Μύθος, η κατάργηση του έθνους - κράτους λόγω «παγκοσμιοποίησης»

Μύθος, η κατάργηση του έθνους - κράτους λόγω «παγκοσμιοποίησης»

Κ
αταργείται το αστικό κράτος σε εθνικό επίπεδο, ή επιχειρείται να καταργηθεί. Είναι ένα από τα ζητήματα τα οποία προβάλλονται από αστούς οικονομολόγους, δημοσιολόγους, και πολιτικές δυνάμεις που υπηρετούν, ή αποδέχονται τη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση. Και μάλιστα το αναδεικνύουν ως φαινόμενο το οποίο είναι και αυτό συνέπεια της παγκοσμιοποίησης. Ετσι καταλήγουν και στο ότι καταργείται η εθνική διάσταση της πολιτικής. Αυτό δεν επιχειρούν να το τεκμηριώσουν στην ολοένα και μεγαλύτερη αλληλοδιαπλοκή των οικονομιών των καπιταλιστικών κρατών, τάση η οποία βεβαίως είναι αντικειμενική, αλλά και στην αναγκαιότητα πολιτικής διαχείρισης αυτής της τάσης. Διαχείριση που συντελείται με τη χαλάρωση, ή την τάση κατάργησης μέσων προστατευτισμού των καπιταλιστικών οικονομιών, που μετουσιώνεται με τις διαβόητες ελευθερίες κίνησης κεφαλαίων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών και εργατικής δύναμης, ή προσώπων όπως λένε. Αυτές οι διαβόητες ελευθερίες είναι π.χ. το θεμέλιο δράσης του ευρωπαϊκού μονοπωλιακού κεφαλαίου, όπως διατυπώνονται στη Συνθήκη Μάαστριχτ, που αποτελεί τη βάση της λειτουργίας της διακρατικής Ευρωπαϊκής Ενωσης.




Βεβαίως οι διακρατικές ρυθμίσεις δεν είναι καινούριο φαινόμενο. Ούτε οι διακρατικοί ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, o ΟΟΣΑ. Το ίδιο και οι περιφερειακές Ενώσεις, όπως π.χ. η ΕΟΚ που εξελίχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ενωση, NAFTA, ASEAN κλπ. Επίσης δημιουργούνται στρατιωτικοπολιτικοί ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί, π.χ. ΝΑΤΟ.


Το φαινόμενο αυτό έχει μπει στην πολιτική και στην οικονομική φιλολογία, αλλά και στην πολιτική γενικά, από τις αρχές του αιώνα, όταν ο καπιταλισμός πέρασε στο ανώτατο στάδιό του, στον ιμπεριαλισμό. Ως προοπτική, π.χ. το ζήτημα των «Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης», είναι από τότε γνωστό. Επίσης, ο Λένιν δεν απάντησε μόνο σ' αυτό, αλλά και στη θεωρητική βάση για την κατάληξη της πορείας του καπιταλισμού σε ένα τραστ, ένα διεθνές υπερμονοπώλιο που ανέπτυσσε ο Κάουτσκι, προσπαθώντας να τεκμηριώσει τη θεωρία του για τον «υπεριμπεριαλισμό».


«Δε χωράει αμφιβολία ότι η εξέλιξη γίνεται με κατεύθυνση προς ένα ενιαίο παγκόσμιο τραστ, που καταβροχθίζει χωρίς εξαίρεση τις επιχειρήσεις και όλα χωρίς εξαίρεση τα κράτη. Η εξέλιξη όμως αυτή, προχωρεί προς αυτή την κατεύθυνση κάτω από τέτοιες συνθήκες, με τέτοιο ρυθμό, μέσα σε τέτοιες αντιθέσεις, συγκρούσεις και κλονισμούς - που δεν είναι καθόλου μόνο οικονομικοί, αλλά και πολιτικοί, εθνικοί κλπ. - έτσι που οπωσδήποτε πριν φτάσουν σ' ένα παγκόσμιο τραστ, πριν την "υπεριμπεριαλιστική" παγκόσμια ένωση των εθνικών χρηματιστικών κεφαλαίων, ο ιμπεριαλισμός θα πρέπει να χρεοκοπήσει αναπόφευκτα, ο καπιταλισμός θα μετατραπεί στο αντίθετό του».(Λένιν, Πρόλογος στην μπροσούρα του Μπουχάριν, «Η παγκόσμια οικονομία και ο ιμπεριαλισμός», Απαντα τ. 27, σελ. 99).


Η
 δημιουργία διεθνών ενώσεων και συνασπισμών, είναι χαρακτηριστικό του ιμπεριαλισμού. Είχε επισημανθεί από τον Λένιν, από το 1916, στο έργο του «Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού». Η επιτάχυνση της διεθνοποίησης της οικονομικής ζωής, η ένταση της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου, το αντικειμενικό γεγονός της εξαγωγής κεφαλαίων για την κατάκτηση νέων αγορών, εδαφών, είτε λόγω πρώτων υλών, είτε λόγω ενεργειακών πηγών, ή λόγω άλλων κερδοφόρων επενδύσεων, ωθούν στη δημιουργία διακρατικών ιμπεριαλιστικών συνασπισμών.




Επίσης η ένταση της ανισομετρίας στην οικονομική και πολιτική ανάπτυξη, η όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και του ιμπεριαλιστικού επεκτατισμού, σε συνδυασμό με την ένταση της διεθνοποίησης, βρίσκονται στη βάση της δημιουργίας ιμπεριαλιστικών οργανισμών και συμφωνιών.


Βεβαίως σήμερα σε σχέση με το παρελθόν έχουν ενταθεί οι διακρατικές ρυθμίσεις και αποκτούν μεγαλύτερη σημασία σε σχέση με τις ρυθμίσεις σε εθνικό επίπεδο. Σ' αυτό «πατούν» οι θιασώτες της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης και προβάλλουν διάφορα επιχειρήματα, προκειμένου να πείσουν για τις διαφορετικές ποιοτικά κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις τις οποίες επίσης αναδεικνύουν ως χαρακτηριστικά της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης.


Λένε χαρακτηριστικά ότι η δράση των πολυεθνικών εταιριών είναι κυρίαρχη. Τι εννοούν; Τη διεθνική σύνθεση του κεφαλαίου εταιριών, τη διαπλοκή στη λειτουργία και δράση διαφορετικών εταιριών εγκαταστημένων σε διαφορετικές εθνικές αγορές, είτε μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών, είτε μέσω άλλων συμφωνιών, (π.χ. συμφωνία Mobil και BP, για την ευρωπαϊκή αγορά). Επίσης προβάλλουν το επιχείρημα της απελευθέρωσης του εμπορίου, της πλήρους, (δεν είναι απόλυτο), ελευθερίας κίνησης κεφαλαίων και κυρίως χρηματικού κεφαλαίου, (π.χ. κινήσεις στα χρηματιστήρια).


Σε παρόμοια επιχειρήματα στηρίζονται τόσο οι πολιτικές προτάσεις ορισμένων «υπερμάχων της παγκοσμιοποίησης» όπως για παράδειγμα της γερμανικής κυβέρνησης για πολιτική ομοσπονδιοποίηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης όσο και κινημάτων κατά της παγκοσμιοποίησης, όπως π.χ. το φόρουμ της Γένοβα, με κατεύθυνση «ευρωπαϊκή συσπείρωση ενάντια στην παγκοσμιοποίηση». Το ίδιο προτείνει και ο Γάλλος δημοσιολόγος Πιερ Μπουρντιέ, ή το δίκτυο ΑΤΤΑC που ξεκίνησε από τη Γαλλία με κύριο εκφραστή την εφημερίδα «Μοντ Ντιπλοματίκ» και προωθεί την επιβολή του «φόρου Τόμπιν» (φόρος στο χρηματικό κεφάλαιο, μέσω χρηματιστηρίων). Τα κινήματα αυτά κατά της παγκοσμιοποίησης θεωρούν τις «πολυεθνικές», ως στρεβλή εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομίας της αγοράς, και προβάλλουν άλλη μορφή διαχείρισης.


