ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΣΣΔ

ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΣΣΔ

Λαθεμένες απόψεις και διαστρεβλωτικοί «φακοί»

Μέρος 2ο

Επί ΕΣΣΔ δημιουργήθηκε γραπτός λόγος για περίπου 50 γλώσσες, που ενώ ομιλούνταν από διάφορες εθνότητες, δεν μπορούσαν να γραφτούν (Στη φωτογραφία: Πρωτοποριακό για την εποχή του το μάθημα σκακιού σε μαθητές του δημοτικού)

Στο πρώτο μέρος («Ρ», 11/5/2008), είδαμε ορισμένα ζητήματα που αφορούσαν στην κατάσταση που υπήρχε στην ΕΣΣΔ γύρω από το εθνικό ζήτημα, στις αρχές πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η εθνική πολιτική των μπολσεβίκων, καθώς και στις αιτίες αναζωπύρωσης του διεθνικού μίσους προς τα τέλη της ύπαρξης της ΕΣΣΔ. Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθούμε με ορισμένες μόνο, αλλά κραυγαλέες κι επίκαιρες συκοφαντικές προπαγανδιστικές εκστρατείες σε βάρος του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε, όπως και στη διαδεδομένη αντίληψη πως ήταν λαθεμένη η βάση της εθνικής πολιτικής στην ΕΣΣΔ.

Α. Για τη λεγόμενη ρωσοποίηση

Μία από τις πιο διαδεδομένες και λαθεμένες απόψεις είναι πως εάν ο Λένιν και το κόμμα των μπολσεβίκων δεν είχαν ακολουθήσει το ομοσπονδιακό σύστημα συγκρότησης της ΕΣΣΔ, πως αν είχαν επιλέξει ένα σύστημα πιο «ενιαίου» κράτους, πιο «ομογενοποιημένου», στη βάση της «ρωσοποίησης» όλων των εθνών της ΕΣΣΔ, τότε - ισχυρίζεται αυτή η άποψη - μπορεί ηΕΣΣΔ να μην είχε διαλυθεί.

Στη Ρωσία σήμερα ανάλογες απόψεις μπορείς να ακούσεις όχι μόνο από εκπροσώπους του κόμματος του Ζιρινόφσκι, αλλά κι από διάφορους «αριστερούς», όπως ο πρόεδρος της Ανω Ρωσικής Βουλής και ηγέτης του κεντροαριστερού κόμματος της «Δίκαιης Ρωσίας», Ο. Μιρόνοφ, που σε άρθρο του αποδίδει την ευθύνη της διάλυσης τηςΕΣΣΔ στην εθνικο-εδαφική συγκρότηση της σοβιετικής ομοσπονδίας.

Ουκρανία: Επισκευή του υδροηλεκτρικού σταθμού του Δνείπερου που καταστράφηκε από τους χιτλερικούς (φωτογραφία του 1944)

Κι όμως, η πραγματικότητα τους διαψεύδει. Κατ' αρχάς είναι γνωστό πως η ίδια η τσαρική αυτοκρατορία επιδίωξε ακριβώς αυτήν την πολιτική της «ρωσοποίησης» των μη ρωσικών πληθυσμών, αναπτύσσοντας στη χώρα έναν πρωτοφανή εθνικισμό. Το αποτέλεσμα που υπήρξε ήταν το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή η αύξηση του διεθνικού μίσους.

Αν το κόμμα των μπολσεβίκων είχε ακολουθήσει μια τέτοια πολιτική «ρωσοποίησης», ήδη το 1941 τα πράγματα θα ήταν πολύ εύκολα για τα σχέδια του Χίτλερ, αφού θα πατούσε πάνω στην εθνική καταπίεση των άλλων εθνών από τους Ρώσους. Τι αποδείχτηκε όμως με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο; Οτι τα έθνη που αποτελούσαν τηνΕΣΣΔ, παρά τις προσπάθειες του φασισμού να αξιοποιήσουν τον εθνικισμό, έδωσαν μαζί τη μάχη για την απόκρουση των φασιστικών στρατευμάτων.

Βεβαίως, στην πορεία εξέλιξης της ΕΣΣΔ η ρωσική γλώσσα αντικειμενικά γινόταν «εργαλείο» διεθνικής επικοινωνίας για τους λαούς της ΕΣΣΔ, αφού αποτελούσε τη μητρική γλώσσα τουλάχιστον του μισού πληθυσμού της Σοβιετικής Ενωσης. Αυτό όμως δεν έθετε κανένα εμπόδιο για την ανάπτυξη των εθνικών πολιτισμών και της μόρφωσης (από το νηπιαγωγείο έως το πανεπιστήμιο) στην εθνική γλώσσα του κάθε λαού. Κι εδώ υπάρχει πλήθος στοιχείων που δείχνουν πως οι εκδόσεις βιβλίων, εντύπων, ο αριθμός των φοιτητών στις υπόλοιπες γλώσσες, εκτός της ρωσικής, όχι μόνο δε μειώθηκαν, αλλά αυξήθηκαν. Επί ΕΣΣΔ δημιουργήθηκε γραπτός λόγος για περίπου 50 γλώσσες, που ενώ ομιλούνταν από διάφορες εθνότητες, δεν μπορούσαν να γραφτούν. Μερικές από αυτές: Αμπαζίνσκι, αβάρσκι αντιγκέισκι, ινγκούσκι, αλτάισκι, κοριάκσκι, χαντίισκι, χακάσκι, τσουκότσκι, κ.ά.

Οι επαναστατικές αλλαγές συναντούσαν την τρομοκρατία και βία που εξαπέλυσαν οι μεγαλοαγρότες (κουλάκοι) και τα αντιδραστικά στοιχεία κατά της κολεκτιβοποίησης της γεωργίας (Αμπελώνας στην Ουκρανία σε φωτογραφία του 1980 σε κολχόζ)

Εννοείται πως αυτή η εξέλιξη βοήθησε στην καταπολέμηση του αναλφαβητισμού των εθνών και εθνοτήτων, που υπήρχαν επί ΕΣΣΔ κι ήταν καταδικασμένοι στην πολιτιστική καθυστέρηση επί τσαρισμού.

Από την άποψη αυτή είναι επίσης υπερβολικές και οι «ανάποδες» ερμηνείες που δίνονται από ορισμένους σχετικά με τη δήθεν «καταπίεση» των εθνικών πολιτισμών και των εθνών που αποτελούσαν την ΕΣΣΔαπό το ρωσικό «κέντρο», εξαιτίας της αφανούς «ρωσοποίησης», κάτι που σύμφωνα με την εκτίμησή τους οδήγησε στις εθνικιστικές αντιδράσεις στις διάφορες περιοχές της ΕΣΣΔ.

Οι παραπάνω ερμηνείες λειτουργούν αποπροσανατολιστικά ως προς τις κύριες αιτίες της αναζωπύρωσης των διεθνικών συγκρούσεων στην ΕΣΣΔ, που, όπως αναφέραμε στο προηγούμενο μέρος, βρίσκονταν βασικά στους κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες, σε λαθεμένες πολιτικές και οικονομικές επιλογές του ΚΚΣΕ, που οδήγησαν σταδιακά στη σοσιαλδημοκρατική μετάλλαξη του ίδιου του κόμματος, με αποτέλεσμα να βρει έδαφος η όλη «δουλειά» που έκαναν τόσο εσωτερικές κοινωνικές δυνάμεις, που εμφανίστηκαν κι επιδίωκαν την ανατροπή του σοσιαλισμού, όσο κι οι ιμπεριαλιστικοί κύκλοι.

Β. Ο μύθος της εξόντωσης των ανυπόταχτων εθνών. Η λεγόμενη γενοκτονία του λαού της Ουκρανίας

Οι επενδύσεις που έγιναν από το σοβιετικό κράτος από το 1945 έως το 1990 για την ανάπτυξη της Λιθουανίας ήταν τεράστιες, όπως και τα οφέλη που είχαν η οικονομία και ο λαός της Λιθουανίας από την ενσωμάτωση στην ΕΣΣΔ (φωτογραφία του 1990 από το εμπορικό λιμάνι Κλαϊπέντα της Λιθουανίας)

Πρόσφατα οι αστικές πολιτικές δυνάμεις της Ουκρανίας ψήφισαν νόμο για το περίφημο «Γκολοντομόρ», δηλαδή το λιμό, που έπληξε την Ουκρανία το 1932-'33. Ο νόμος χαρακτηρίζει το λιμό αυτό ως «γενοκτονία του ουκρανικού λαού», για την οποία κατηγορούνται οι μπολσεβίκοι. Μάλιστα, ο νόμος προβλέπει πρόστιμα και διοικητικές κυρώσεις σε όσους δημόσια υποστηρίξουν άλλη άποψη, πέρα δηλαδή από την επίσημη αντικομμουνιστική, ενώ αυστηρότερες θα είναι οι ποινές για τους δημόσιους υπαλλήλους.

