Αλλάζει η εικόνα για το ρόλο του Ρεύματος του Κόλπου

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΗΠΙΟ ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Αλλάζει η εικόνα για το ρόλο του Ρεύματος του Κόλπου

Εδώ και έναν αιώνα, τα παιδιά στο σχολείο διδάσκονται ότι ένα μεγάλο ωκεάνιο ρεύμα, γνωστό ως το Ρεύμα του Κόλπου (Gulf Stream), μεταφέρει θερμά νερά από την τροπική περιοχή του Ατλαντικού Ωκεανού προς τη βορειοδυτική Ευρώπη. Καθώς φτάνει εκεί, τα νερά του θερμαίνουν τον υπερκείμενο αέρα. Αυτός ο αέρας μεταφέρεται προς το εσωτερικό, κάνοντας το χειμώνα στην Ευρώπη πιο ήπιο από πλευράς θερμοκρασιών, σε σχέση με το χειμώνα στις βορειοανατολικές ΗΠΑ.

Ισως είναι καιρός να τροποποιηθεί αυτή η καθαρή και νοικοκυρεμένη εικόνα για το πώς έχουν τα πράγματα. Η έκρηξη ενδιαφέροντος για το παγκόσμιο κλίμα οδήγησε τους επιστήμονες να μελετήσουν πολύ λεπτομερέστερα τις κλιματικές επιπτώσεις του Ρεύματος του Κόλπου, ανακαλύπτοντας ότι το φαινόμενο είναι αρκετά πιο πολύπλοκο. Με βάση τα υπολογιστικά μοντέλα που κατασκευάστηκαν και τα ωκεανογραφικά δεδομένα, προέκυψαν νέες ερμηνείες για το μηχανισμό που κάνει το χειμώνα στην Ευρώπη να είναι συνήθως πιο ήπιος από εκείνον στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος στις ακτές της Αμερικής. Μάλιστα, μία από τις θεωρίες που αναπτύχθηκαν μπορεί να εφαρμοστεί και στο ανάλογο φαινόμενο που συμβαίνει στον Ειρηνικό Ωκεανό και κάνει το χειμώνα στις βορειοδυτικές ΗΠΑ να είναι πιο ζεστός συγκριτικά με εκείνον στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος στην Ανατολική Ρωσία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η μέση θερμοκρασία στην Ιρλανδία είναι 20 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη σε σχέση με τη Νέα Γη στην απέναντι μεριά του Ατλαντικού. Ιδια θερμοκρασιακή διαφορά έχουν το Βανκούβερ του Καναδά με το νοτιότερο άκρο της χερσονήσου Καμτσάτκα, στην άλλη άκρη του Ειρηνικού.

Υπολογιστικά πειράματα

Πρόσφατες μελέτες δημιουργούν αμφιβολίες και για μια δημοφιλή επιστημονική εικασία που διατυπώθηκε πριν από μερικά χρόνια, σύμφωνα με την οποία η τήξη των πάγων της Αρκτικής θα μπορούσε να μπλοκάρει το Ρεύμα του Κόλπου, προκαλώντας καταστροφική μεταβολή του καιρού στην Ευρώπη. Παρ' όλ' αυτά, οι νέες μελέτες επιβεβαιώνουν ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να επηρεάσει την ισχύ του Ρεύματος του Κόλπου, με αποτέλεσμα κάπως πιο κρύους χειμώνες στη Βόρεια Ευρώπη.

