Για τη «χρηματιστηριακή κερδοσκοπία»
Είναι γεγονός ότι ανάμεσα σ' άλλα υπάρχει και μια άποψη, που θεωρεί ως αιτία των σύγχρονων λαϊκών προβλημάτων τη χρηματιστηριακή κερδοσκοπία. Την αντιπαραβάλλουν όσες δυνάμεις την εκφράζουν, με τα οφέλη που μπορεί να φέρει η κεφαλαιοκρατική επένδυση στη βιομηχανική και αγροτική παραγωγή. Πρόκειται για τη γνωστή συζήτηση περί παραγωγικών και μη παραγωγικών επενδύσεων, περί επενδύσεων στο Χρηματιστήριο και όχι στην παραγωγή.
Οι οπορτουνιστές, και μια μερίδα σοσιαλδημοκρατών, προβάλλουν πάντα την άποψη ότι στον καπιταλισμό, και μάλιστα στο σημερινό του στάδιο το μονοπωλιακό, με άλλη πολιτική διαχείρισης μπορούν να αντιμετωπίζονται τα λαϊκά προβλήματα της ανεργίας, της φτώχειας κλπ. Και, ανάμεσα στ' άλλα, προβάλλουν τη δυνατότητα να επενδύονται τα κεφάλαια σε παραγωγικούς τομείς, αφού έτσι θα αναπτύσσεται η οικονομία σε όφελος και της εργατικής τάξης, θα υπάρχουν θέσεις εργασίας, θα αναπτύσσεται η ζήτηση σε εμπορεύματα, θα δημιουργούνται ικανοποιητικές συνθήκες ζωής. Συγκαλύπτουν, έτσι, το πιο βασικό ζήτημα: Οτι οι κεφαλαιοκράτες αναπτύσσουν την παραγωγή με σκοπό το κέρδος. Επομένως, κάνουν επενδύσεις σε τομείς της οικονομίας από τους οποίους μπορούν να αποκομίσουν το μέγιστο κέρδος και αναπτύσσουν την παραγωγή μόνον εφόσον απ' αυτήν θα βγάλουν κέρδη. Οι οπορτουνιστές προβάλλουν και την άποψη ότι η φορολογία των κεφαλαίων, τα οποία κινούνται μέσω Χρηματιστηρίων, με σκοπό την κερδοσκοπία, μπορεί να ανακόψει, να μειώσει τον παρασιτισμό του κεφαλαίου, αποτρέποντας τα κεφάλαια να επενδύονται σε μετοχές με σκοπό την κερδοσκοπία και εξαναγκάζοντάς τα έτσι σε παραγωγικές επενδύσεις. Ο ΣΥΝ, μάλιστα, επιμένει για την επιβολή του φόρου Τόμπιν, τόσο γι' αυτόν το σκοπό, όσο και για να μπορεί να ασκεί, μέσω της είσπραξής του, το καπιταλιστικό κράτος κοινωνική πολιτική.
Η συζήτηση, σχετικά με τις παραγωγικές και μη παραγωγικές επενδύσεις, αλλά και για την κερδοσκοπία μέσω Χρηματιστηρίου, δεν είναι καινούρια, αλλά παλιά, από την εποχή ακόμα του Μαρξ και στη συνέχεια του Λένιν. Αλλωστε, το ίδιο το Χρηματιστήριο είναι δημιούργημα του καπιταλισμού, ακριβώς ως μέσο αγοραπωλησίας μετοχών. Μέσω αυτής της αγοραπωλησίας, αντλούνται κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τις εισηγμένες στο Χρηματιστήριο, ή μέσω της αγοραπωλησίας μπορούν να αλλάζουν οι ιδιοκτήτες μεγάλων πακέτων μετοχών διαφόρων επιχειρήσεων. Βεβαίως, αυτοί που επιδίδονται στην αγοραπωλησία, οι λεγόμενοι επενδυτές, προσδοκούν να βγάλουν κέρδη απ' αυτήν τη διαδικασία, επιδιώκοντας να πουλήσουν μετοχές όταν αυξάνεται η τιμή τους σε σχέση με την τιμή που αγόρασαν.
Η μετοχή, ως τίτλος ιδιοκτησίας, κατοχυρώνει τη συμμετοχή του ιδιοκτήτη της στα κέρδη της επιχείρησης.
Αλλά ας το δούμε λίγο πιο αναλυτικά.
