Σουρεαλισμός, ανατρεπτικό πρωτοποριακό κίνημα

«Ομηρικό ακρογιάλι» Γεράσιμου Στέρη

Θεματικό αφιέρωμα σε ένα από τα μεγαλύτερα, σημαντικότερα και ανατρεπτικότερα καλλιτεχνικά κινήματα του 20ού αιώνα, στο σουρεαλισμό, παρουσιάζει το Ιδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στους χώρους του στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στη Χώρα της Ανδρου, από την 1η του Ιούλη μέχρι τις 30 Σεπτέμβρη 2012, με τίτλο «Προσεγγίζοντας το σουρεαλισμό».

Ενα κίνημα διαμαρτυρίας και ανατροπής των μέχρι τότε «καλώς κειμένων» στο χώρο της τέχνης, του έμμετρου λόγου πρωτίστως και των εικαστικών τεχνών συνακόλουθα, το οποίο χωρίς να αποτελέσει σχολή αισθητικής, με κριτήρια και κυρίαρχη φροντίδα όχι πλέον το αισθητικά ωραίο αλλά το δραστικά πνευματικό, έθεσε στον πυρήνα του προβληματισμού και των επιδιώξεών του τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε «να αλλάξει τη ζωή».

Ο σουρεαλισμός είναι κατά κάποιο τρόπο η συνέχεια του «νταντά». Ουσιαστικά, οι πρώην ντανταϊστές θα μετεξελιχθούν σε σουρεαλιστές κάτω από την καθοδήγηση του Γάλλου ποιητή Αντρέ Μπρετόν. Σε καλλιτεχνικό επίπεδο ο σουρεαλισμός θα επιχειρήσει να απελευθερώσει το καλλιτεχνικό ένστικτο από την «καταδυνάστευση» της λογικής, με στόχο την αποτύπωση της εσωτερικής πραγματικότητας του ανθρώπου, που δεν είναι λιγότερο ρεαλιστική από τη ζωή, αντίθετα έχει άμεση σχέση μαζί της. Πρόκειται δηλαδή για έναν υπερ-ρεαλισμό. Θεωρητικά οι σουρεαλιστές θα εμπνευστούν από τον Φρόιντ και τον Μαρξ, αφού για τους ίδιους είναι οι άνθρωποι που θεωρητικοποίησαν την πνευματική και κοινωνική απελευθέρωση του ανθρώπου. Οι σχέσεις του σουρεαλισμού και του κομμουνιστικού κινήματος είναι άμεσες. Σύσσωμη η ηγετική τους ομάδα θα ενταχθεί στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα και θα χαιρετίσει τα Σοβιέτ. Ο σουρεαλισμός αποτελεί μέχρι σήμερα αξεπέραστο φαινόμενο όσον αφορά στην εξάπλωση ενός καλλιτεχνικού κινήματος. Θα φτάσει σε όλες τις ηπείρους και θα επηρεάσει άμεσα ή έμμεσα πλήθος καλλιτεχνών μέχρι και τις μέρες μας.

«Προσεγγίζοντας το σουρεαλισμό»

«Μορφή Νίκης» Οδυσσέα Ελύτη

Μέσα από 100 περίπου εκθέματα - κολάζ, ζωγραφικά έργα, γλυπτά, κατασκευές, χαρακτικά, φωτογραφίες - καθώς και αρχεία εξαιρετικού ενδιαφέροντος, οι επισκέπτες της έκθεσης θα έχουν φέτος την ευκαιρία να «προσεγγίσουν το σουρεαλισμό», μέσα από έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών.

Ευνόητο είναι ότι τόσο το ιδεολογικό εύρος όσο και ο εικονογραφικός πλούτος αυτού του μεγάλου ανατρεπτικού πρωτοποριακού κινήματος - και του λαοφιλέστερου μετά τον εμπρεσιονισμό, όπως αποδεικνύεται σήμερα -, το οποίο με κυρίαρχο γενεσιουργό στοιχείο τον αυθορμητισμό και αυτοματισμό της γραφής, την παραδοξολογία, τη δύναμη του ονείρου, της δημιουργικής φαντασίας και των δυνάμεων που βρίσκονται εγκλωβισμένες στην ψυχή, κατάφερε με ασυγκράτητη ορμή και σθένος να ανατρέψει καθιερωμένα εικονογραφικά σχήματα, ήθη και αρχές που προσδιόριζαν την πολιτισμική συμπεριφορά της μεταπολεμικής κοινωνίας, θα ήταν αδύνατον να εξαντληθεί στα όρια ενός περιορισμένων τεχνικών, ερευνητικών και οικονομικών δυνατοτήτων αφιερώματος.

