Το "βρώμικο" 89’

 Το "βρώμικο" 89’

Το 89’ αποτελεί ορόσημο, τόσο πλούσιο σε δραματικά πολιτικά γεγονότα –κάπως σαν τις λίστες με τις κορυφαίες μουσικές επιτυχίες- που να φανταστείς ότι η τιεν αν μεν και η επική, τίμια δήλωση του κάππου ότι «δεν έχουμε κοβες στο πεκίνο, για να πάρουμε αξιόπιστη εικόνα», είναι ζήτημα αν θα έβρισκε θέση στην πρώτη πεντάδα. Το 89’ είναι το έτος 1 της νέας τάξης πραγμάτων (όπως το ορίζει, με διαφορετικό όνομα βέβαια, κι ο τσίμας στο «μετά» του ανδρουλάκη), αλλά και του ναρ. Χρονιά-φετίχ για μια σειρά ετερόκλιτες (;) δυνάμεις και την προσπάθειά τους να διαχωριστούν από το κκε και να το απαξιώσουν, με όποιον τρόπο θεωρούν πιο πρόσφορο, όπως φαίνεται κι από διάφορα επετειακά αφιερώματα αυτών των ημερών, με αφορμή τη συμπλήρωση 25 χρόνων από το σχηματισμό της κυβέρνησης τζανετάκη. Κι όταν λέμε φετίχ, εννοούμε έντονο κόλλημα, στα όρια του πολιτικού συμπλέγματος.

Είκοσι χρόνια έχουνε περάσει

Και οι ναρίτες δεν το έχουν ξεπεράσει...

Θυμάμαι σε μια καταμέτρηση εστιακών εκλογών, όπου βασικά ήμασταν μόνο εμείς και τα εαακ να αλλάζουμε φιλοφρονήσεις και συνθήματα, εμείς για τους οικοδόμους που έρχονται, αυτοί τα δικά τους, μια ωραία φοιτητική ατμόσφαιρα δηλ, που διαταράχτηκε ξαφνικά όταν βγήκε το ψηφοδέλτιο με αύξοντα αριθμό 89 κι άρχισαν οι απέναντι με εξαρτημένα αντανακλαστικά παυλόφ-σκυλου.

Και το 89; Τι έγινε το 89; Θα μας πείτε τι έγινε το 89;

Μα τι ακριβώς έγινε λοιπόν το 89 –ούτε η αλεζία να ήταν; Πώς μπορούμε να το ερμηνεύσουμε, να το κριτικάρουμε, να απαντήσουμε στους αντιπάλους μας; Αυτό εξαρτάται από το συνομιλητή που έχουμε απέναντί μας. Αν έρθει κάποιος βρωμιάρης πασόκος να μας πει για το «βρώμικο 89» αναπαράγοντας τη γραμμή από το ομώνυμο βιβλίο του λευτέρη παπαδόπουλου (που μεταξύ άλλων δημοσιογραφούσε στο δολ), του επιστρέφουμε στο πολλαπλάσιο τη λάσπη και τη ρετσινιά που ανήκει δικαιωματικά στους (με την κυριολεκτική έννοια) συντρόφους του (εφόσον όλοι μαζί τα έφαγαν) και απαντάμε με το απόφθεγμα του χαρίλαου: η αριστερά ξεβρώμισε το 89’, δεν το βρώμισε.

Το οποίο δυστυχώς αληθεύει και σε ένα άλλο επίπεδο, καθώς το κκε κι ο ενιαίος συνασπισμός στάθηκαν η κολυμβήθρα του σιλωάμ που ξέπλυνε τα αμαρτήματα και τις βρωμιές του αστικού πολιτικού συστήματος της εποχής, κρατώντας για λογαριασμό τους το στίγμα αυτής της προσωρινής συνεργασίας. Το κόμμα υπερτίμησε ίσως το μέγεθος της υπόθεσης κοσκωτά, παρασυρόμενο από τον ορυμαγδό των αποκαλύψεων από τους μεγαλοεκδότες και την ενδοαστική τους κόντρα με την κυβέρνηση της αλλαγής, που επιχείρησε να ελέγξει πλήρως τον χώρο του τύπου –κι αυτό στάθηκε αιτία κι αφορμή για να αρχίσει να ξετυλίγεται, τότε μόλις κι όχι νωρίτερα, το κουβάρι γύρω από το μεγαλοαπατεώνα. Θεώρησε εθνική υπόθεση, για την οποία οφείλει να συνεργαστεί ακόμα και με το διάβολο, την κάθαρση της πολιτικής σκηνής, τις αντιθέσεις και τα αδιέξοδα του πολιτικού συστήματος.