«Το Χρηματιστήριο Αξιών, ως αγορά κεφαλαίου, είναι συστατικό στοιχείο της ωρίμανσης του καπιταλισμού, οι δε ρίζες της εμφάνισής του βρίσκονται στην εμφάνιση της μετοχικής εταιρίας. Το πρώτο Χρηματιστήριο Αξιών ιδρύθηκε στις αρχές του 18ου αιώνα, ενώ η άνθηση των Χρηματιστηρίων Αξιών γίνεται με το πέρασμα στο μονοπωλιακό στάδιο του καπιταλισμού. Είχαν προηγηθεί, από το 16ο αιώνα, Χρηματιστήρια ως συναλλακτήρια ξένων νομισμάτων, κρατικών ομολόγων, αλλά και εμπορευμάτων. Η κρίση του 1866, όπως περιγράφει ο Φρ. Ενγκελς στο Συμπλήρωμα και επίλογο του 3ου τόμου στο έργο "Το Κεφάλαιο" του Κ. Μαρξ, οδήγησε στην επέκταση της μετοχοποίησης, στην απόσπαση του καπιταλιστή από την άμεση συμμετοχή στην παραγωγή, ενίσχυσε την τάση να συγκεντρώνονται στα χέρια των χρηματιστών όλη η παραγωγή, η βιομηχανική και η αγροτική, καθώς κι όλη η κυκλοφορία, τα μέσα επικοινωνίας, καθώς και η λειτουργία ανταλλαγής, έτσι ώστε το Χρηματιστήριο να γίνει "ο πιο έξοχος εκπρόσωπος της ίδιας της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής"». 1
Η διαδικασία άντλησης κεφαλαίων με την πώληση ενός μέρους μετοχών μέσω του Χρηματιστηρίου είναι διαδικασία συγκεντροποίησης κεφαλαίου. Μέσω αυτής της διαδικασίας, οι επιχειρήσεις αυξάνουν τα κεφάλαιά τους και τη δυνατότητα επέκτασης των δραστηριοτήτων τους. Επίσης, η διαδικασία αγοραπωλησίας μεγάλων πακέτων μετοχών, οι εξαγορές αποτελούν διαδικασία συγκεντροποίησης κεφαλαίου, αφού μέσω της αγοραπωλησίας μπορεί να συγκεντρώνονται σε λιγότερα χέρια διάφορες επιχειρήσεις. Πολύ περισσότερο, που σ' αυτήν τη διαδικασία μπαίνουν ολοένα και περισσότερο οι λεγόμενοι θεσμικοί επενδυτές, δηλαδή οι τράπεζες, διάφοροι χρηματοοικονομικοί όμιλοι, ασφαλιστικές εταιρίες, κλπ.
Οι χρηματιστηριακές τιμές των μετοχών των επιχειρήσεων διαμορφώνονται σύμφωνα με τους νόμους λειτουργίας της αγοράς. Οταν υπάρχει αυξημένη ζήτηση μετοχών, οδηγεί σε αύξηση της χρηματιστηριακής τιμής τους, ενώ όταν υπάρχει αυξημένη προσφορά τους οδηγεί σε μείωση. Δηλαδή, οι χρηματιστηριακές τιμές των μετοχών επιχειρήσεων δεν ταυτίζονται με τις πραγματοποιούμενες αξίες (πώληση εμπορευμάτων) και τα πάγια κεφάλαια (κτιριακές εγκαταστάσεις, μηχανήματα κλπ.) των επιχειρήσεων σε μια δοσμένη χρονική περίοδο.
Ετσι, ο «επενδυτής», δηλαδή αυτός που αγοράζει μετοχές, πληρώνει το χρηματικό τίμημα για την αγορά τους, προσδοκώντας στη δυνατότητα να πουλήσει τις μετοχές σε πολύ υψηλότερα επίπεδα από την τιμή αγοράς τους.
«Η μετοχή, ως τίτλος ιδιοκτησίας με δόσεις πάνω στην υπεραξία, που θα πραγματοποιήσει το επενδεδυμένο κεφάλαιο στην παραγωγή, είναι η πηγή της αγυρτείας, της κερδοσκοπίας, της διαμόρφωσης πλασματικού κεφαλαίου.