Οπως ο τίτλος του εμφατικά δηλώνει, σκοπός του είναι να το προσεγγίσει και να μεταφέρει στον αποδέκτη το μήνυμα μιας τέχνης η οποία επειδή τόλμησε να ανοίξει νέους ορίζοντες, να βαδίσει σε αχαρτογράφητους δρόμους της ψυχής, μέσα από απαξιωτικούς αρχικά χλευασμούς, την απροσδιοριστία, τη ρευστότητα, τις απολυταρχικές συμπεριφορές, τις πολιτικές διχογνωμίες και αποβολές ακόμα μελών, που συγκρότησαν την αρχική ομάδα, κατάφερε στην πορεία να βρει τη δικαίωση και την αποδοχή από τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα και να επηρεάσει ως ένα βαθμό την κοινωνική και πολιτισμική συμπεριφορά τους. Η δε ονομασία του «σουρεαλισμός», «υπερρεαλισμός», λέξη που συμπτωματικά επινοήθηκε, έχει ξεφύγει πλέον από τους λογοτεχνικούς και καλλιτεχνικούς κύκλους για να περάσει στην τρέχουσα καθομιλουμένη, ως όρος που εκφράζει το ανοίκειο και την όποια παραδοξότητα στην καθημερινότητά μας.

«Το χέρι» Man Ray

Το αφιέρωμα αποτελείται από δύο σκέλη: Το πρώτο μέρος, που θα αποτελεί και τον κύριο άξονα του αφιερώματος, θα αναφέρεται στην ιστορική διάσταση του κινήματος, το οποίο καθοριστικά επηρέασε τον 20ό αιώνα, με έργα είκοσι περίπου καλλιτεχνών και αρχειακό υλικό αυτών που το συγκρότησαν, αλλά και όσων στην πορεία προσχώρησαν σ' αυτό. Στο δεύτερο μέρος θα γίνεται λογοτεχνική και εικαστική αναφορά στα ονόματα που συγκρότησαν τον ελληνικό υπερρεαλισμό.

Η έκδοση που θα συνοδεύει την έκθεση θα κυκλοφορήσει από τον εκδοτικό οίκο «ΜΙΚΡΗ ΑΡΚΤΟΣ» σε ελληνικά και αγγλικά και θα περιλαμβάνει εισαγωγικό κείμενο του Κυριάκου Κουτσομάλλη, διευθυντή του Μουσείου, καθώς και κείμενα των Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ, Νάντιας Αργυροπούλου, Ιουλίτας Ηλιοπούλου, Νίκης Λοϊζίδη, Νάνου Βαλαωρίτη και Αλέκου Φασιανού.

Σ. Α.

    

Με τσιγγάνικη «σαμπάνια»

Σε μια εκρηκτική μουσική βραδιά, με έντονα βαλκανική και τσιγγάνικη σφραγίδα, προσκαλεί ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς, ο οποίος δίνει μία και μοναδική συναυλία στην «Τεχνόπολις» του Δήμου Αθηναίων, στις 30 Ιουνίου (9.30μμ).

Ο ιδιαίτερα δημοφιλής και στη χώρα μας συνθέτης, ο οποίος επιμένει να δηλώνει Γιουγκοσλάβος - έχει γεννηθεί στο Σεράγεβο από Κροάτη πατέρα και Σέρβα μητέρα - αυτή τη φορά έχει στις αποσκευές του την καινούρια του δισκογραφική δουλειά με τίτλο «Champagne for Gypsies», η οποία θα κυκλοφορήσει το Σεπτέμβρη. Μια δουλειά με μεγάλες διεθνείς συνεργασίες όπως οι Gipsy Kings, οι Gogol Bordello, Florin Salam, Stephan Eicher, για να αναφέρουμε μερικούς, με μουσικές και τραγούδια σε έντονο ρυθμό που ξεσηκώνουν με τον μοναδικό τρόπο του Γκόραν Μπρέγκοβιτς. Και αυτή τη φορά, όπως άλλωστε το συνηθίζει, η μουσική και τα τραγούδια του ως επίκεντρο έχουν τα χάλκινα.

Ο Μπρέγκοβιτς, πάντα με την «Μπάντα του για Γάμους και Κηδείες», υπόσχεται ένα βράδυ που θα μείνει αξέχαστο. Με τις μεγάλες προσωπικές του επιτυχίες, που τον έκαναν παγκοσμίως γνωστό και ιδιαίτερα αγαπητό στο ευρύ κοινό: Kalasnjikov, Mesecina, In the Death Car, Get the Money, Ederlezi κλπ. Ομως εκτός από τα παλιότερα και αγαπημένα τραγούδια, θα δώσει την ευκαιρία στο κοινό ν' ακούσει τα καινούρια του τραγούδια πριν την κυκλοφορία τους. Το πρόγραμμα - ένα πανόραμα βαλκανικών ήχων και ρυθμών, μία μοναδική συναυλία που υπόσχεται πολλά Gipsy γκάζια... Τιμή εισιτηρίου: 20 ευρώ (γενική είσοδος), 15 ευρώ (φοιτητικό), 10 ευρώ (για ανέργους). Τα εισιτήρια θα προπωλούνται στην «Τεχνόπολις» Δήμου Αθηναίων (Πειραιώς 100, Γκάζι), στα «Public» και ηλεκτρονικά μέσω του Viva.gr. Πληροφορίες στο 210 3475518 και στα www.technopolis-athens.com και www.neorevma.gr.

Πρόσβαση: Μετρό: Σταθμός «Κεραμεικός». Τρόλεϊ: No. 21 (από Ομόνοια), Στάση «Παλαιά Αγορά». Λεωφορεία: 035, 049, 811, 838, 914, Β18, Γ18, 731, 031, Στάση «Παλαιά Αγορά».