ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ
Οικονομική κρίση και ευρύτερες ανακατατάξεις
 Γρηγοριάδης Κώστας |
Οταν τελικά ο άνθρωπος πέθανε, μέχρι και το κρανίο του βγήκε στον πλειστηριασμό...
Σε έναν κόσμο άκρατης εμπορευματοποίησης των πάντων, όπως είναι ο καπιταλιστικός κόσμος, όπου εμπόρευμα γίνεται ό,τι είναι δυνατό να αποφέρει κέρδος, δε θα ήταν δυνατό να γίνει κάτι διαφορετικό με το κρατικό χρέος όλων των χωρών του πλανήτη, φυσικά και της Ελλάδας. Το κρατικό χρέος, στις συνθήκες του καπιταλισμού, δεν απεικονίζει μόνο το ύψος των υποχρεώσεων του κράτους προς τους πιστωτές του. Το ίδιο έχει αυτονομηθεί σχετικά από τη βασική αυτή ιδιότητα και έχει γίνει ένα ακόμα εμπόρευμα, δίπλα στα χιλιάδες άλλα εμπορεύματα που έχουν κατακλύσει τις διεθνείς αγορές.
Το κρατικό χρέος αποκτά την ιδιότητα του εμπορεύματος, από τη στιγμή που περάσει στα χέρια των τραπεζών. Οι τελευταίες - ελληνικές και μεγάλες ξένες τράπεζες - οι οποίες φέρουν την ονομασία των «βασικών διαπραγματευτών» - θεσμός που λειτουργεί στην Ελλάδα από το 1997 - συμμετέχουν στις δημοπρασίες έκδοσης ομολογιακών δανείων που διοργανώνει το ελληνικό Δημόσιο. Με την αγορά των ομολόγων από τις τράπεζες, ξεκινά η λειτουργία της αποκαλούμενης δευτερογενούς αγοράς ομολόγων, ή αλλιώς η περίοδος εμπορευματοποίησης του κρατικού χρέους. Το τελευταίο, ως εμπόρευμα πλέον - και ανάλογα με την περίοδο αναφοράς των ομολόγων - έχει καθορισμένη τιμή, η οποία διαπραγματεύεται σε καθημερινή βάση και αποτυπώνεται στις οθόνες των P/C των τραπεζών. Οποιος θέλει να αγοράσει ομόλογα καθορισμένης διάρκειας από τη δευτερογενή αγορά, δεν έχει παρά να πληροφορηθεί την τιμή πώλησης, π.χ., του 10ετούς ομολόγου λήξης 2018 και να περάσει από την τράπεζα να το αγοράσει.
Πρέπει να επισημάνουμε ότι οι μεγάλες «επενδυτικές» τράπεζες του εξωτερικού, αλλά και οι ελληνικές τράπεζες δεν αγοράζουν τα ομόλογα με σκοπό να τα διακρατήσουν έως τη λήξη τους. Το «μυστικό» είναι ότι τα κρατικά ομόλογα - όπως και οι μετοχές - προσφέρονται για άγρια κερδοσκοπία. Για να γίνει κατανοητό αυτό, θα πρέπει να εξηγήσουμε το μηχανισμό λειτουργίας του ομολόγου συγκεκριμένης τιμής και απόδοσης (επιτόκιο). Η τιμή και η απόδοση του ομολόγου κινούνται αντιθετικά. Οσο αυξάνει η τιμή, μειώνεται η απόδοση (επιτόκιο) του ομολόγου και, αντίστροφα, όσο μειώνεται η τιμή, τόσο αυξάνεται η απόδοσή του. Αν, π.χ., σε ένα ομόλογο με τιμή 100 ευρώ και απόδοση 6%, αυξηθεί η τιμή του στα 102 ευρώ, η απόδοσή του θα μειωθεί στο 5%. Το αντίστροφο θα συμβεί, αν η τιμή του πέσει.