Μήπως υπάρχει όμως κάποιος λογικός πυρήνας έστω στην εκδοχή των πασόκων για τα δύο άκρα που συνέκλιναν σε έναν ιστορικό συμβιβασμό αλά ελληνικά κι έναν αφύσικο πολιτικό γάμο, προκειμένου να εξοντώσουν ηθικά και βιολογικά τον κοινό εχθρό τους, δηλ τον παπανδρέου και το πασόκ; Καθαρά και κατηγορηματικά, όχι. Υπάρχει όμως ένα σημείο, που οφείλουμε να αναγνωρίσουμε: ότι δηλ ο βασικός πολιτικός σχεδιασμός κάποιων ορισμένων ηγετικών κομματικών στελεχών (που ευνοούσαν ουσιαστικά τη σοσιαλδημοκρατική μετάλλαξη του κουκουέ κι αποχώρησαν από τις γραμμές του, δυο χρόνια αργότερα, όταν είδαν το σχέδιό τους να ναυαγεί), ήταν να αξιοποιήσουν τη συγκυρία και την χρυσή ευκαιρία που θεώρησαν πως τους παρουσιάζεται για να πάρει ο συνασπισμός τη θέση του φαινομενικά παραπαίοντος πασόκ στην κεντρική πολιτική σκηνή και να μετεξελιχθεί σταδιακά σε κυβερνητική δύναμη εξουσίας. Αυτά τα στελέχη μετά το 91’ είτε έβαλαν την ουρά στα σκέλια και βρέθηκαν στη μεγάλη αγκαλιά του πασόκ, εφόσον δεν κατάφεραν να το διαλύσουν και να το υποκαταστήσουν, είτε απολαμβάνουν σήμερα αναδρομικά τη δικαίωση των κόπων τους και την καρποφόρηση του αρχικού τους σχεδιασμού με όχημα τη μετεξέλιξη του συνασπισμού, το σύριζα.

Σήμερα πάντως οι αμιγείς πασόκοι, χωρίς παραλλαγή, τελούν προς εξαφάνιση ως είδος, που εξαρτά την πολιτική του υπόσταση από την κυβερνητική συνεργασία με τη νδ, οπότε δεν έχει κανένα απολύτως λόγο και συμφέρον να επαναφέρει το θέμα στην επικαιρότητα. Ή εναλλακτικά έχουν βρει πολιτικό καταφύγιο στη δημαρ και το σύριζα, που είχαν συμμετάσχει κι αυτοί στο κόλπο. Συνεπώς έχει ατονήσει κάπως τα τελευταία χρόνια η ανιαρή και μονότονη επανάληψη προκάτ επιχειρημάτων για ανίερη συνεργασία, κτλ, κάθε φορά που ένα στριμωγμένος πασόκος έψαχνε τον κατάλληλο αντιπερισπασμό για να ξεγλιστρήσει.

Κι αν ο συνομιλητής μας είναι κάποιος απλός ναρίτης ή κάποιος άλλος που απλώς έφυγε κι ιδιώτευσε το 89’ και το έχει ακόμα ως τραυματικό βίωμα που τον πονά, κάθε φορά που αλλάζει ο καιρός; Εξαρτάται σου λέω, εξαρτάται. Δεν είναι προφανώς ίδια η κάθε περίπτωση. Ας πάρουμε μερικά γνωστά και προβεβλημένα ιστορικά παραδείγματα, που το επιβεβαιώνουν.

Ο νίκος κοτζιάς (μέλος της κετουκε) αποχώρησε το 89’ διαφωνώντας από τα αριστερά με την επιλογή της κυβέρνησης τζανετάκη και συνέγραψε μαζί με το μακαρίτη μπατίκα (ανπαληρωματικό μέλος της κε) την μπροσούρα «μια συζήτηση που δεν έγινε» (σσ: εσωκομματικά πάνω στις θέσεις τους ή μάλλον επί των κειμένων τους και με τους όρους που έθεσαν, γιατί δόθηκε εσωτερικό σημείωμα στις κοβ σχετικά με τις περιπτώσεις τους), όπου μεταξύ άλλων διακήρυσσε την πίστη του πως οι αντιδημοκρατικές πρακτικές θα περάσουν οριστικά στο παρελθόν με το πνεύμα διαφάνειας και τις πολιτικές αρχές της περεστρόικα. Αφού πέρασε ένα φεγγάρι από τις ιδρυτικές διεργασίες και περιπέτειες του ναρ, ο κοτζιάς αναδείχτηκε σε εξ απορρήτων σύμβουλο του γαπ ενώ σήμερα κινείται, με αξιοθαύμαστη συμφεροντολογική συνέπεια, στις παρυφές του σύριζα, επικεφαλής της κίνησης «πράττω».

Ο μπιτσάκης την ίδια περίοδο έγραψε την μπροσούρα «ρήξη ή ενσωμάτωση» υπονοώντας προφανώς ότι ο ίδιος επέλεγε το πρώτο σκέλος, σε αντίθεση με την πολιτική πορεία του κκε, κατά την κρίση του. 20 χρόνια μετά, ο ευτύχης φαίνεται να παίρνει ιδεολογική ρεβάνς από τον εαυτό του και να αλλάζει γνώμη, επιλέγοντας την ενσωμάτωση στο μέτωπο της παναριστεράς και την κυβερνητική προοπτική του σύριζα –μολονότι παραμένει ενεργό μέλος του ναρ.

Η πιο τίμια και συνεπής διαφωνία προήλθε από την πλευρά του κώστα κάππου (κοινοβουλευτικού εκπροσώπου του κόμματος) που διαχώρισε τη θέση του από την πολιτική γραμμή του συνασπισμού και την κυβερνητική συνεργασία με τη νδ, περιπλανήθηκε για ένα μικρό διάστημα στις απογοητεύσεις και τα αδιέξοδα των εξωκοινοβουλευτικών δυνάμεων και επαναπροσέγγισε κριτικά το κόμμα τα επόμενα χρόνια παραμένοντας κριτικά κοντά του μέχρι το θάνατό του. Αντίστοιχη διαδρομή ακολούθησαν και αρκετοί άλλοι σφοι που, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, απομακρύνθηκαν από το κκε και ξαναβρέθηκαν με τα χρόνια κριτικά κοντά του, έχοντας αποκρυσταλλώσει παράλληλα σωστές θέσεις και συμπεράσματα για τη στάση ενός κκ απέναντι στις αστικές κυβερνήσεις και κάθε κυβέρνηση στο έδαφος του καπιταλισμού.

Το βασικό λοιπόν δεν είναι τι απαντάμε στον εκάστοτε συνομιλητή ή πολιτικό μας αντίπαλο, αλλά σε τι συμπεράσματα καταλήγουμε από τη μελέτη της ιστορικής πείρας και τι απαντάμε στον εαυτό μας –με τον κάππο να είναι κάτι σαν την εσωτερική φωνή της κομματικής μας συνείδησής.

Η συμμετοχή του κκε στην κυβέρνηση τζανετάκη (και μερικούς μήνες αργότερα στην κυβέρνηση ζολώτα, που ήταν ακόμα πιο ακατανόητη ως τακτική κίνηση) δεν ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία, αλλά ως κρίκος σε μια αλυσίδα προβληματικών πολιτικών επιλογών και προγραμματικών επεξεργασιών: η λογική του αθροίσματος των δημοκρατικών δυνάμεων, η πραγματική αλλαγή με κατεύθυνση το σοσιαλισμό ως σύνθημα, ο διαχωρισμός της ενιαίας επαναστατικής διαδικασίας σε δύο ενιαία (κατά τα άλλα) στάδια, οι απαράδεκτες εκπτώσεις κι υποχωρήσεις για τη συγκρότηση του ενιαίου συνασπισμού, ειδικά στο θέμα της εοκ. Ή ακόμα, η πτώση στον ιδεολογικό τομέα, στη δουλειά με τη νεολαία, στα πανεπιστήμια..

Το λάθος του κκε δεν ήταν ότι συμμάχησε με την επάρατο δεξιά –εξάλλου ήταν μια συνεργασία με έκτακτο ειδικό, κι όχι προγραμματικό χαρακτήρα. Ούτε ότι γλυκάθηκε από τα κυβερνητικά οφίτσια και τα ξεπούλησε όλα για τρία υπουργεία, τα οποία κατέληξαν όλα σε χέρια στελεχών της εαρ, ενώ το μόνο κομματικό στέλεχος που συμμετείχε σε διακομματική επιτροπή στο υπουργείο οικονομικών ήταν ο δραγασάκης, που τέθηκε επικεφαλής της «ανανεωτικής» φράξιας το 91’ και έφυγε από το κόμμα. Το πραγματικό λάθος ήταν ότι έμπλεξε με τα πίτουρα του αστικού πολιτικού παιχνιδιού και κινδύνεψε να ενσωματωθεί στο κυρίαρχο πολιτικό σκηνικό και να το καταπιεί ο αστικός εσμός. Ένας κίνδυνος που αποτράπηκε στο παρά πέντε, αρχής γενομένης από το 13^ο συνέδριο.

Το κόμμα εξετάζει αυτοκριτικά αυτές τις τακτικές επιλογές και όλη την περίοδο που προηγήθηκε κι έχει βγάλει πολύτιμα (κι ακριβοπληρωμένα) συμπεράσματα από την αρνητική πείρα του. Είναι ζήτημα ωστόσο αν ισχύει το ίδιο και για τις δυνάμεις που προσπαθούν να βγάλουν πολιτική υπεραξία από το 89’, τη στιγμή μάλιστα που σήμερα εγκαλούν το κκε και του ασκούν κριτική για τον ακριβώς αντίθετο λόγο: ότι αρνείται να αναλάβει κυβερνητικές ευθύνες, ως σκαλοπάτι για πιο ριζικές αλλαγές, και τα παραπέμπει όλα τάχα στο απώτερο επανααστατικό μέλλον...

Μίλησε κανείς για ετεροπροσδιορισμό;