«Δεν προσκυνάμε ρε, πυροβολήστε! Πυροβόλησε ρε, τι μας κοιτάς;»

 «Δεν προσκυνάμε ρε, πυροβολήστε! Πυροβόλησε ρε, τι μας κοιτάς;»

Χθες, 25 Ιουλίου 2015, ακούω στο ραδιόφωνο ότι στις παλιές φυλακές Ωρωπού γίνεται μια εκδήλωση για τα χρόνια της δικτατορίας. Είπα μέσα μου ότι είναι καιρός να σπάσω μέσα μου την ψυχολογική αποφυγή κάθε χώρου κράτησής μου και να μπω μέσα, 47 χρόνια μετά! Δεν ήθελα ποτέ να μπω μέσα, περνούσα απ έξω, έλεγα μερικές φράσεις και έφευγα…

 

Πήγα. Μπήκα και αφού τραβήχτηκα στην άκρη της εισόδου, έριξα όλους τους λυγμούς της ζωής μου που βγήκαν μόνοι και απρόσκλητοι, σαν εκδίκηση που απέφευγα τέτοιους χώρους. Ήθελα να φαίνομαι ψύχραιμος όταν πλησίαζα το χώρο της εκδήλωσης γι' αυτό, άφησα τον αυατό μου να ξεσπάσει. Ε, δεν είμαστε από μάρμαρο, άνθρωποι είμαστε.

 

Πέρασα όλα τα κτήρια. Ίδια όπως τότε, κάποια καπως εγκατελλειμμένα και μικρές προκατασκευές. Δημοτικό Ωδείο και Σχολείο έγινε μετά τη χούντα. Πριν λίγα χρόνια καταφέρναμε να κλείνουμε μια φυλακή και να την κάνουμε σχολείο. Τώρα η άρχουσα τάξη έχει το πάνω χέρι και κλείνει τα σχολεία ενώ ανοίγει συνεχώς νέες φυλακές.

 
Οι οργανωτές μου ζήτησαν να πω δυο λόγια για την τότε κράτησή μας εδώ, ως πολιτικοί κρατούμενοι. Στην έναρξη της εκδήλωσης, ένας προηγούμενος, καλός ομιλητής, ο Στέλιος Ελληνιάδης, εξιστόρησε το χθες και το σήμερα με μια πολύ καλή και με εμβάθυνση ανάλυση και με απάλλαξε από τα γενικά της ιστορίας. 




Στην εκδήλωση μίλησε, επίσης, για το νόημα της ημέρας, η κα Νάντια Βαλαβάνη ενώ ακολούθησε μια υπέροχη συναυλία με την Καλλιόπη Βέττα και τον συνθέτη Γιάννη Ιωάννου με τραγούδια, αφήγηση κειμένου και φιλμ αφιερωμένο στον Μίκη Θεοδωράκη.

 

 Ο πρώτος θάλαμός, ο θάλαμός μας...

Το μόνο που είπα για τα γενικά, είναι ότι η γενική εκτίμησή μου είναι πως η ταξική εξουσία του κεφαλαίου, παγκοσμίως πλέον, δείχνει πορεία προς τον φασισμό μέσα από μικρά και μεγάλα γεγονότα και με νέες μορφές φασισμού που σταδιακά δηλητηριάζουν τις κοινωνίες και τους λαούς και από την άλλη, ο λαός, η εργατική τάξη αλλά και η ιστορία γραπτή ή άγραφτη που λειτουργεί εσωτερικά και «δείχνει αγώνα» για τη δημοκρατία και την ανατροπή της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Και όσοι με ξαναγράψιμο της ιστορίας και τα αντικομουνιστικά μνημόνια, επιχειρούν να εξισώσουν τον φασισμό με τον κομμουνισμό, να ξέρουν ότι η ιστορία ούτε ξαναγράφεται ούτε αναγράφεται. Λειτουργεί από μόνη της και ενσωματώνεται στη δράση των λαών και των ανθρώπων, φανερά ή σιωπηρά.

ΑΓΡΑΦΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ, ΑΦΑΝΕΙΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

Τέλη Ιουλίου, αρχές Αύγουστου 1968. Η Χούντα αποφασίζει να μεταφέρει όλους τους πολιτικούς κρατουμένους κάτω των 30 ετών από το Λακκί της Λέρου στο νέο στρατόπεδο πολιτικών κρατουμένων, στον Ωρωπό. Καμιά 45αριά κρατούμενοι, στη συντριπτική πλειοψηφία τους νέοι κομμουνιστές που ήδη είχαν εκδηλώσει την επιθυμία συμμετοχής τους στην ΚΝΕ, η οποία, εκείνες τις μέρες, ετοίμαζε στην Αθήνα την ιδρυτικής της εμφάνιση. 

