Για την αλληλεξάρτηση των καπιταλιστικών οικονομιών
Το κεφάλαιο δε γνωρίζει σύνορα στη δράση του. Ο νόμος του κέρδους, απόλυτος νόμος του καπιταλισμού, καθοδηγεί αντικειμενικά τη δράση του. Η ολοένα και σε μεγαλύτερη κλίμακα διευρυμένη αναπαραγωγή του δεν μπορεί να επιτυγχάνεται χωρίς την έξοδό του από τα εθνικά σύνορα, είτε με τη μορφή εξαγωγής κεφαλαίων είτε με τη μορφή εξαγωγής εμπορευμάτων, όταν τα όρια της εθνικής αγοράς γίνονται στενά, ασφυκτικά για την αναπαραγωγή του, για την αποκόμιση του μέγιστου κέρδους. Γι' αυτό και η παγκόσμια αγορά αποτελεί ένα από τα γνωρίσματα του καπιταλισμού ως κοινωνικοοικονομικού συστήματος.
Στα 1847 οι Μαρξ - Ενγκελς γράφουν σχετικά μ' αυτό στο «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος», (Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς «Διαλεχτά Εργα» τ. 1ος σελ. 2Ι - 22):«Η μεγάλη βιομηχανία δημιούργησε την παγκόσμια αγορά που την είχε προετοιμάσει η ανακάλυψη της Αμερικής. Η παγκόσμια αγορά έφερε τεράστια ανάπτυξη στο εμπόριο, στη ναυτιλία και τη συγκοινωνία της στεριάς. Σπρωγμένοι από την ανάγκη η αστική τάξη να βρίσκει μια κατανάλωση των προϊόντων της ολοένα πλατύτερη, απλώνεται επάνω σε όλη την υφήλιο. Της χρειάζεται για να χωθεί παντού, να εγκατασταθεί παντού, να κατασκευάσει παντού συγκοινωνίες. Με τον τρόπο που εκμεταλλεύεται η αστική τάξη την παγκόσμια αγορά έδωσε στην παραγωγή και στην κατανάλωση όλων των χωρών ένα χαρακτήρα κοσμοπολίτικο. Στη θέση της παλιάς εθνικής αυτάρκειας και αυτοτέλειας έρχεται μια ολόπλευρη επικοινωνία, μια ολόπλευρη αλληλεξάρτηση των εθνών»...
Και συνεχίζουν:
«Με την εκμετάλλευση της παγκόσμιας αγοράς, η αστική τάξη διαμορφώνει κοσμοπολιτικά την παραγωγή και την κατανάλωση όλων των χωρών. Προς μεγάλη λύπη των αντιδραστικών αφαίρεσε το εθνικό έδαφος κάτω από τα πόδια της βιομηχανίας. Εκμηδενίστηκαν κι εξακολουθούν καθημερινά να εκμηδενίζονται οι παμπάλαιες εθνικές βιομηχανίες. Εκτοπίζονται από νέες βιομηχανίες που η εισαγωγή τους γίνεται ζωτικό ζήτημα για όλα τα πολιτισμένα έθνη, από βιομηχανίες που δεν επεξεργάζονται πια ντόπιες πρώτες ύλες που βρίσκονται στις πιο απομακρυσμένες ζώνες και που τα προϊόντα τους δεν καταναλώνονται μονάχα στην ίδια τη χώρα, αλλά ταυτόχρονα σε όλα τα μέρη του κόσμου. Στη θέση των παλιών αναγκών, που ικανοποιούνταν από τα εθνικά προϊόντα, μπαίνουν καινούριες ανάγκες, που για να ικανοποιηθούν απαιτούν προϊόντα των πιο απομακρυσμένων χωρών και κλιμάτων. Στη θέση της παλιάς τοπικής και εθνικής αυτάρκειας και αποκλειστικότητας, μπαίνει μια ολόπλευρη συναλλαγή, μια ολόπλευρη αλληλεξάρτηση των εθνών. Κι αυτό που γίνεται στην υλική παραγωγή γίνεται και στην πνευματική παραγωγή. Τα πνευματικά προϊόντα των ξεχωριστών εθνών γίνονται κοινό χτήμα. Η εθνική μονομέρεια και ο εθνικός περιορισμός γίνονται όλο και πιο αδύνατα και από τις πολλές εθνικές και τοπικές φιλολογίες διαμορφώνεται μια παγκόσμια φιλολογία» (στο ίδιο, σελ. 24).