Η πραγματοποίηση πειραμάτων υπό πλήρως ελεγχόμενες συνθήκες για τη μελέτη του κλίματος, όπως γίνεται με τα εργαστηριακά πειράματα σε άλλες επιστήμες, δεν είναι δυνατή. Οι απαντήσεις για την επίδραση του Ρεύματος του Κόλπου και της κλιματολογικής αλλαγής στον καιρό της Ευρώπης στηρίζονται κυρίως σε εικονικά πειράματα των ροών του νερού στους ωκεανούς και του αέρα στην ατμόσφαιρα, που γίνονται με τη βοήθεια υπολογιστικών μοντέλων. Οσο περισσότερα δεδομένα από μετρήσεις του φαινομένου στη φύση τροφοδοτούνται στα μοντέλα, τόσο πιο κοντινά στην πραγματικότητα είναι τα αποτελέσματα που βγάζει. Η ερμηνεία νέων δεδομένων μπορεί να οδηγήσει και στον εντοπισμό κάποιου παράγοντα (φαινομένου, φυσικής διεργασίας) που είχε παραβλεφθεί ή υποτιμηθεί και ο οποίος εισάγεται στο μοντέλο, αλλάζοντας τη συμπεριφορά του σημαντικά, έως και ριζικά. Τα νέα μοντέλα (βλ. εικόνες) που έχουν προταθεί για την επίδραση του Ρεύματος του Κόλπου προσπαθούν να συνδυάσουν καλύτερα περισσότερους παράγοντες απ' ό,τι η συμβατική ερμηνεία, αλλά κανένα προς το παρόν δεν συναντά την πλήρη αποδοχή των επιστημόνων.

Σε αναζήτηση δεδομένων

Τα περισσότερα από τα ωκεανογραφικά δεδομένα έχουν ηλικία ενός αιώνα, ενώ ακριβή δεδομένα από δορυφόρους υπάρχουν μόνο για τα τελευταία 30 χρόνια. Το διεθνές ωκεανογραφικό πρόγραμμα «Αργώ», στο πλαίσιο του οποίου γίνεται καταγραφή θερμοκρασιών και αλμυρότητας του νερού από 3.000 αισθητήρες τοποθετημένους σε σημαδούρες διάσπαρτες σε όλο τον κόσμο, επιτρέπει τη δημιουργία χαρτών πραγματικού χρόνου για το τι συμβαίνει στα ανώτερα 2.000 μέτρα νερού όλων των ωκεανών. Η διάταξη των αισθητήρων τοποθετήθηκε πριν από μια δεκαετία και τα δεδομένα που έχει δώσει μέχρι σήμερα δείχνουν ότι σε σύγκριση με ωκεανογραφικά δεδομένα της δεκαετίας του 1980, παρατηρείται αύξηση της μέσης θερμοκρασίας των ωκεανών κατά 0,2 βαθμούς Κελσίου. Κατά 0,1% αυξήθηκε και η αλμυρότητα των επιφανειακών υδάτων, ενώ αντίθετα σε βάθος μερικών εκατοντάδων μέτρων τα νερά των ωκεανών έγιναν αρκετά πιο φρέσκα, πιθανώς λόγω του κρύου νερού από τους πάγους που λιώνουν. Αν αυτές οι μεταβολές θα έχουν κάποια επίδραση στο κλίμα της Ευρώπης ή ευρύτερα, παραμένει ερώτημα προς απάντηση. Εκείνο που επιβεβαιώνεται είναι ότι το ισοζύγιο της ηλιακής ενέργειας που προσπίπτει στη Γη και της ενέργειας που επανακτινοβολείται στο Διάστημα είναι θετικό προς τη μεριά της συγκράτησης περισσότερης ενέργειας απ' ό,τι στο παρελθόν.

Καθώς τα επόμενα 10 χρόνια οι επιστήμονες θα εξετάζουν σε συνδυασμό τις μετρήσεις από δορυφόρους και τα δεδομένα από το πρόγραμμα «Αργώ», θα μπορέσουν να βελτιώσουν τα κλιματολογικά μοντέλα, ώστε να προσδιορίσουν καλύτερα τον ακριβή μηχανισμό της επίδρασης του Ρεύματος του Κόλπου στην Ευρώπη και γενικότερα τον τρόπο που τα θαλάσσια ρεύματα επηρεάζουν το κλίμα στον πλούσιο σε νερό πλανήτη Γη.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»