Στάλιν: πως μπορεί η κριτική από τα κάτω να πάρει μαζικό χαρακτήρα

Συχνά οι σύντροφοι, όταν έρχονται στη Μόσχα, προσπαθούν να παρουσιάσουν “το εμπόρευμα απ’ τη καλή του όψη”, ότι τάχα στο χωριό μας όλα πάνε περίφημα. Αυτό το γραφειοκρατικό: όλα πάνε περίφημα, γίνεται καμία φορά αηδιαστικό. Ωστόσο, είναι φανερό ότι δεν πάνε και δε μπορεί να πάνε όλα καλά. Είναι φανερό ότι υπάρχουν ελλείψεις που πρέπει να τις ξεσκεπάζουμε, χωρίς να φοβόμαστε την κριτική, και που πρέπει κατόπι να τις ξεπερνάμε. Γιατί το ζήτημα μπαίνει έτσι: ή εμείς, όλο το κόμμα, θα επιτρέψουμε στους εξωκομματικούς αγρότες και στους εργάτες να μας κάνουν κριτική, ή θα μας κάνουν κριτική με εξεγέρσεις. Η εξέγερση της Γεωργίας αποτελούσε κριτική. Η εξέγερση του Ταμπόφ αποτελούσε επίσης κριτική. Και γιατί να μην αποτελεί κριτική και η εξέγερση της Κρονστάνδης; Ένα από τα δύο: ή θα παρατήσουμε το γραφειοκρατικό: όλα πάνε καλά και το γραφειοκρατικό τρόπο να καταπιανόμαστε με τα ζητήματα, δε θα φοβόμαστε την κριτική και θα αφήσουμε να μας κάνουν κριτική οι εξωκομματικοί εργάτες και αγρότες, που στο κάτω-κάτω δοκιμάζουν στην πλάτη τους τα αποτελέσματα των λαθών μας, ή δε θα το κάνουμε αυτό και η δυσαρέσκεια θα συσσωρεύεται, θα μεγαλώνει και τότε η κριτική θα γίνεται με εξεγέρσεις.
Για το ζήτημα του προλεταριάτου και της αγροτιάς, 27/1/1925, τ.7.
Πρέπει να ξέρετε πως κάποτε οι εργάτες δεν τολμούν να πουν την αλήθεια για τις ελλείψεις της δουλειάς μας. Δεν τολμούν, όχι μόνο γιατί μπορεί να τους βρει “κανένας μπελάς”, μα και γιατί μπορεί να “τους ειρωνευτούν” για την ατέλεια της κριτικής τους. Από που κι ως που μπορεί ο απλός εργάτης ή ο απλός αγρότης, που τις ελλείψεις της δουλειάς μας και της σχεδιοποίησής μας τις νιώθει στην πλάτη του, από που κι ως που μπορούν να κάνουν την κριτική τους σύμφωνα με όλους τους κανόνες της τέχνης; Αν απαιτείτε απ’ αυτούς μια 100% σωστή κριτική, θα εκμηδενίσετε έτσι κάθε δυνατότητα κριτικής απ’ τα κάτω, κάθε δυνατότητα αυτοκριτικής. Να γιατί νομίζω πως αν η κριτική περιέχει έστω κι ένα 5-10% αλήθεια, πρέπει κι αυτού του είδους την κριτική να τη χαιρετούμε, να την ακούμε προσεχτικά, και να πάρουμε υπόψη μας τον υγιή πυρήνα της. Σε αντίθετη περίπτωση, το ξαναλέω, θα κλείσετε το στόμα των εκατοντάδων και χιλιάδων εκείνων ανθρώπων που είναι αφοσιωμένοι στην υπόθεση των Σοβιέτ, που δεν έχουν ακόμα αρκετή πείρα της κριτικής, μα που με το στόμα τους μιλάει η ίδια η αλήθεια. [...]
Μόνο με τον όρο αυτό η αυτοκριτική μπορεί να πάρει πραγματικά μαζικό χαρακτήρα και να έχει πραγματικά μαζική απήχηση.
Για την αυτοκριτική, στο Για τις εργασίες της κοινής ολομέλειας του Απρίλη της ΚΕ και της ΚΕΕ, 18 Απρίλη 1928, τ.11