Τι έκαναν τώρα οι τράπεζες την περίοδο της ευφορίας, όταν το ελληνικό Δημόσιο δεν είχε προβλήματα χρηματοδότησης του δημόσιου χρέους; Κερδοσκοπούσαν με τις τιμές των ομολόγων. Τα αγόραζαν, π.χ., σε τιμή 101 και τα μεταπωλούσαν σε τιμή 103. Με δεδομένο ότι το ελληνικό κράτος σε κάθε δημοπρασία δανειζόταν μερικά δισ. ευρώ, η μικρή αυτή διαφορά των δύο μονάδων αντιστοιχούσε σε κέρδη δεκάδων ή και εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ. Και η άγρια αυτή κερδοσκοπία είχε και έχει ως θύμα τον ελληνικό λαό, ο οποίος κάθε χρόνο πληρώνει πολλά δισ. ευρώ, προκειμένου να πληρωθούν οι πιστωτές του δημόσιου χρέους.
Τα πράγματα έχουν αλλάξει άρδην τους τελευταίους μήνες, όταν ήλθε στην επικαιρότητα υπό τύπον ερωτήματος το θέμα της χρεοκοπίας της Ελλάδας. Το μόνο που δεν έχει σταματήσει είναι η άγρια κερδοσκοπία, η οποία συνεχίζεται σήμερα με διαφορετική μορφή. Η Ελλάδα σήμερα, στα μάτια του καπιταλιστικού κόσμου, εμφανίζεται σαν μία χώρα υπερχρεωμένη με υψηλά δημόσια ελλείμματα και με εμφανή αδυναμία εξυπηρέτησης των δανειακών της υποχρεώσεων. Η κατάσταση αυτή έχει τον αντίκτυπό της και στα ομόλογα, τα οποία διακρατούν ξένες και ελληνικές τράπεζες, τα ποσά των οποίων προσεγγίζουν τα 150 δισ. ευρώ. Ολοι σήμερα - οι διαχειριστές ομολόγων - επιδιώκουν να ξεφορτωθούν το «επικίνδυνο φορτίο», ξεπουλώντας τα σε άλλους, με αποτέλεσμα οι τιμές τους να έχουν πέσει κατακόρυφα. Και όσο πιο πολύ πέφτουν οι τιμές, τόσο ανεβαίνουν οι αποδόσεις. Η περίφημη εκτίναξη των σπρεντ - η διαφορά της απόδοσης του ελληνικού δεκαετούς ομολόγου σε σχέση με το αντίστοιχο γερμανικό - στις 456 μονάδες την προηγούμενη Πέμπτη, ήταν απλώς το αποτέλεσμα της κατακόρυφης πτώσης των τιμών τους στη δευτερογενή αγορά, επειδή όλοι πουλούσαν μαζικά ελληνικά κρατικά ομόλογα. Και η κερδοσκοπία έχει μεταφερθεί σήμερα στο ύψος των αποδόσεών τους. Δύο φορές βγήκε το ελληνικό Δημόσιο να δανειστεί το 2010 και οι αποδόσεις (επιτόκια) κινήθηκαν μεταξύ 6% και 6,5%, τη στιγμή που η Γερμανία δανείζεται με 3%.
Μεταβλητή γεωμετρία και ομόκεντροι κύκλοι...
Πολλά ερωτήματα έχουν δημιουργηθεί το τελευταίο διάστημα, σχετικά με τις σχέσεις της Ελλάδας με την ΕΕ, τον περιβόητο «μηχανισμό στήριξης», τη σκληρή θέση της Γερμανίας, τα μηνύματα ...φιλίας από Γαλλία και άλλες χώρες, τις δηλώσεις «στήριξης» από τον Ζ. Κ. Τρισέ. Από την άλλη, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ πήρε τα βάναυσα μέτρα στις 3 Μάρτη στο όνομα της μείωσης των σπρεντ, αλλά αυτά δεν έπεσαν. Τώρα ετοιμάζονται να προσφέρουν και νέες θυσίες, για να εξευμενίσουν - λένε - τους θεούς του πολέμου. Πολύ φοβούμαστε ότι τα πράγματα είναι πολύ πιο σοβαρά από τα περιβόητα σπρεντ...
