ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΜΟΓΓΟΛΙΑ

Αναζητούν τη λύση στα παραδοσιακά ποιμενικά σκυλιά

Νομάδας με το κοπάδι του, το άλογό του και το τσοπανόσκυλο μπανκχάρ, στις στέπες της Μογγολίας

Πριν την ανατροπή του σοσιαλισμού στη Μογγολία το 1991, οι αγρότες της χώρας ασχολούνταν με την κτηνοτροφία σε κολεχτίβες, ενώ είχαν τη δυνατότητα να διατηρούν και μικρό αριθμό ζώων για την οικογένειά τους. Ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας απέτρεπε την υπερβολική βόσκηση περιοχών, με επιστημονικά προγραμματισμένη εναλλαγή των βοσκοτόπων, ενώ η σοσιαλιστική κυβέρνηση εξασφάλιζε ότι οι βοσκοί σε απομακρυσμένα μέρη (της αχανούς και αραιοκατοικημένης χώρας) θα πουλούσαν το κρέας και το μαλλί που παρήγαν. Κατά την επιστροφή στον καπιταλισμό, αυτό το σύστημα αγροτικής παραγωγής διαλύθηκε. Η καπιταλιστική κυβέρνηση ιδιωτικοποίησε τα κοπάδια, αν και τα βοσκοτόπια παρέμειναν δημόσια περιουσία, ελεύθερα τώρα για ανεξέλεγκτη χρήση από τον καθένα. Αυτή η ρύθμιση ενθάρρυνε τους κτηνοτρόφους να αυξήσουν το μέγεθος των κοπαδιών τους, αδιαφορώντας για τη διατήρηση των βοσκοτόπων.
Την ίδια περίοδο, η οικονομική άνοδος της γειτονικής Κίνας είχε ως αποτέλεσμα την κατακόρυφη αύξηση της ζήτησης σε κασμίρ. Ταυτόχρονα, η ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του εμπορίου μεταξύ της Μογγολίας και της - επίσης γειτονικής της - Ρωσίας, εντείνοντας την οικονομική εξάρτηση της πρώτης από το εμπόριο με την Κίνα. Σχεδόν από τη μια μέρα στην άλλη νομάδες, που παραδοσιακά είχαν μεικτά κοπάδια από καμήλες, κατσίκες, άλογα, πρόβατα, γελάδια και γιακ (τοπικό είδος βοοειδούς), άρχισαν να αλλάζουν τη σύνθεσή τους έτσι ώστε να περιέχουν περισσότερες κατσίκες, που παράγουν το μαλλί κασμίρ. Οι κατσίκες με τις μυτερές τους οπλές τρυπάνε τη βιολογική κρούστα που εμποδίζει τη διάβρωση του εδάφους από τους ισχυρούς ανέμους που φυσούν στις μογγολικές στέπες. Τα γίδια, που αποτελούσαν παραδοσιακά το ένα πέμπτο των ζώων στη μογγολική κτηνοτροφία, έφτασαν το 1996 να είναι το ένα τρίτο και το 2015 σχεδόν το ένα δεύτερο.
Η επέκταση της ερήμου της Μογγολίας ακολούθησε κατά βήμα αυτήν την αύξηση της αιγοτροφίας. Μέχρι το 1996, η περιοχή που είχε σοβαρά πληγεί από την ερημοποίηση είχε τριπλασιαστεί, φτάνοντας το ένα έκτο της έκτασης της Μογγολίας. Σύμφωνα με μελέτες βασισμένες σε δορυφορικές φωτογραφίες για τη βλάστηση της περιοχής, το 80% αυτής της καταστροφής οφείλεται στην υπερβόσκηση.
Περίπου την ίδια περίοδο, το ανεξέλεγκτο κυνήγι και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων τους οδήγησαν στη μείωση κατά 75% - 90% των θηρευτών. Οι λύκοι και οι λεοπαρδάλεις του χιονιού αναζήτησαν την τροφή τους στα κοπάδια των νομάδων. Παράλληλα, η αύξηση της συχνότητας των θυελλών την περίοδο του χειμώνα, που οδηγούν στο θάνατο εκατομμυρίων κτηνοτροφικών ζώων, αποτέλεσε πρόσθετο χτύπημα για τους κτηνοτρόφους, που δεν είχαν πια καμία ουσιαστική κάλυψη για ζημιές από φυσικές καταστροφές. Για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση αυτή, οι νομάδες στις καλές περιόδους αύξαναν το μέγεθος των κοπαδιών τους, ώστε να τους μείνουν αρκετά έως την άνοιξη. Στις δύσκολες περιόδους, περιόριζαν τα κοπάδια τους σε μικρότερες περιοχές, ώστε να τα προστατεύουν. Και οι δύο «λύσεις» οδήγησαν σε αύξηση της ερημοποίησης. Μην έχοντας καμία εξασφάλιση απέναντι στην ξηρασία, το χιόνι και την κλιματική αλλαγή, οι βοσκοί στράφηκαν σε αυτό που τους ήταν πιο προσιτό, το τσάκισμα των θηρευτών, με αποτέλεσμα την επικίνδυνη μείωση του αριθμού ειδικά των λεοπαρδάλεων του χιονιού.
Τώρα, πάνω στους Μογγόλους νομάδες έχουν πέσει διάφορες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, για την προστασία της άγριας πανίδας, που όπως συμβαίνει συχνά κρύβουν πολιτικά, αλλά και επιχειρηματικά συμφέροντα. Μία απ' αυτές, ενός Αμερικανού βιολόγου και επιχειρηματία, θεωρεί ότι η λύση στο πρόβλημα είναι η επαναφορά σε όλα τα κοπάδια των παραδοσιακών ποιμενικών της Μογγολίας, των σκυλιών μπανκχάρ. Τα σκυλιά αυτά είναι προσαρμοσμένα στις συνθήκες της περιοχής και εφόσον ανατραφούν σαν τσοπανόσκυλα, μπορούν να προστατέψουν αποτελεσματικά τα κοπάδια από τα άγρια ζώα. Με αυτόν τον τρόπο, υποστηρίζει η ΜΚΟ, που προσπαθεί να πείσει τους βοσκούς να αλλάξουν τα σκυλιά τους με μπανκχάρ, τα κοπάδια τους θα προστατεύονται καλύτερα από τους θηρευτές και η άγρια πανίδα θα προστατευτεί από το εξοντωτικό κυνήγι. Να ήταν τόσο απλό...