Ετσι, η κερδοσκοπία, που διαμορφώνεται στη βάση των αυξομειώσεων των τιμών των χρηματιστηριακών αξιών, είναι φαινόμενο της λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος στη σφαίρα της κυκλοφορίας του κεφαλαίου, σχετίζεται με τους νόμους λειτουργίας της καπιταλιστικής αναπαραγωγής και, πάνω απ' όλα, σχετίζεται με το νόμο της υπεραξίας. Δηλαδή, παρότι οι χρηματιστηριακές τιμές των μετοχών δε συμπίπτουν με τις πραγματοποιούμενες υπεραξίες, ωστόσο η γενική τους τάση αντικατοπτρίζει την τάση εξασφάλισης διευρυμένης αναπαραγωγής σε μια επιχείρηση, έναν κλάδο, σε μια οικονομία».2
«Το φαινόμενο της κερδοσκοπικής και παρασιτικής λειτουργίας του κεφαλαίου είναι αναπόφευκτο προϊόν του καπιταλισμού, σχετίζεται με τη μετοχική εταιρία, που είναι κυρίαρχη μορφή ιδιοκτησίας, με το ρόλο της Πίστης, η οποία έχει σήμερα πιο αναπτυγμένες σχέσεις με τη λειτουργία του Χρηματιστηρίου. Η παρασιτική λειτουργία του κεφαλαίου εκφράζεται σε ιστορικές συνθήκες, που οξύνεται η αντίθεση ανάμεσα στην κοινωνικοποιημένη παραγωγή και την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής». (Από τη διάλεξη του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, «ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ», ΚΟΜΕΠ, τεύχος 2/2002 σελ. 108).
Αλλωστε, η ίδια η μετοχική εταιρία δημιουργήθηκε ως αντικειμενικό αποτέλεσμα αυτής της αντίθεσης. Γιατί, από τη μια, μεγαλώνει ολοένα και περισσότερο η κοινωνικοποίηση της παραγωγής, από την άλλη, ο καπιταλιστής παράγει για δικό του όφελος, για την αύξηση των κερδών του, για την αύξηση των διαστάσεων του δικού του κεφαλαίου. Αυτό μπαίνει εμπόδιο στην παραπέρα ανάπτυξη της κοινωνικής παραγωγής. Και εμφανίζονται οι οικονομικές κρίσεις. Αυτό, επίσης, το εμπόδιο αντιμετωπίζεται στον καπιταλισμό με την ολοένα αυξανόμενη συγκεντροποίηση. Που οδηγεί στη μετοχική εταιρία.
Σχετικά μ' αυτό, ο Μαρξ, στον τρίτο τόμο του «Κεφαλαίου», σελ. 550, αναφέρει τα εξής:
«Σχηματισμός μετοχικών εταιριών. Επομένως:
1) Τεράστια επέκταση της κλίμακας της παραγωγής και των επιχειρήσεων, που ήταν αδύνατο να γίνουν από τα ξεχωριστά κεφάλαια. Ταυτόχρονα, τέτοιες επιχειρήσεις, που ήταν προηγούμενα κυβερνητικές, γίνονται εταιρικές.
2) Το κεφάλαιο, που αυτό καθ' αυτό βασίζεται σε κοινωνικό τρόπο παραγωγής και που προϋποθέτει κοινωνική συγκέντρωση μέσων παραγωγής και εργατικών δυνάμεων, παίρνει εδώ άμεσα τη μορφή κοινωνικού κεφαλαίου (κεφαλαίου άμεσα συνεταιρισμένων ατόμων), σε αντίθεση προς το ατομικό κεφάλαιο, και οι επιχειρήσεις του εμφανίζονται σαν εταιρικές επιχειρήσεις, σε αντίθεση προς τις ατομικές επιχειρήσεις».
Αλλά η εμφάνιση των μετοχών ως τίτλων ιδιοκτησίας της επιχείρησης οδήγησε και στο Χρηματιστήριο, ως μέσο αγοραπωλησίας τους, άρα και στον παρασιτισμό. Επομένως, αυτή η αντικειμενική εξέλιξη και τάση στον καπιταλισμό δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί (χτύπημα του παρασιτισμού, εμπόδια στο Χρηματιστήριο), με καμιά πολιτική διαχείρισης. Δεν μπορεί να καταργηθεί το Χρηματιστήριο για να επενδύονται τα κεφάλαια σε παραγωγικούς τομείς. Αλλωστε, η ύπαρξη και δράση του χρηματικού κεφαλαίου είναι απαραίτητη για την ίδια την παραγωγική διαδικασία, την ανάπτυξή της σε συνθήκες που αυξάνεται ολοένα η κοινωνικοποίηση της παραγωγής.
Η προοπτική για την εργατική τάξη, με τον ταξικό της αγώνα, είναι η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, των εκμεταλλευτικών σχέσεων, για να υπάρξει αντιστοιχία μεταξύ της κοινωνικοποιημένης παραγωγής και της κοινωνικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής.
1, 2. Από τη διάλεξη της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ «Επίκαιρα ιδεολογικά ζητήματα» (ΚΟΜΕΠ, τεύχος 5/1999)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου