρας, ενώ ο πιο μακρινός, ο TRAPPIST-1h, ολοκληρώνει μια πλήρη περιφορά σε 20 γήινες μέρες. Επειδή η απόσταση μεταξύ των πλανητών είναι μικρή, κάποιος που θα στεκόταν στην επιφάνεια ενός θα μπορούσε να διακρίνει μορφολογικές λεπτομέρειες της επιφάνειας ορισμένων απ' τους άλλους, όπως μπορούμε να τις διακρίνουμε στη Σελήνη κοιτάζοντάς την από τη Γη.

Ολα τα «μάτια» στραμμένα εκεί

Οι επιστήμονες, με βάση την εκτιμώμενη πυκνότητα των πλανητών του TRAPPIST-1, θεωρούν ότι οι 6 απ' αυτούς με βεβαιότητα είναι πετρώδεις, ενώ για τον έβδομο, τον εξώτερο, για τον οποίο δεν έχει ακόμη υπολογιστεί η πυκνότητα με ακρίβεια, υπάρχει πιθανότητα να πρόκειται για «χιονόμπαλα». Ιδιαίτερα οι 3 αποτελούν καλή περίπτωση για τη μελέτη της ατμόσφαιρας πλανητών με μέγεθος παρόμοιο με της Γης, που είναι δυνάμει κατοικήσιμοι.

Συγκριτικό χαρακτηριστικών των πλανητών του TRAPPIST-1 και των πετρωδών πλανητών του Ηλιου

Το Σπίτζερ είναι τηλεσκόπιο υπερύθρων ακτίνων, εξαιρετικά κατάλληλο για να ανιχνεύσει το σύστημα του TRAPPIST-1, καθώς το άστρο αυτό είναι πιο λαμπρό στο αόρατο για το ανθρώπινο μάτι υπέρυθρο τμήμα του φάσματος. Οι αστρονόμοι παρακολουθούσαν τον TRAPPIST-1 συνεχώς επί 500 ώρες το φθινόπωρο του 2016 και εντόπισαν διαβάσεις των πλανητών μπροστά από το άστρο, αρκετές ώστε να αποκαλυφθεί το πλούσιο σύστημά του. Τώρα 4 από τους πλανήτες (ανάμεσά τους και τους 3 στην κατοικήσιμη ζώνη) παρατηρεί το διαστημικό τηλεσκόπιο Χαμπλ, προσπαθώντας να εντοπίσει τυχόν ενδείξεις ατμόσφαιρας, ενώ άλλα χαρακτηριστικά τους μελετά το διαστημικό τηλεσκόπιο Κέπλερ. Τη μελέτη τους θα αναλάβει στο μέλλον το νέο διαστημικό τηλεσκόπιο Τζέιμς Γουέμπ.
Ο TRAPPIST-1 βρίσκεται σε απόσταση 40 ετών φωτός (376 τρισεκατομμυρίων χιλιομέτρων) από τη Γη και στην αστρονομική κλίμακα είναι στη γειτονιά μας. Θα χρειάζονταν, όμως, εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια για να φτάσει σ' αυτόν ένα διαστημόπλοιο με τη σημερινή πυραυλική τεχνολογία.

Αυξάνονται οι πιθανότητες

Οι πλανήτες του TRAPPIST-1 ίσως είναι παλιρροϊκά κλειδωμένοι ώστε να στρέφουν πάντα την ίδια πλευρά προς το άστρο τους, όπως η Σελήνη στρέφει πάντα την ίδια πλευρά προς τη Γη. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, τότε η μία πλευρά θα έχει συνεχώς ημέρα και εκεί θα βρίσκεται τυχόν υγρό νερό, ενώ η άλλη συνεχώς νύχτα. Η λωρίδα γης ένθεν και ένθεν του τερματικού μεσημβρινού (νοητής γραμμής που χωρίζει τη μέρα από τη νύχτα σε έναν πλανήτη), θα έχει ημίφως και πιθανότατα πολύ δυνατούς ανέμους, λόγω της θερμοκρασιακής διαφοράς των δύο ημισφαιρίων.

Σύγκριση απόστασης τροχιών των πλανητών του TRAPPIST-1 και των πετρωδών πλανητών του ηλιακού συστήματος, με απεικόνιση με πράσινο χρώμα της περιοχής της κατοικήσιμης ζώνης γύρω από καθένα από τα δύο άστρα. Ολοι οι πλανήτες του TRAPPIST-1 κινούνται σε τροχιές με πολύ μικρότερη ακτίνα από εκείνη του εσώτερου πλανήτη του ηλιακού συστήματος, του Ερμή

Αν ο Δίας ήταν λίγο μεγαλύτερος και είχε μάζα αρκετή, ώστε να πυροδοτηθεί στον πυρήνα του πυρηνική σύντηξη, τότε θα είχαμε βέβαια δύο άστρα, ένα λαμπερό κίτρινο και ένα αχνό κοκκινωπό. Ταυτόχρονα, οι δορυφόροι του Δία, μερικοί από τους οποίους ίσως θα ήταν ακόμη μεγαλύτεροι από αυτούς που διαθέτει σήμερα, θα απάρτιζαν ένα δευτερεύον σύστημα, που θα έμοιαζε πολύ με του TRAPPIST-1, σαν πλανητικό σύστημα μέσα σε πλανητικό σύστημα.
Η νέα ανακάλυψη, δεν είναι απλώς μια προσθήκη 7 ακόμη εξωπλανητών στη λίστα των περίπου 3.500 που έχουν ανακαλυφθεί έως τώρα. Δείχνει ότι πολυπληθή πλανητικά συστήματα σαν το δικό μας δεν είναι σπάνια - βρήκαμε τουλάχιστον ένα ακόμη στη γειτονιά μας. Οτι πλανητικά συστήματα υπάρχουν όχι μόνο γύρω από κίτρινα άστρα, σαν τον Ηλιο, αλλά ακόμα και γύρω από ερυθρούς νάνους, αχνά άστρα με μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από του Δία. Ακόμη περισσότερο, η νέα ανακάλυψη απέδειξε ότι οι πετρώδεις πλανήτες με μέγεθος σαν τη Γη δεν είναι σπάνιοι, ούτε στο ίδιο πλανητικό σύστημα. Πάνω απ' όλα έδειξε ότι ίσως υπάρχουν πολλά πλανητικά συστήματα με περισσότερους από έναν πλανήτες στην κατοικήσιμη ζώνη, εκεί δηλαδή όπου οι θερμοκρασίες επιφάνειας επιτρέπουν την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή. Ολοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν τον τύπο του Ντρέικ, αυξάνοντας την πιθανότητα ύπαρξης ζωής βασισμένης στον άνθρακα και το νερό, σε πολλά σημεία στο Γαλαξία μας - κατά συνέπεια και σε καθέναν από τους απειράριθμους γαλαξίες του σύμπαντος.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: www.nasa.gov