Ο δεύτερος θάλαμος... σε ώρα πρόβας

Μας μετέφεραν όπως – όπως και το πρωί πιάνουμε λιμάνι Ωρωπού. Κατεβάζουμε τα ατομικά μας πράγματα αλλά και εξοπλισμό του στρατοπέδου, όπως κρεβάτια, στρώματα, σκεύη… γύρω ο κόσμος μας κοίταζε αποσβολωμένος. Το νέο μεταδόθηκε γρήγορα και πολλοί συγγενείς από την Αθήνα έσπευσαν…

Μέσα στις λίγες μέρες που μείναμε κρατούμενοι στον Ωρωπό, άπειρα μικρά και μεγάλα γεγονότα έλαβαν χώρα. Γεγονότα που έμειναν, δυστυχώς, άγραφα και δεν τα γνωρίζουν παρά ελάχιστοι.

Εκείνες τις λίγες μέρες δόθηκε στο στρατόπεδο του Ωρωπού, και μέσα από τα γεγονότα, μια σπουδαία ιδεολογικοπολιτική μάχη με τον φασισμό. Και το δίδαγμα αυτών των ημερών ήταν ένα: όταν είσαι αποφασισμένος να φτάσεις μέχρι και το θάνατο για τις ιδέες και τα ιδανικά σου, τότε ή γίνεσαι νικητής ή ήρωας νεκρός.  Τότε όμως δοκιμάζονται πραγματικά όλα τα όρια, όλων.

Κεντρικό γεγονός που αφορά το παραπάνω συμπέρασμα, είναι και το παρακάτω:

Από τις πρώτες μέρες στον Ωρωπό, η διοίκηση μας έκανε γνωστό ότι εδώ δεν είμαστε πολιτικοί κρατούμενοι αλλά «πειθαρχικώς διαβιώντες» νέοι «υπό αναμόρφωσιν». Αναμορφωτήριο νέων, κομμουνιστών και αριστερών αγωνιστών, δηλαδή!

Η χούντα είχε ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο. Να μας μεταλλάξει από κομμουνιστές και αριστερούς αγωνιστές της δημοκρατίας και του λαού, σε φασίστες και βασανιστές του λαού! Σχέδιο Μανιαδάκη και βάλε!

Άρχισαν αμέσως οι πιέσεις. Πως θα βάλουμε τα κρεβάτια, να βάλουμε ταμπελίτσες, να φέρουμε καρτέλες με το όνομα, να είμαστε ευπρεπείς(!), να πειθαρχούμε στη διοίκηση σε ό,τι λέει, να μη φωνάζουμε, να μη μιλάμε, να μη τραγουδάμε…. 

Μας ανακοίνωσαν κανονισμό αναμόρφωσης! «Εθνική Ηθική Διαπαιδαγώγηση» και: Θα ξυπνάμε σαν στρατιώτες, θα καθαριζόμαστε, θα παρατασσομεθα, θα αναφερόμαστε, θα απολογούμαστε, θα τιμωρούμαστε, θα προσκυνούμε, θα αλλάξουμε, θα αποκηρύξουμε «μετά βδελυγμίας και αποτροπιασμού το κομμουνιστικόν κόμμα  και τας παραφυάδας αυτού» και θα γίνουμε «από κομμουνιστές… Έλληνες»!

 

 Εσωτερικό απο τον πρωτο θάλαμο. Πρόπλασμα αίθουσας μνήμης

Πλήρη και κάθετη άρνηση από όλους τους κρατούμενους. Ούτε συζήτηση ότι θα μπούμε σε καθεστώς αναμορφωτηρίου. Είμαστε παράνομα κρατούμενοι πολιτικοί για τις ιδέες μας και δεν δεχόμαστε κανέναν όρο, κανένα κανονισμό, καμία αναμόρφωση από ένα καθεστώς που κατέλυσε και κατάργησε κάθε δημοκρατικό δικαίωμα.

Κάθε μέρα οι πιέσεις και οι απειλές πλήθαιναν. Έμπαιναν μέσα στους θαλάμους οποιαδήποτε ώρα, με συνοδεία οπλισμένων στρατιωτών και απαιτούσαν,  απειλούσαν, έθεταν όρους και κανόνες που βέβαια έβλεπαν ότι έμεναν γράμμα κενό. Κάθε μέρα μας έβγαζαν στο προαύλιο, καταμέτρηση, λόγοι, απειλές και συνεχώς το ίδιο βιολί.

Οι πιέσεις αυξάνονται. Δεν περίμεναν νέα παιδιά να έχουν τόσο ισχυρή αντίσταση!

Αρχίζουν και καλούν έναν - έναν τους υποτιθέμενους επικεφαλής «καθοδηγητές» και τους ζητάνε να συμφωνήσουν με τις απαιτήσεις της διοίκησης και να… πειθαρχήσουν τους άλλους! Πλήρη άρνηση και αμέσως κλείσιμο στο κρατητήριο, ένα χώρο κάτω από σκάλα 2 τ.μ.! Συνέχιζαν να καλούν και να τους κλείνουν. Οι τελευταίοι πήραν και τις κουβέρτα μαζί τους! Δεν χωρούσαν ούτε όρθιοι στο κρατητήριο. Πλήρες αδιέξοδο για τη διοίκηση.