Στις αρχές της δεκαετίας του '90, υπήρχε μία έντονη προβληματική στους κόλπους της ευρωπαϊκής ολιγαρχίας για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης, για το πώς αυτή θα πρέπει να είναι δομημένη. Είχε προηγηθεί η ψήφιση της Συνθήκης του Μάαστριχ, η κατάργηση των τελωνειακών δασμών, και οι συζητήσεις περιστρέφονταν γύρω από την επόμενη μέρα. Την περίοδο αυτή, διατυπώθηκαν απόψεις κυρίαρχων κύκλων, οι οποίοι παρομοίαζαν τη λειτουργία της μελλοντικής ΕΕ με γεωμετρικά παραδείγματα, αυτά της μεταβλητής γεωμετρίας και των ομόκεντρων κύκλων. Εν ολίγοις οι απόψεις αυτές υποστήριζαν ότι οι χώρες της ΕΕ δε θα ήταν δυνατό να προχωρήσουν όλες με τον ίδιο βηματισμό και την ίδια ταχύτητα. Οτι έπρεπε να δημιουργηθεί μία μικρή ομάδα από τις ισχυρότερες χώρες της ΕΕ, η οποία θα αποτελούσε τον πυρήνα πάνω στον οποίο θα κτιζόταν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Οι άλλες, λιγότερο ισχυρές χώρες και ανάλογα με την ισχύ της κάθε μίας, θα δημιουργούσαν τους άλλους ομόκεντρους κύκλους, οι οποίες θα συμμετείχαν μεν στο ευρύτερο οικοδόμημα, όχι όμως με τα δικαιώματα των χωρών πυρήνα. Διατύπωναν, δηλαδή, τη θέση της ΕΕ των πολλών ταχυτήτων, όπου δε θέλει πολλή σκέψη για να καταλάβει κανείς ότι οι χώρες του πυρήνα θα ήταν οι ισχυρές καπιταλιστικές χώρες της ΕΕ.
Οι θέσεις αυτές φαίνεται ότι δεν ευδοκίμησαν τότε, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η Ευρωζώνη το 1998 με τους υποστηρικτικούς της μηχανισμούς (ενιαίο νόμισμα, Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα).
Δέκα χρόνια, όμως, μετά τη λειτουργία του ενιαίου νομίσματος, η προβληματική για το μέλλον της ΕΕ φαίνεται ότι επανέρχεται. Καθοριστικός προς τούτο φαίνεται ότι είναι ο ρόλος της Γερμανίας, σε συνδυασμό με τις συνέπειες της καπιταλιστικής κρίσης που έπληξαν και την ΕΕ.
Το γερμανικό κεφάλαιο φαντάζει σήμερα σε ρόλο γίγαντα, όχι μόνο στα πλαίσια της ΕΕ, αλλά και διεθνώς. Επί χρόνια, η Γερμανία ήταν η πρώτη εξαγωγική δύναμη του πλανήτη, θέση την οποία έχασε μόλις το 2009 από την Κίνα. Κάθε προσπάθεια σύγκρισης της γερμανικής οικονομικής ισχύος με τις άλλες χώρες της ΕΕ, ακόμα και με ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, όπως η Γαλλία και η Αγγλία, είναι συντριπτική υπέρ του γερμανικού κεφαλαίου.
Στον αντίποδα τώρα της Γερμανίας, η καπιταλιστική κρίση έφερε στην επιφάνεια προβλήματα και αντιθέσεις, τα οποία, από την ίδια τη δυναμική των πραγμάτων, δημιουργούν προβλήματα και στη λειτουργία του ευρώ. Χώρες, όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, αλλά και η Ισπανία, ακόμη και η Ιταλία, με τα προβλήματα που έχουν συσσωρεύσει, ίσως και να εμφανίζονται στα μάτια του γερμανικού γίγαντα σαν βαρίδια, στη λειτουργία του ευρωσυστήματος και του κοινού νομίσματος. Και σε ένα περιβάλλον όπου έχουν οξυνθεί στο έπακρο οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, οι οποίες εκδηλώνονται με τη μορφή των νομισματικών και εμπορικών πολέμων, οι εξελίξεις είναι απρόβλεπτες.
Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ
ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
6/9/2011
-- Σενάρια ή μύχιες επιδιώξεις;
27/2/2011
-- Παζάρια και ανταγωνισμοί για την καταστροφή κεφαλαίου
30/10/2010
-- Κρεατομηχανή για τις ανάγκες της πλουτοκρατίας
9/4/2010
-- Κρατικό χρέος και τοκογλυφία
15/4/2007
-- `Η πώς το σύστημα εκμεταλλεύεται τις ίδιες τις αντιθέσεις του
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου