Περί ιμπεριαλισμού, ενδιάμεσης και εξαρτημένης θέσης, ιμπεριαλιστικής πυραμίδας και πιθανών παρανοήσεων

Περί ιμπεριαλισμού, ενδιάμεσης και εξαρτημένης θέσης, ιμπεριαλιστικής πυραμίδας και πιθανών παρανοήσεων

Με αφορμή την περαιτέρω επεξεργασία των Θέσεων του Κόμματος ενόψει του 18ουΣυνεδρίου, πρέπει να οριστούν με μεγαλύτερη σαφήνεια κάποιες έννοιες, διότι προκαλείται μια επικίνδυνη σύγχυση σε οπαδούς και μέλη. Υπάρχουν πολλοί που μπερδεύονται και λένε «μπορεί η Ελλάδα να είναι εξαρτημένη, αλλά έχει ενδιάμεση θέση. Κάνει επενδύσεις και στέλνει στρατό σε άλλες χώρες, δηλαδή είναι ένας μικρός ιμπεριαλιστής». Η σκέψη αυτή είναι εντελώς λανθασμένη, διότι όχι μόνο ακυρώνει τη σημασία της εξάρτησης, αλλά διαστρεβλώνει και το περιεχόμενο των διεθνών σχέσεων στο ιμπεριαλιστικό στάδιο.

Βασικό χαρακτηριστικό του ιμπεριαλιστικού σταδίου είναι ότι από τις αρχές του 20ούαιώνα περάσαμε σε μια εποχή που «ο κόσμος ...είναι μοιρασμένος έτσι που από εδώ και πέρα πρόκειται να γίνουν μόνο ξαναμοιράσματα, δηλαδή πέρασμα από τον έναν "κάτοχο" στον άλλο...». Καθώς οι μεγαλύτερες αστικές χώρες γίνονται ιμπεριαλιστικές, οι υπόλοιπες υποκύπτουν σε οικονομική και πολιτικο-στρατιωτική εξάρτηση. Οι ιμπεριαλιστές δημιουργούν «ποικίλες μορφές εξαρτημένων χωρών, που πολιτικά είναι τυπικά ανεξάρτητες, στην πράξη όμως είναι μπλεγμένες στα δίχτυα της χρηματιστικής και διπλωματικής εξάρτησης». Οι σχέσεις που περιγράφει ο Λένιν είναι σχέσεις εξουσίας και υποταγής, που διαφέρουν από χώρα σε χώρα ως προς τη μορφή της εξάρτησης. Στις χώρες αυτές υπάρχουν μονοπώλια, μόνο που είναι εξαρτημένα από τα υπερμονοπώλια των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Γίνεται εξαγωγή κεφαλαίου, αλλά δε συνοδεύεται από πολιτικό έλεγχο. Η Ελλάδα επενδύει στα Βαλκάνια, αλλά δεν έχει αντίστοιχη βαλκανική σφαίρα πολιτικής επιρροής. Ο ελληνικός στρατός συμμετέχει σε πολεμικές επεμβάσεις του NATO, αλλά ως αποτέλεσμα υποτέλειας.

Ο όρος «ενδιάμεση», ως προσδιορισμός της θέσης της Ελλάδας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, δεν μπορεί να ορίζει διαβάθμιση ανάμεσα στην «εξάρτηση» και την «ανεξαρτησία». Οι έννοιες αυτές, πέρα από αντίθετες, είναι και αντιφατικές, καθώς η ισχύς της μίας συνεπάγεται την άρση της άλλης. Δηλαδή, εάν κάποια χώρα είναι εξαρτημένη, δεν μπορεί να είναι και ανεξάρτητη. Το γεγονός ότι στην παρούσα χρονική περίοδο η αστική τάξη και η κυβέρνηση της χώρας μας εξυπηρετούν τα σχέδια των ιμπεριαλιστών, π.χ. με καθοδηγούμενες επενδύσεις και συμμετοχή σε στρατιωτικές επεμβάσεις, δε συνιστά λόγο για την εισαγωγή ενός όρου που προκαλεί επικίνδυνες παρανοήσεις.

Η Ελλάδα, από τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους περί το 1830, τελούσε υπό την κηδεμονία των Μεγάλων Δυνάμεων. Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η χώρα περνά στη σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ και η αμερικάνικη επικυριαρχία ασκείται απροκάλυπτα με την οικονομική «βοήθεια» (σχέδιο Μάρσαλ), τη στρατιωτική «βοήθεια» (αμερικανικές βάσεις), τη διοικητική «βοήθεια» (το διορισμό στα ανώτατα κυβερνητικά, δικαστικά και στρατιωτικά κλιμάκια μόνο εκείνων που ενέκρινε το αμερικανικό προξενείο) και την πολιτική «βοήθεια» (την προώθηση στην εξουσία της χώρας μαριονέτων πολιτικών όπως οι Καραμανλήδες και οι Παπανδρέου, οι οποίοι λειτουργούν ως υπάλληλοι των ιμπεριαλιστών είτε των ΗΠΑ είτε της ΕΕ έως και σήμερα).