Τ
ο κεφάλαιο στην εποχή του ιμπεριαλισμού, έχει διεθνική δράση η οποία εντείνεται, αυτό όμως καθόλου δεν καταργεί την εθνική του βάση. Αλλωστε γι' αυτό οι ενδομονοπωλιακοί ανταγωνισμοί εκφράζονται και στη βάση των ενδοκρατικών ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, ανάμεσα στα τρία ισχυρά κέντρα, (ΗΠΑ, ΕΕ, Ιαπωνία), αλλά και σε ισχυρά καπιταλιστικά κράτη εντός περιφερειακών ενώσεων, (π.χ. αντιθέσεις Γερμανίας -Γαλλίας πρόσφατα στη Νίκαια, για την προοπτική της πολιτικής ενοποίησης της ΕΕ, ή η μη συμμετοχή της Βρετανίας στο ευρώ κλπ.). Είναι το φαινόμενο συνύπαρξης συμβιβασμών και ανταγωνισμών, μεταξύ κρατών για την υπεράσπιση των συμφερόντων του κεφαλαίου, κάθε κράτους, ή οι σχέσεις ανισομετρίας, ανάμεσα σε ισχυρά καπιταλιστικά κράτη και πιο αδύνατα, στα πλαίσια των διακρατικών διεθνών ή περιφερειακών ιμπεριαλιστικών οργανισμών ή ενώσεων.




Το γεγονός ότι οι διακρατικές καπιταλιστικές ρυθμίσεις αποκτούν μεγαλύτερη σημασία, καθόλου δεν καταργεί το ρόλο του αστικού κράτους σε εθνική βάση. Το αστικό κράτος σε εθνικό επίπεδο στηρίζει όσο πιο αποτελεσματικά μπορεί την καπιταλιστική διεθνοποίηση. Αποτελεί το αναγκαίο συμπλήρωμα των διακρατικών καπιταλιστικών ρυθμίσεων. Πρώτ' απ' όλα συμμετέχει, ανάλογα με την ισχύ του στη διαμόρφωση αυτών των ρυθμίσεων. Για παράδειγμα και οι ελληνικές κυβερνήσεις συναποφασίζουν στην Ευρωπαϊκή Ενωση.


Το ότι αυτές οι ρυθμίσεις δε γίνονται σε ισότιμη βάση, αλλά ηγεμονεύουν τα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη, δε σημαίνει διάλυση του εθνικού κράτους. Η ανισοτιμία, η επιβολή των συμφερόντων, κατά κύριο λόγο του ισχυρότερου, οι σχέσεις εξάρτησης των πιο αδύνατων καπιταλιστικών κρατών στον ιμπεριαλισμό και στους οργανισμούς του, απορρέουν από την εσωτερική λειτουργία του αστικού κράτους, που επιδιώκει την επιβολή και προώθηση των συνολικών συμφερόντων της αστικής τάξης.


Τ
ο αστικό κράτος συμβάλλει στις διακρατικές ρυθμίσεις, ενώ τις επιβάλλει στο εσωτερικό της κάθε χώρας. Ετσι και αλλιώς αυτές δεν μπορούν να προωθηθούν ούτε ομοιόμορφα, ούτε αυτόματα σε κάθε χώρα, λόγω των δικών της ιδιομορφιών. Εχει αποφασιστικό ρόλο στην καταστολή του εργατικού κινήματος, της ταξικής πάλης, ως μοχλός εξουσίας του κεφαλαίου στην κάθε χώρα, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει την πολύπλευρη χειραγώγηση των λαϊκών συνειδήσεων. Από μια άποψη, το αστικό κράτος αναβαθμίζεται γιατί έχει και την αμέριστη στήριξη του διεθνούς κεφαλαίου και των ενώσεών του, των στρατιωτικών μηχανισμών του.




Η προβολή της εκτίμησης για τάση κατάργησης του αστικού κράτους σε εθνικό επίπεδο, ή μείωση του ρόλου του, από όπου προέρχεται, είναι πολιτικά επιζήμια, από τη σκοπιά των λαϊκών συμφερόντων. Οι συνέπειες της αποδοχής αυτών των αντιλήψεων είναι το αδυνάτισμα της αντιιμπεριαλιστικής - αντιμονοπωλιακής πάλης στο εθνικό επίπεδο, ενάντια στην πολιτική και την εξουσία της άρχουσας τάξης και οδηγεί στην ενσωμάτωση στις επιδιώξεις του χρηματιστικού κεφαλαίου. Η πάλη του εργατικού κινήματος σε εθνικό επίπεδο, δεν αντιπαρατίθεται στην πάλη σε διεθνικό επίπεδο. Ισα - ίσα η μια τροφοδοτεί και ενισχύει την άλλη και βρίσκονται σε διαλεχτική σχέση μεταξύ τους. Επιζήμια είναι η τάση εγκατάλειψης της πάλης σε εθνικό επίπεδο, που τελευταία αναπτύσσεται λόγω της έντασης των κινημάτων κατά της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης (βλέπε ΣΥΝ και άλλες παρόμοιες δυνάμεις).


Σ . Λ.