Στην εποχή του ανώτατου σταδίου του καπιταλισμού, δηλαδή του ιμπεριαλισμού, η αλληλεξάρτηση των καπιταλιστικών οικονομιών των καπιταλιστικών κρατών βαθαίνει, γίνεται ολοένα και πιο στενή, σφιχτή και αυτό έχει σχέση με τη δημιουργία του μονοπωλίου. Το μονοπώλιο έχει την τάση για κυριαρχία, επομένως αυτό βάζει τη σφραγίδα του και στους ρυθμούς επέκτασης και ανάπτυξης της παγκόσμιας καπιταλιστικής αγοράς συγκριτικά με την εποχή που ο καπιταλισμός δεν είχε ακόμη εδραιωθεί ως παγκόσμιο σύστημα, δεν είχε ολοκληρωθεί η εθνοκρατική οργάνωση παντού.
Ετσι, το φαινόμενο της αλληλοδιαπλοκής και αλληλεξάρτησης των καπιταλιστικών οικονομιών, δηλαδή η καπιταλιστική διεθνοποίηση εντείνεται με το πέρασμα από τον προμονοπωλιακό καπιταλισμό στον μονοπωλιακό και οι μορφές εκδήλωσής της ακολουθούν την πορεία εξέλιξης του καπιταλισμού.
Η τάση να διαμορφώνουν σχέσεις μεταξύ τους οι κοινωνίες είναι τάση που διέπει όλη την ιστορία της ανθρώπινης εξέλιξης. Τα όρια ενσάρκωσης αυτής της τάσης καθορίζονται από το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων (σε αυτά συμπεριλαμβάνονται και τα επίπεδα γνώσης -ειδίκευσης, επιστήμης - τεχνολογίας, μέσων παραγωγής και επομένως και της εμβέλειας στη μεταφορά πρώτων υλών, εμπορευμάτων, παραγωγικού δυναμικού). Ταυτόχρονα όμως, οι όροι με τους οποίους διαμορφώνονται οι σχέσεις μεταξύ των κοινωνιών, είναι όροι του εκάστοτε κυρίαρχου κοινωνικο - οικονομικού συστήματος. Είναι σχέσεις ανταγωνιστικές, στις οποίες υπερέχει ο ισχυρότερος οικονομικά, στρατιωτικά, πολιτικά.
Η ενσάρκωση της τάσης διεθνοποίησης των κοινωνικο - οικονομικών σχέσεων χαρακτηρίζεται από την εξαγωγή και επιβολή του κυρίαρχου τρόπου παραγωγής, των κυρίαρχων σχέσεων ιδιοκτησίας, του ισχυρότερου κράτους ή ομάδας ισχυρών κρατών, αλλά και από την παγκόσμια εμβέλεια ενός κοινωνικο - οικονομικού συστήματος και το συσχετισμό μεταξύ των διαφορετικών κρατών.
Ο καπιταλισμός από τη «βιομηχανική επανάσταση» επιδιώκει να εξάγει τις καπιταλιστικές σχέσεις από ένα κράτος σε άλλα εδάφη, όπου ακόμη δεν έχουν αναπτυχθεί καπιταλιστικές σχέσεις, υποδουλώνοντας επίσης τους ντόπιους πληθυσμούς. Παράδειγμα, οι αποικίες της Αγγλίας, στις οποίες εγκαθιδρύθηκαν βίαια οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής από τους Αγγλους (π.χ. Ινδία).
Το αποικιοκρατικό σύστημα ήταν μια ορισμένη μορφή ενσάρκωσης της καπιταλιστικής διεθνοποίησης, στην εποχή που ο καπιταλισμός ορμητικά διεκδικούσε την εδραίωσή του. Στην εποχή που, λόγω της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού, δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί η διαδικασία διαμόρφωσης των αστικών εθνικών κρατών στις άλλες ηπείρους και η εξάλειψη των φεουδαρχικών υπολειμμάτων.
Στην εποχή του ιμπεριαλισμού, η αλληλεξάρτηση παίρνει άλλες μορφές, όπως οι διεθνείς συμφωνίες καπιταλιστών που φτάνουν έως τους διεθνείς και περιφερειακούς ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Διεθνής Τράπεζα, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, Ευρωπαϊκή Ενωση, ΝΑΦΤΑ κλπ.). Αναγκαίους, γιατί η ένταση της αλληλεξάρτησης κάνει αναγκαίες τις διεθνείς κρατικές ή διακρατικές ρυθμίσεις, για να διευκολύνεται η αναπαραγωγή του κεφαλαίου.
