ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Πρόοδοι στην κατανόηση της δυσαριθμησίας

ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ

Πρόοδοι στην κατανόηση της δυσαριθμησίας

Οι άνθρωποι με δυσαριθμησία δεν έχουν απλώς κάποια δυσκολία στην κατανόηση μαθηματικών εννοιών, όπως εκείνοι που δηλώνουν «δεν τα πάω καλά με τα μαθηματικά», εννοώντας συνήθως ότι «δεν τους άρεσαν» ή έβρισκαν δύσκολα τα μαθηματικά της Μέσης Εκπαίδευσης. Οι άνθρωποι με δυσαριθμησία δυσκολεύονται να υπολογίσουν τα ρέστα από το 1 ευρώ όταν αγοράσουν κάτι που κάνει 75 λεπτά. Δυσκολεύονται να εκτιμήσουν αν το 7 είναι μεγαλύτερο από το 5. Ακόμα και ως ενήλικοι μετράνε με τα δάχτυλα για να προσθέσουν 3 και 6. Και παρότι συχνά εμπλέκονται και άλλα προβλήματα, όπως ελλειμματική προσοχή, δυσλεξία, δυσγραφία κτλ. σε πολλές περιπτώσεις ο μαθητής ή ο ενήλικος μπορεί να έχει καλές έως εξαιρετικές επιδόσεις σε άλλους τομείς της γνώσης. Ο δυσαριθμησιακός δεν είναι τεμπέλης στα μαθηματικά. Αντιμετωπίζει μεγάλο και πραγματικό πρόβλημα στην κατανόησή τους, όταν την ίδια στιγμή γι' αυτόν, ενδεχομένως, η ιστορία, η λογοτεχνία ή ακόμα και η χημεία «είναι παιχνίδι»...

Η δυσαριθμησία αφορά κατά μέσο όρο το 5% των ανθρώπων, με ίσο ποσοστό εμφάνισης σε αγόρια και κορίτσια, είναι δηλαδή το ίδιο διαδεδομένη όσο και η δυσλεξία, το ανάλογό της στη λειτουργία της ανάγνωσης. Ωστόσο, η δυσαριθμησία έχει γίνει πολύ λιγότερο αντικείμενο της επιστημονικής έρευνας, με την αναλογία μεταξύ των ερευνητικών εργασιών για διαταραχές του λόγου και εκείνων για τις μαθησιακές δυσκολίες στα μαθηματικά να είναι 14 προς 1!

Στο πίσω μέρος του μυαλού

Τα τελευταία χρόνια, χάρη στις προόδους στην απεικόνιση του εγκεφάλου και στη βαθύτερη κατανόηση των λειτουργιών του, που σχετίζονται με τα μαθηματικά, αρχίζει να καθαρίζει το τοπίο της διαταραχής της δυσαριθμησίας. Οι ερευνητές εντόπισαν ισχυρή συσχέτιση της δυσαριθμησίας με μια πτυχή του φλοιού του εγκεφάλου στο πίσω μέρος του, γνωστή ως ενδοβρεγματική αύλακα. Η περιοχή αυτή, όπως διαπίστωσαν, είναι κρίσιμης σημασίας για την αντίληψη της ποσότητας και για την κατά προσέγγιση σύγκριση ποσοτήτων. Αυτή η θεμελιώδης νοητική ικανότητα, γνωστή ως προσεγγιστική αντίληψη των αριθμών, είναι σημαντική τόσο για τη βασική αριθμητική, όσο και για τα ανώτερα μαθηματικά.

Η ικανότητα σύγκρισης ποσοτήτων σχετίζεται με τη γενική μαθηματική ικανότητα και όταν είναι μειωμένη σηματοδοτεί δυσαριθμησία. Στα τεστ για τη μέτρηση αυτής της ικανότητας επιδεικνύονται κουτιά σαν της εικόνας και το υποκείμενο καλείται να απαντήσει γρήγορα σε ποιο απ' αυτά είναι περισσότερες οι μπλε και σε ποιο οι κίτρινες βούλες.

Οι νέες μελέτες στηρίχτηκαν στην εμπειρική γνώση που είχε συσσωρευτεί όλο τον 20ό αιώνα, σύμφωνα με την οποία ορισμένα εγκεφαλικά τραύματα προκαλούσαν βλάβες στην ικανότητα αντίληψης των ποσοτήτων. Προσπαθώντας να απομονώσουν τα αίτια της δυσαριθμησίας οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως είναι αποτέλεσμα διαταραχών στις πολύ βασικές ικανότητες χειρισμού των αριθμών, που όμως μπορούν να μετρηθούν πριν τα παιδιά πάνε σχολείο, επιτρέποντας έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση. Παρέμβαση, που ναι μεν δεν μπορεί να εξαλείψει το πρόβλημα, μπορεί ωστόσο να το περιορίσει, όπως άλλωστε συμβαίνει και με την έγκαιρη παρέμβαση στο πρόβλημα της δυσλεξίας.

Δύο θεωρίες

Το 2007, σε έρευνα με παιδιά, απεικονίστηκε ο εγκέφαλός τους καθώς προσπαθούσαν να κρίνουν ποια ομάδα τετραγώνων στην οθόνη είχε τα περισσότερα σχήματα. Τα παιδιά με δυσαριθμησία έκαναν περισσότερα λάθη και απαντούσαν πιο αργά από τα παιδιά χωρίς δυσαριθμησία. Επιπρόσθετα, δεν εμφάνιζαν ιδιαίτερη δραστηριότητα στην ενδοβρεγματική αύλακα, όπως συνέβαινε με τα παιδιά της ομάδας ελέγχου όταν σύγκριναν ζευγάρια αριθμών, που βρίσκονταν πιο κοντά σε σχέση με άλλα ζευγάρια πιο μακρινών μεταξύ τους αριθμών, δείχνοντας ότι ο εγκέφαλός τους ήταν λιγότερο αποτελεσματικός στην προσπάθεια να βρει την απόσταση μεταξύ των αριθμών.

Πρόσφατα, ορισμένοι ερευνητές διατύπωσαν τη θεωρία ότι σε μερικές περιπτώσεις η δυσαριθμησία μπορεί να οφείλεται όχι σε κάποιο «θεμελιώδες έλλειμμα» στην ικανότητα σύγκρισης ποσοτήτων, αλλά σε «έλλειμμα πρόσβασης», δηλαδή σε πρόβλημα στον τρόπο που ο εγκέφαλος συνδέει τις έννοιες της ποσότητας με τα σύμβολα των αριθμών, ή στο πώς αντιστοιχίζει τους αριθμούς με λεκτικά ή χωρικά σχήματα. Προς το παρόν οι ενδείξεις για την ορθότητα της μιας ή της άλλης θεωρίας είναι αντικρουόμενες και η επιστημονική κοινότητα δεν έχει καταλήξει.

Ανάγκη έγκαιρης διάγνωσης

Πολλές πρόσφατες έρευνες έδειξαν μια στοιχειώδη αντίληψη των αριθμών (ικανότητα διάκρισης μεταξύ ποσοτήτων) ακόμα και σε μωρά ηλικίας 6 μηνών. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα παιδιά παρατηρούσαν επί περισσότερη ώρα τις εικόνες με μαύρους κύκλους σε λευκό φόντο, όταν ο αριθμός των κύκλων στην εικόνα που τους έδειχναν ήταν διαφορετικός (τουλάχιστον διπλάσιος ή ο μισός) σε σχέση με πριν. Και ενώ η απόλυτη ικανότητα διάκρισης ποσοτήτων όλων των μωρών βελτιώθηκε όταν έγιναν 9 μηνών, η σχετική τους ικανότητα παρέμεινε η ίδια, δηλαδή εκείνα που όταν ήταν 6 μηνών είχαν καλύτερη επίδοση στη διάκριση ποσοτήτων, συνέχιζαν να έχουν καλύτερη επίδοση και 3 μήνες μετά.

Η έγκαιρη διάγνωση της δυσαριθμησίας, όπως και πολλών άλλων διαταραχών, απαιτεί προληπτική ιατρική και κρατική φροντίδα, στοιχεία που δεν μπορεί να προσφέρει ο καπιταλισμός καθώς αγκομαχά να ξεπεράσει τις κρίσεις του και να διατηρήσει τα ποσοστά κέρδους των κεφαλαιοκρατών συμπιέζοντας μισθούς και κοινωνικές παροχές, έχοντας την Υγεία συνεχώς στο στόχαστρο. Χρειάζεται ενίσχυση της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης και δημιουργία προϋποθέσεων από το κράτος για έγκαιρη διάγνωση του προβλήματος στην εκπαίδευση - εφόσον δεν διαγνώστηκε νωρίτερα - που θα επιτρέψει παρέμβαση από τον εκπαιδευτικό για την άμβλυνσή του. Δημιουργία προϋποθέσεων για να μπορέσει να κάνει αυτό που χρειάζεται για κάθε παιδί, έτσι που να μην αφήνονται στη μοίρα τους όσα δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν. Ενα σύστημα που δε θα «κρεμάει ταμπέλες» στα παιδιά που εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες, αλλά θα τα βοηθάει να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους στο έπακρο.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