Με βάση τη λενινιστική θεωρία, το Κόμμα επεξεργάζεται τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής πραγματικότητας και διαμορφώνει το επαναστατικό πρόγραμμά του. Πριν την είσοδο της Ελλάδας στην ΕOK το Κόμμα είχε την εκτίμηση ότι η άρχουσα τάξη, θέλει δε θέλει, υποχρεώνεται ν' αναζητήσει ένα δρόμο ανασυγκρότησης του εξαρτημένου κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού. Και αυτό γίνεται με τη βαθύτερη προσαρμογή του στην ΕΟΚ και στο σύστημα του ιμπεριαλισμού συνολικά... Ο δρόμος αυτός οδηγεί σε νέες παραχωρήσεις προς το ξένο κεφάλαιο και φέρνει νέες εξαρτήσεις από τον ιμπεριαλισμό. Συνεπώς, η εξάρτηση έχει καθοριστική σημασία και κεντρικό ρόλο στην ανάλυση και το πρόγραμμα του Κόμματος και δεν πρέπει να παραλείπεται ως βασική παράμετρος περιγραφής της θέσης της Ελλάδας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, αλλά πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά το σχεδιασμό της πρότασης εξουσίας, τη συγκρότηση και οργάνωση του Μετώπου και την απεύθυνση στο λαό.

Ο νεολογισμός «ιμπεριαλιστική πυραμίδα» ίσως να επιτείνει τέτοιες παρερμηνείες και συγχύσεις, πράγμα που δε συμβαίνει με τον όρο «ιμπεριαλιστική αλυσίδα». Εάν η χρήση των κατάλληλων λέξεων είναι κρίσιμη και μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις, τότε η χρήση των κατάλληλων εικόνων είναι ακόμη πιο κρίσιμη. Η εικόνα της πυραμίδας έχει ως κύριο γνώρισμα την ιεράρχηση των χωρών και αναδεικνύει ως κύριο χαρακτηριστικό της κάθε χώρας τη βαθμίδα που καταλαμβάνει στην ιεραρχία. Ετσι όμως υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι οι διάφορες χώρες αποτελούν ένα ομοιογενές σύνολο, ότι μοιράζονται ένα κοινό χαρακτηριστικό αλλά σε διαφορετική ποσότητα, δηλαδή, εκτός από τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, οι υπόλοιποι είναι ιμπεριαλιστές που απλώς διαφέρουν ως προς το μέγεθος. Αυτό αποτελεί μια ποσοτικοποίηση της περιγραφής των διεθνών σχέσεων, με κίνδυνο να παραβλεφτεί το ποιοτικό τους περιεχόμενο, δηλαδή η εξάρτηση ή αλλιώς η σχέση εξουσίας και υποταγής. Αντιθέτως, η εικόνα της αλυσίδας έχει ως κύριο γνώρισμα τον τρόπο σύνδεσης των χωρών και αναδεικνύει ως κύριο χαρακτηριστικό των σχέσεων την εξάρτηση. Οι ιμπεριαλιστές αποτελούν τους πρώτους κρίκους της αλυσίδας και καθορίζουν τις τύχες των υπολοίπων, που είναι εξαρτημένες από τις πρώτες και τις ακολουθούν. Ακριβώς γι' αυτό μιλούσε ο Λένιν για σπάσιμο της αλυσίδας στον πιο αδύναμο κρίκο.

Τέλος, ο όρος «αλληλεξάρτηση» ενδέχεται να προκαλεί ανάλογου τύπου παρανοήσεις. Μπορεί να υπάρχει αλληλεξάρτηση των αγορών, αλλά όταν ο Λένιν μιλούσε για εξάρτηση, αναφερόταν σε οικονομικές και πολιτικές σχέσεις εξουσίας και υποταγής στο πλαίσιο της ιμπεριαλιστικής καταπίεσης. Εδώ απαιτείται προσοχή, διότι δημιουργείται σύγχυση σε συντρόφους και οπαδούς, οι οποίοι νομίζοντας ότι στην εποχή του ιμπεριαλισμού όλες οι τυπικά ανεξάρτητες χώρες είναι αμοιβαία αλληλοεξαρτώμενες, συγχέουν τη λενινιστική θεωρία με την τροτσκιστική ή τη σοσιαλδημοκρατική αντίληψη περί παγκοσμιοποίησης.

Ο αγώνας για το σοσιαλισμό στις εξαρτημένες χώρες, όπως η Ελλάδα, πρέπει να συνδέεται με την πάλη για εθνική ανεξαρτησία. Ελπίζω να ήμουν σαφής και να προσέφερα ό,τι μου αναλογεί στον προσυνεδριακό διάλογο.

Χονδροκούκης Μιχάλης
ΚΟΒ Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών

    

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

25/1/2009

 -- Για τη Θέση της Ελλάδας

24/1/2009

 -- Για την εξάρτηση του ελληνικού καπιταλιστικού κοινωνικού σχηματισμού

10/12/2008

 -- Αλληλεξάρτηση ή εξάρτηση;

10/12/2008

 -- Αλληλεξάρτηση ή εξάρτηση;

13/3/2005

 -- Η αλληλεπίδραση εθνικού - διεθνικού και η εξάρτηση