Το ζήτημα παίρνει σήμερα νέες διαστάσεις, αφού χρησιμοποιείται από την κυβέρνηση της Ουκρανίας όχι μόνο ενάντια στους κομμουνιστές, αλλά και ενάντια στη Ρωσία και τους Ρώσους, που κατηγορούνται εξίσου με το ΚΚ για την οργάνωση της «γενοκτονίας». Επιχείρηση καθόλου άσχετη με την προσπάθεια ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.

Να υπενθυμίσουμε πως το ζήτημα της «γενοκτονίας του ουκρανικού λαού από τους μπολσεβίκους» ήταν μια καλά επεξεργασμένη συκοφαντική εκστρατεία της ναζιστικής προπαγάνδας. Στην πραγματικότητα, ο λιμός της περιόδου 1932-1933 δεν προκλήθηκε από κάποιο εγκληματικό σχέδιο εξόντωσης των Ουκρανών από τους μπολσεβίκους ή τους Ρώσους, αλλά οφείλεται σε συγκεκριμένες φυσικές και κοινωνικές αιτίες, όπως: Η σημαντική ξηρασία που έπληξε μεγάλες περιοχές της Ουκρανίας και άλλες περιοχές, το 1930-1932. Σε ανάλογες περιπτώσεις, που υπήρξαν και λίγα χρόνια πριν την Επανάσταση στην Ουκρανία, το 1891 πέθαναν 2 εκατομμύρια, το 1900-1903 πέθαναν 3 εκατομμύρια, το 1911 επίσης 2 εκατομμύρια, όσα δηλαδή και την περίοδο 1930-32¹, κι όχι 15, όπως ισχυρίζεται η ιμπεριαλιστική προπαγάνδα.

Επί ΕΣΣΔ δημιουργήθηκε η οικονομική, κοινωνική και πνευματική βάση για την ολόπλευρη ανάπτυξη της επιστήμης και του εθνικού πολιτισμού (εικόνα στη Λιθουανία του 1985)

Μάλιστα, την περίοδο 1930-'32 τον πληθυσμό «θέρισε» ταυτόχρονα κι η επιδημία τύφου, που εκδηλώθηκε σε Ουκρανία και Βόρειο Καύκασο.

Εκτός, όμως, από αυτές τις φυσικές αιτίες υπήρξαν και κοινωνικές. Ακόμη δεν είχε αναδιοργανωθεί στη βάση του σοβιετικού συστήματος η γεωργία, με αποτέλεσμα να εξακολουθεί να υπάρχει η χαμηλή παραγωγικότητα της τσαρικής περιόδου. Μάλιστα, οι επαναστατικές αλλαγές συναντούσαν την τρομοκρατία και βία που εξαπέλυσαν οι μεγαλοαγρότες (κουλάκοι) και τα αντιδραστικά στοιχεία κατά της κολεκτιβοποίησης της γεωργίας. Οι κουλάκοι αντιστάθηκαν με λύσσα κατά του σοσιαλισμού και της κολεκτιβοποίησης της γεωργίας, εμποδίζοντας τη συγκομιδή των δημητριακών, καταστρέφοντας τις μηχανές, πυρπολώντας την κολχόζνικη περιουσία, σκοτώνοντας ζώα και αρνούμενοι να σπείρουν και να θερίσουν. Από τα τέλη του 1929 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '30 πραγματοποίησαν 1.800 τρομοκρατικές ενέργειες κατά των Σοβιετικών και των κομματικών στελεχών, των πρωτοπόρων αγροτών.

Το νεαρό σοβιετικό κράτος πήρε όλα τα μέτρα που είχε στη διάθεσή του για να περιορίσει τις συνέπειες του λιμού για το λαό της Ουκρανίας, όμως οι σημερινές «πορτοκαλιές» φιλοδυτικές κυβερνητικές δυνάμεις όχι μόνο δεν παίρνουν υπόψη τους την πραγματικότητα, αλλά καλούν τον ΟΗΕ και τα κράτη - μέλη του να αναγνωρίσουν την προπαγάνδα του Γκαίμπελς, περί «γενοκτονίας των Ουκρανών». Ηδη προχωρούν παραπέρα στην αναθεώρηση της Ιστορίας, αφού δικαίωσαν τους Ουκρανούς συνεργάτες των ναζί και με απόφαση του Προέδρου, Β. Γιούστσενκο, προχωρούν στο ξήλωμα των σοβιετικών μνημείων...

Γ. Οικονομική αφαίμαξη των υπόλοιπων εθνών. Η περίπτωση της Λιθουανίας

Ολοι οι πολίτες της ΕΣΣΔ απολάμβαναν τις διακοπές τους σε παραθεριστικά κέντρα, όπως αυτό στην περιοχή Ποτάβα της Ουκρανίας

Μια άλλη ενότητα συκοφαντιών κατά της ΕΣΣΔγύρω από το εθνικό ζήτημα είναι ότι δήθεν ο ρωσικός λαός, χάρη στο σοβιετικό σύστημα, καταπίεζε όχι μόνο εθνικά, αλλά και οικονομικά (!) τα υπόλοιπα έθνη. Αυτή η αστεία κατηγορία έχει και σύγχρονες διαστάσεις, αφού οι βαλτικές χώρες - μέλη της ΕΕ προτίθενται να ζητήσουν οικονομικές αποζημιώσεις (!) από τη Ρωσία. Κι αυτό γιατί η Ρωσία έχει αποδεχτεί πως είναι η «διάδοχος» της ΕΣΣΔ, κατά συνέπεια, σύμφωνα με κάποιους «θερμοκέφαλους» της Βαλτικής, θα πρέπει να πληρώσει το ...«λογαριασμό». Μάλιστα, ορισμένοι κρατικοί παράγοντες αυτών των χωρών (στηριζόμενοι στις αμερικανικές πλάτες) συνδέουν αυτήν την υπόθεση με την ανάπτυξη των όποιων μελλοντικών σχέσεων ΕΕ και Ρωσίας.

Ηδη οι αρχές της Λιθουανίας ανακοίνωσαν κι επίσημα ότι οι διεκδικήσεις τους έναντι της Ρωσίας φτάνουν τα 28 δισεκατομμύρια δολάρια, για τη δήθεν «σοβιετική κατοχή» της χώρας, ενώ σύντομα θα ανακοινώσει ένα ανάλογο νούμερο και η σχετική επιτροπή που έχει συγκροτηθεί στη Λετονία.

Μόνο που αυτός ο «λογαριασμός» φαίνεται να έχει τα ...«προβληματάκια» του, να ...«μπάζει». Κατ' αρχάς στο τυπικό, αφού «σοβιετική κατοχή» δεν υπήρξε, μιας και τόσο η είσοδος των σοβιετικών στρατευμάτων έγινε στη βάση συμφωνιών, που είχε υπογράψει το τότε αστικό καθεστώς της Λιθουανίας (για να σωθεί από τη ναζιστική Γερμανία), όσο και λίγο αργότερα η ένταξη στην ΕΣΣΔ έγινε με λαϊκό δημοψήφισμα. Οι Λιθουανοί συμμετείχαν στα όργανα ασφαλείας και στο στρατό της ΕΣΣΔ και τη Δημοκρατία τους κυβερνούσαν οι ντόπιοι εκλεγμένοι στα Σοβιέτ της Σοβιετικής Λιθουανίας. Ετσι, το επιχείρημα της «κατοχής» μπορεί να σταθεί μονάχα στα πιο αντικομμουνιστικά μυαλά.

Ο «λογαριασμός» όμως έχει κι άλλα προβλήματα. Π.χ., δεν υπολογίζει τις τεράστιες επενδύσεις που έγιναν από το σοβιετικό κράτος από το 1945 έως το 1990 για την ανάπτυξη της Λιθουανίας, όπως και τα οφέλη που είχαν η οικονομία και ο λαός της Λιθουανίας από την ενσωμάτωση στην ΕΣΣΔ, που η ρωσική εφημερίδα «Γκαζέτα» τα υπολογίζει το λιγότερο σε 35 δισεκατομμύρια δολάρια.

Χώρια η σημερινή εδαφική κατάσταση της Λιθουανίας, που όταν εντάχθηκε στην ΕΣΣΔ ήταν περίπου η μισή (!) από αυτήν που αποχώρησε το 1991. Ακόμη κι η σημερινή πρωτεύουσα, το Βίλνιους, ήταν σε άλλα χέρια (Πολωνία), όπως και η πόλη Κλαϊπέντα (Γερμανία), κ.ά. Εδάφη που αποκτήθηκαν από την ΕΣΣΔ μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και δόθηκαν στη Λιθουανία.