Η δράση του κεφαλαίου, στα πλαίσια της διεθνούς αγοράς, δυναμώνει τη διαπλοκή τμημάτων του από διαφορετικά κράτη. Παραμένει, βεβαίως, ως κυρίαρχη η εθνική του βάση. Ετσι, μπορεί η συγκεντροποίησή του (εξαγορές, συγχωνεύσεις, άλλες συμφωνίες, ανάμεσα σε μονοπώλια διαφορετικών κρατών), να συντελείται και σε διεθνικό επίπεδο, αλλά η κυριαρχία του προστατεύεται από συγκεκριμένο κράτος και έχει εθνική αναφορά, παρά τη διεθνική του δράση. Αυτό γίνεται εμφανές και από την όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κράτη ή και συνασπισμούς κρατών, (π.χ. ΗΠΑ - ΕΕ), ακόμη και ανάμεσα σε εταίρους εντός των περιφερειακών ιμπεριαλιστικών ενώσεων, όπως π.χ., ανάμεσα στην Αγγλία και το γαλλογερμανικό άξονα, με πιο τρανό παράδειγμα τον πόλεμο στο Ιράκ, που με τους Αγγλοαμερικανούς τάχθηκαν και άλλες χώρες της ΕΕ, (Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, αλλά και οι νεοεισερχόμενες Πολωνία, Τσεχία, Ουγγαρία κλπ.), σε αντίθεση με το γαλλογερμανικό άξονα. Επίσης, οι σχέσεις αυτές αναπτύσσονται με όρους ανισοτιμίας ανάμεσα στα κράτη, λόγω της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού. Ετσι στη διαπλοκή των εθνικών καπιταλιστικών οικονομιών, μέσα από διαπάλη, τη σφραγίδα του βάζει η ισχυρότερη.
Παρ' όλ' αυτά, το ζήτημα της εξάρτησης καπιταλιστικών κρατών σε υποδεέστερη θέση στην πυραμίδα του διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος δεν μπορούμε να το εξετάζουμε έξω από την αλληλεξάρτηση των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών με τα υποδεέστερα. Το ισχυρό κράτος, δηλαδή η ισχυρή καπιταλιστική οικονομία, έχει ανάγκη την υποδεέστερη. Χωρίς αυτήν, χωρίς την εξαγωγή κεφαλαίων και εμπορευμάτων σ' αυτήν, το κεφάλαιο δυσκολεύεται στην αναπαραγωγή του. Το ίδιο, βεβαίως, ισχύει και για την υποδεέστερη. Χωρίς τη διαπλοκή της με την ισχυρή καπιταλιστική οικονομία κινδυνεύει. Οι κοινωνικές αντιθέσεις σ'αυτά τα κράτη είναι οξύτερες, η αναπαραγωγή του κεφαλαίου επίσης πιο δύσκολη χωρίς τη διαπλοκή με τις ισχυρές καπιταλιστικές οικονομίες. Αυτή ακριβώς η πραγματικότητα, η οποία συντελείται σε συνθήκες ανισόμετρης ανάπτυξης και ανταγωνισμού, καθορίζει αντικειμενικά και τις διεθνείς σχέσεις ανάμεσα στα κράτη. Αλλά το κυρίαρχο στοιχείο, η βάση, είναι οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, που καθορίζουν και τις πολιτικές σχέσεις ανάμεσα στα κράτη, στις αστικές τάξεις των κρατών. Αυτό που πρέπει να ενδιαφέρει πρωταρχικά το κίνημα της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, είναι η οικονομική βάση, οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και η κατάργησή τους και όχι μόνο η κατάργηση των ανισότιμων πολιτικών σχέσεων, που σε τελευταία ανάλυση, ακολουθούν τη νομοτελειακή πορεία του καπιταλισμού, λόγω της νομοτελειακής πορείας της καπιταλιστικής διεθνοποίησης σε συνθήκες αντικειμενικά ανισόμετρης ανάπτυξης.Η κατάργηση του καπιταλισμού θα καταργήσει και την εξάρτηση.
Συνεχίζεται
Λ.
ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
25/1/2009
-- Σχέσεις εξάρτησης ή σχέσεις αλληλεξάρτησης;
13/3/2005
-- Η αλληλεπίδραση εθνικού - διεθνικού και η εξάρτηση
27/2/2005
-- Η υποδεέστερη και εξαρτημένη θέση στο ιμπεριαλιστικό σύστημα
20/4/2003
-- Πόσο νέο είναι το στοιχείο της διαπλοκής οικονομιών και κρατών;
19/8/2001
-- Ο μύθος της αλληλεξάρτησης κρατών λόγω «παγκοσμιοποίησης»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου