Σχετικά με το «bullying»

Ο σχολικός εκφοβισμός ή «bullying», όπως έχει επικρατήσει να λέγεται, είναι ένα κοινωνικό ζήτημα, το οποίο θα πρέπει να προσεγγίζει κανείς με επιστημονικούς όρους και προϋποθέσεις, στη βάση επιστημονικών προβληματισμών, που σε αρκετά ζητήματα δεν έχουν καταλήξει ακόμη σε σχέση με τον ορισμό του σχολικού εκφοβισμού.
Ενα τέτοιο σοβαρό ζήτημα δεν μπορεί να αποτελεί αφορμή και πεδίο για τη δημιουργία εντυπώσεων, όπως πολλές φορές επιχειρείται από διάφορους παράγοντες. Θυμίζουμε ότι έχουν σημειωθεί απόπειρες να κατηγοριοποιηθούν ως σχολικός εκφοβισμός και ως «αντικοινωνική» ή «βίαιη» συμπεριφορά ακόμα και εκδηλώσεις αγωνιστικές των ίδιων των μαθητών, που κατά τ' άλλα έχουν το δικαίωμα να ψηφίζουν από τα 17 τους!
Το φαινόμενο αυτό έχει βαθιές κοινωνικές αιτίες και άρα θα πρέπει η προσέγγισή του να γίνεται με τα ανάλογα κριτήρια, συμπεριλαμβάνοντας την οικογένεια και το σχολείο, που λειτουργούν όμως μέσα σε μια κοινωνία και δεν είναι εκτός κοινωνίας, με ό,τι αυτό σημαίνει.

* * *

Τι έχουμε μέχρι στιγμής; Από όσο αντιλαμβανόμαστε, όλες οι καμπάνιες γύρω από τον σχολικό εκφοβισμό προβάλλουν ένα σχήμα όπου από τη μία υπάρχουν οι «νταήδες» σε κάποιο σχολείο και από την άλλη οι «ευαίσθητοι». Κατά συνέπεια, όλη η αντιμετώπιση περιορίζεται στο να εκπαιδεύσουμε και τους δύο μέσα από τους κατάλληλους μηχανισμούς συμπεριφοράς, ώστε οι μεν να ελέγξουν την επιθετικότητά τους, να την περιορίσουν, να τη μειώσουν και οι δε να περιορίσουν και να ελέγξουν τους φόβους τους.
Βεβαίως, κάτι τέτοιο πρέπει να γίνεται. Δεν είναι όμως αρκετό. Ούτε λύνεται το πρόβλημα με το να μπαινοβγαίνουν στα σχολεία διάφοροι, να οργανώνουν σεμινάρια και ημερίδες, ερήμην και υποκαθιστώντας τελικά μια κρατική ευθύνη, η οποία σ' αυτόν τον ευαίσθητο τομέα θα πρέπει να είναι αποκλειστική.
Ας σταθούμε λίγο στο σχολείο. Αν και αποτελεί εξ ορισμού έναν συλλογικό χώρο, το ζήτημα είναι εάν λειτουργεί ως τέτοιος, ή αν αποθεώνει τον ανταγωνισμό και πολλές φορές τον ατομισμό. Νομίζουμε ότι όσο ανεβαίνει κανείς τις σχολικές τάξεις, ο ανταγωνισμός είναι ο υπ' αριθμόν 1 στόχος.
Συνεπώς, στη θέση του ανταγωνισμού εμείς λέμε ότι θα πρέπει να μπουν η ομαδικότητα, η αλληλοβοήθεια, η αλληλεγγύη, να γνωρίζουμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μαθητές, οι εκπαιδευτικοί, οι γονείς, η πολιτεία. Στη θέση του ατομισμού λέμε να μπει η συλλογικότητα. Στη θέση της αδιαφορίας, μιας γενικευμένης κοινωνικής αδιαφορίας πολλές φορές για το τι συμβαίνει γύρω μας, να μπει η οργανωμένη διεκδίκηση. Να καλλιεργούνται η συνεργατικότητα και η ομαδικότητα.

* * *

Στο υπάρχον κοινωνικοοικονομικό σύστημα, με την πολιτική όλων των κυβερνήσεων, υπηρετείται το ακριβώς αντίθετο. Οχι μόνο στο σχολείο, αλλά και σε κάθε άλλη πτυχή της ζωής των εργαζομένων και του λαού, κυρίως της νεολαίας, που εκπαιδεύεται στο «ο θάνατός σου η ζωή μου» όταν ψάχνει για δουλειά, όταν ανταγωνίζεται τον συνάδελφο στο χώρο εργασίας ή τον άνεργο κ.τ.λ.
Είναι επίσης απίστευτος ο αριθμός των σκηνών βίας, στις οποίες είναι εκτεθειμένοι μαθητές και μαθήτριες κάθε μέρα. Οχι μόνο στην τηλεόραση. Τώρα έχουμε και το διαδίκτυο. Τι επιπτώσεις έχει άραγε στον ψυχισμό ενός παιδιού, στην επιθετικότητά του; Πώς μπορεί να εκδηλωθεί αυτό; Πώς μπορεί να ελεγχθεί αυτό; Μπορεί το σχολείο ή ο εκπαιδευτικός να τα αντιμετωπίσει όλα αυτά; Δεν μπορούν οι εκπαιδευτικοί να τα αντιμετωπίσουν όλα. Είναι μερικά πράγματα που τους ξεπερνάνε.
Επομένως, η κοινωνική διάσταση του ζητήματος έχει να κάνει με τις συνθήκες στις οποίες εκδηλώνεται αυτό το φαινόμενο, σε ποιο σχολείο, σε ποιες καθιερωμένες αξίες στο σχολείο και στην ίδια την κοινωνία. Κι εκεί πρέπει να στραφεί η προσοχή για την πραγματική αντιμετώπιση του φαινομένου.
(Το κείμενο αποτελεί ανεπτυγμένο απόσπασμα από την παρέμβαση του βουλευτή του ΚΚΕ Γιάννη Δελή σε συζήτηση για τον σχολικό εκφοβισμό, που έγινε πρόσφατα στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στη Βουλή).