Να τι γράφει ο Γιουόζας Γιερμαλάβιτσιους, στέλεχος του ΚΚ Λιθουανίας, που φυλακίστηκε για 8 χρόνια από τις λιθουανικές αρχές επειδή δεν αποκήρυξε τις κομμουνιστικές πεποιθήσεις του: «Πριν την ένταξη στην ΕΣΣΔ η Λιθουανία μας ήταν μια καθυστερημένη αγροτική χώρα, πλήρως εξαρτημένη από την καπιταλιστική Ευρώπη. Στα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας και χάρη στη βοήθεια των άλλων Σοβιετικών Δημοκρατιών, η βιομηχανία της Λιθουανίας αναπτύχθηκε κατά 86 φορές και σ' ό,τι αφορά στους ρυθμούς ανάπτυξης ήταν στην πρώτη θέση στη Σοβιετική Ενωση. Επίσης, τη δεκαετία του '70 η Δημοκρατία μας ήρθε πρώτη στον κόσμο στην παραγωγή γάλατος, αναλογικά με τον πληθυσμό της. Το 1940 το 25% του λαού της Λιθουανίας ήταν αγράμματοι. Επί ΕΣΣΔ ο αναλφαβητισμός εξαλείφτηκε και ο πληθυσμός μαζικά είχε μέση ή ανώτατη μόρφωση. Δημιουργήθηκε η οικονομική, κοινωνική και πνευματική βάση για την ολόπλευρη ανάπτυξη της επιστήμης και του εθνικού πολιτισμού. Να τι έδωσε στη Λιθουανία η παραμονή της στη σύνθεση της ΕΣΣΔ, να τι της έδωσε ο σοσιαλισμός!».

Να λοιπόν τι «ζημιά» έπαθε η Λιθουανία από τη σοβιετική εξουσία: Στα 50 χρόνια σοβιετικής εξουσίας εξαφανίστηκαν ο αναλφαβητισμός κι η ανεργία, αυξήθηκε η βιομηχανική παραγωγή κατά 80 φορές (!), δημιουργήθηκε μια σοβαρή ενεργειακή βάση (ηλεκτροενέργεια, επεξεργασία πετρελαίου), όπως και άλλες μεγάλες βιομηχανικές μονάδες. Η δε αγροτική παραγωγή αυξήθηκε κατά 2,5 φορές. Κατασκευάστηκαν όλες οι σύγχρονες υποδομές (αεροδρόμια, λιμάνια, αυτοκινητόδρομοι, υδροηλεκτρικοί σταθμοί, κ.ά.). Βεβαίως, για τους καπιταλιστές, για την αστική τάξη της Λιθουανίας, που έχασε τη δυνατότητα να εκμεταλλεύεται τους εργάτες, τους φτωχούς αγρότες και τα άλλα λαϊκά στρώματα, υπήρξε ζημιά από την επικράτηση της σοβιετικής εξουσίας! Γι' αυτό και αντέδρασε με κάθε τρόπο. Προχώρησε σε συνεργασία με τους ναζί και αργότερα, μετά την Αντιφασιστική Νίκη, προσπάθησε να οργανώσει ένα κύμα τρομοκρατίας σε βάρος όσων στήριζαν τη σοβιετική εξουσία. Μόνο μέχρι το 1952 είχε σκοτώσει πάνω από 25 χιλιάδες Λιθουανούς, μεταξύ αυτών 5 χιλιάδες γυναίκες και εκατοντάδες παιδιά. Περίπου οι μισοί απ' τα θύματα ήταν αγρότες που προσπάθησαν να καλλιεργήσουν τη γη των τσιφλικάδων που απαλλοτρίωσε και μοίρασε στους φτωχούς αγρότες η σοβιετική εξουσία. Αντίθετα, η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα όχι μόνο δεν έχασαν, αλλά κέρδισαν!

Σημειώσεις

1. Γκ. Τκατσένκο. «Ο μύθος του Γκολοντομόρ». Κίεβο, 2006.

Του
Ελισαίου ΒΑΓΕΝΑ*
*Ο Ελισαίος Βαγενάς είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων

    

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

31/12/2010

 -- Η δημιουργία της Ενωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ)

4/12/2008

 -- Αντικομμουνιστική υστερία

11/5/2008

 -- Οι βάσεις συγκρότησης της ΕΣΣΔ

17/2/2008

 -- Θα βγει από το «κουτί της Πανδώρας»;

22/11/2006

 -- Συνεχίζεται η προσπάθεια διαστρέβλωσης της Ιστορίας