Καπιταλισμός

Καπιταλισμός

Ο ήρωας του Μπρεχτ, ο Μακχίθ, αναρωτιόταν στην «Οπερα της Πεντάρας»: «Τι είναι η ληστεία μιας τράπεζας μπροστά στην ίδρυση μιας τράπεζας»...

Το ρητορικό ερώτημα, με την ίδια πάντα σαφή απάντηση, ισχύει είτε πρόκειται για τους δημιουργούς και διαχειριστές της χρηματοπιστωτικής «φούσκας», είτε για εκείνους που χτες ο πρωθυπουργός, μιλώντας για την κατάσταση στην Ελλάδα, τους συνεχάρη διότι, όπως ισχυρίστηκε, έχουν δημιουργήσει «ένα υγιές και ανθεκτικό τραπεζικό σύστημα».

Οι πρώτοι είναι αυτοί που στην Αμερική και παντού στον κόσμο, εφαρμόζοντας τον λεγόμενο «σοσιαλισμό της Γουόλ Στριτ», ξέρουν να ιδιοποιούνται τα κέρδη που παράγουν οι άλλοι και να «κοινωνικοποιούν» τις ζημιές που προκαλούν οι ίδιοι. Οι δεύτεροι, οι εν Ελλάδι συνάδελφοί τους, είναι αυτοί που σε μια χώρα με το 23% του πληθυσμού της να ζει κάτω από τα επίσημα όρια της φτώχειας, είδαν τα κέρδη τους μόνο μέσα σε μια χρονιά, το 2007, να φτάνουν στα 6 δισ. ευρώ.

*

Ο Μαρξ τόνιζε στο «Κεφάλαιο» ότι η αστική πολιτική οικονομία επιδεικνύει μια απολογητική για το καπιταλιστικό σύστημα «επιδερμικότητα» και πάντα προσπαθεί να εμφανίζει το σύμπτωμα της κρίσης του συστήματος σαν να ήταν η αιτία.

Το ζούμε και σήμερα. Τόνοι μελάνι χύνονται αυτές τις μέρες για να εξηγηθεί, με όρους «τοξικών αποβλήτων» είτε με όρους δευτερογενών και τριτογενών τραπεζικών προϊόντων, η ευρείας κλίμακας κρίση. Μόνο που η «φούσκα» και το αναπόφευκτο σκάσιμό της είναι το σύμπτωμα. Η αιτία πρέπει να αναζητηθεί στην ίδια τη φύση των νόμων κίνησης της καπιταλιστικής οικονομίας και στις καταστροφικές αντιφάσεις της.

*

Η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία φαίνεται ότι ουδέποτε κατάφερε να βγει από την κρίση της δεκαετίας του '70. Η καπιταλιστική υπερσυσσώρευση δεν επενδύεται ολόκληρη, για τον πολύ απλό λόγο ότι αυτοί που πρέπει να καταναλώνουν, οι λαοί, βιώνουν διαρκείς εισοδηματικούς περιορισμούς. Είναι ενδεικτικό, μιας και μιλάμε για τις ΗΠΑ, ότι τα πραγματικά εισοδήματα του μέσου Αμερικανού πολίτη κινούνται στα προ τριακονταετίας επίπεδα.

Επομένως σε τέτοιες συνθήκες το κεφάλαιο αναζητά την ικανοποίηση της ακόρεστης βουλιμίας του για κέρδη με άλλους τρόπους. Εδώ ακριβώς δημιουργείται η χρηματιστική «φούσκα» της διόγκωσης του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Πρόκειται για μια τακτική «πυραμίδας» που δημιουργεί ανεξέλεγκτα περιθώρια κερδοσκοπίας στους κεφαλαιούχους, οι οποίοι, στο πλαίσιο της απελευθέρωσης των χρηματαγορών - προς δόξαν των δικών «μας» που ψήφισαν το Μάαστριχτ και παρά τις συστάσεις του κ. Αλογοσκούφη «να μη δαιμονοποιούμε τις αγορές» - παίζουν το παιχνίδι της λεγόμενης «δημιουργικής καταστροφής».

Με άλλα λόγια κερδοσκοπούν ασυστόλως προκαλώντας διεθνείς κρίσεις (σημειωτέον ότι μέσα σε ένα χρόνο είχαμε την ενεργειακή κρίση, την κρίση της τιμής των τροφίμων και τώρα τη χρηματοπιστωτική) έχοντας ως πυξίδα ότι αφενός, και διά μέσου των κρατικομονοπωλιακών ρυθμίσεων, θα μετακυλίσουν τις ζημιές στα λαϊκά στρώματα και αφετέρου ότι από την εξαφάνιση κάποιων ανταγωνιστών τους οι ίδιοι θα γίνουν ακόμα ισχυρότεροι και τελικά θα επέλθει ένα επίπεδο καπιταλιστικής «ισορροπίας», με τους πλούσιους να έχουν γίνει λιγότεροι και πλουσιότεροι και οι φτωχοί να έχουν γίνει περισσότεροι και φτωχότεροι.

*

Σε παγκόσμιο επίπεδο η εικόνα αυτή αποτυπώνεται με τη μορφή αριθμών που προκαλούν ίλιγγο:

Το 1980, η αξία των παγκόσμιων χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων ήταν 12 τρισεκατομμύρια δολάρια ή περίπου 100% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το 1995 είχε φτάσει στα 64 τρισεκατομμύρια δολάρια ή περίπου 200% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Και το 2005 είχε εκτιναχτεί στα 140 τρισεκατομμύρια δολάρια ή πάνω από 300% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Σε 25 δηλαδή χρόνια, τα περιουσιακά στοιχεία που με τη μορφή μετοχών, ομολόγων κλπ. κατέχουν στα χέρια τους τραπεζίτες και κάθε λογής κεφαλαιούχοι και ιδιώτες έχουν αυξηθεί κατά 1.166,7%!

Την ίδια ώρα, το 5% του πιο πλούσιου πληθυσμού της Γης έχει 114 φορές μεγαλύτερα εισοδήματα από το 5% του φτωχότερου πληθυσμού. Από τα 6 δισεκατομμύρια του πληθυσμού της Γης τα 3 περίπου δισεκατομμύρια διαβιούν με λιγότερα από 2 δολάρια ημερησίως. Πάνω από 13 εκατομμύρια παιδιά κάθε χρόνο, δηλαδή 30.000 χιλιάδες παιδιά κάθε μέρα, δηλαδή ένα παιδί κάθε τρία δευτερόλεπτα, πεθαίνουν από ασθένειες ιάσιμες στον ανεπτυγμένο κόσμο, από πείνα και έλλειψη πρόσβασης στο νερό. Πάνω από 850 εκατομμύρια άνθρωποι υποσιτίζονται. Οσο για την Αμερική των «σχεδίων σωτηρίας» της Γουόλ Στριτ, πάνω 30 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με συσσίτιο και 47 εκατομμύρια δεν έχουν ιατρική ασφάλιση.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες είναι που στήθηκε η «φούσκα» των στεγαστικών δανείων. Και πράγματι η υπόθεση των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ είναι χαρακτηριστική: Ολη αυτή η «φούσκα» στήθηκε στο έδαφος μιας πραγματικής οικονομίας όπου τα χρέη του κάθε μέσου αμερικανικού νοικοκυριού αντιστοιχούν στο 133% του διαθέσιμου εισοδήματός του...

*

Είναι προφανές, λοιπόν, ότι το πρόβλημα της χρηματοπιστωτικής κρίσης δεν είναι το αποτέλεσμα της δράσης κάποιων παρεκκλίσεων από τον «καλό» καπιταλισμό ή κάποιων «ασυνείδητων» παραγόντων της αγοράς.

Πρόκειται για εκδήλωση της βάρβαρης φύσης και λειτουργίας ενός συστήματος που ακόμα και τη φτώχεια που προκαλεί, τη χρησιμοποιεί ως πηγή προσπορισμού πλούτου για τη χρηματιστική ολιγαρχία.

Σε κάποιους μπορεί να φαίνεται παλιομοδίτικο, αλλά η αλήθεια είναι αυτή που περιέγραφε ο Μαρξ. Ενα τέτοιο σύστημα ούτε βελτιώνεται, ούτε διορθώνεται, ούτε ρυθμίζεται. Πολύ απλά, ανατρέπεται.