Στο μεταξύ, εμείς έξω έχουμε οργανώσει κανονικά χορωδία και τραγουδάμε κάθε απόγευμα- βράδυ αντάρτικα, Θεοδωράκη, Λεοντή, Λοΐζο κ.α. Στα κάγκελα του δρόμου άρχισε να έρχεται κόσμος από όλη την Αθήνα. Πανικός στη διοίκηση που ειδοποίησε τη χούντα ότι τα πράγματα γίνονται επικίνδυνα γι αυτήν. Η απάντηση ήταν: πιο σκληρή πίεση!

Μετά από συνεχείς διαμαρτυρίες «των έξω» και τις επικίνδυνες καταστάσεις που διαγράφονταν, η διοίκηση για να ηρεμίσει τα πράγματα, έβγαλε τους «από μέσα» από το κρατητήριο. Απαίτησε όμως να «γίνουμε λογικοί»! Πλήρη άρνηση και πάλι από εμάς.

Νέες πιέσεις, νέα επεισόδια, τα πράγματα εκτραχύνονται. Δεν πήγαινε άλλο, η χούντα άρχισε να βλέπει ότι πήγε για μαλλί με το αναμορφωτήριό της και βγαίνει κουρεμένη με ακόμη πιο αποφασισμένους νέους κομμουνιστές και αριστερούς αγωνιστές εναντίον της. Ενωμένοι όλοι απέναντι της.

 

Το μαγειρείο μας

Η διοίκηση με διαταγή της χούντας αποφάσισε να παίξει το τελευταία χαρτί της. Το ακρότατο δίλημμα, το ακρότατο σημείο κρίσης και σύγκρουσης με όχημα τον φόβο.

Η φρουρά μας έβγαλε έξω στο προαύλιο. Μας παρέταξε σε τρεις σειρές. Απέναντι σε δύο σειρές η φρουρά. Ο αξιωματικός φωνάζει ότι τώρα «δεν θα παίξουμε», τέρμα οι «χάρες»!

-       Όσοι από εσάς είστε αποφασισμένοι να δεχτείτε τον κανονισμό και να αποφύγετε όσα δυστυχώς θα ακολουθήσουν τώρα για τους αμετανόητους, να κάνετε ένα βήμα μπροστά.

-       Δεν δεχόμαστε, λέει κάποιος

-       Εδώ  ο καθένας μιλάει μόνο για τον εαυτό του. Εμπρός, όποιος θέλει να γλυτώσει, να κάνει ένα βήμα μπρος.

Σιωπή η απάντηση. Κανένας δεν κάνει ούτε βήμα ούτε κίνηση. Αντίθετα λες και συνεννοηθήκαμε, όπως είμαστε, ορθώνουμε το κορμί μας και βγάζουμε τα στήθη προς τα έξω! Σιωπή και αγωνία.

Ξανά ο αξιωματικός αγριεμένα:

-φρουρά, εφ’ όπλου λόγχη. Ξαναλέω τελευταία προειδοποίηση, όσοι θέλετε να γλυτώσετε, να κάνετε ένα βήμα μπροστά!

Πάλι σιωπή η απάντηση.

-Φρουρά, οπλίσατε! Τώρα τι θα κάνετε;

Άκρα τάφου σιωπή. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα όλη η ζωή περνάει από μπροστά μας. Φρουρά και κρατούμενοι απέναντι - απέναντι περιμένοντας το επόμενο παράγγελμα του αξιωματικού. Τα δευτερόλεπτα κυλάνε σε ακραία σιωπή και αγωνία.

Ξαφνικά, ένας μικρός από πίσω, φωνάζει δυνατά σηκώνοντας και το χέρι σε γροθιά:

-Δεν προσκυνάμε ρε, πυροβολήστε! Πυροβόλησε ρε τι μας κοιτάς; Και δείχνει έναν στρατιώτη που πανικοβλήθηκε μόλις είδε το χέρι να τον δείχνει.

Αυτό ήταν! Όλοι «λυθήκαμε». Δεν τους φοβόμαστε πλέον, ας πυροβολήσουν. Τους κοιτάζαμε πιο ίσια και προκλητικά στα μάτια. Η ένταση στο κατακόρυφο αλλά εμείς αλύγιστοι, βλέπαμε τη φρουρά με λύπηση σαν τα μελλοντικά τραγικά θύματα και θύτες μιας τραγωδίας.

Δεν άντεξαν τη στάση μας. Δεν τόλμησε ο αξιωματικός να πει «σκοπεύσατε πυρ». Υποσχέθηκε να μας… εκτελέσει «άλλη φορά» και, κάνοντας προσεκτικά πίσω, αποτράβηξε τη φρουρά με τον φόβο μη τους ορμήσουμε.

Από εκεί και πέρα η τύχη μας είχε προδιαγραφεί: «αυτοί οι κομμουνισταί είναι ανεπίδεκτοι μαθήσεως, πρέπει να φύγουν από εδώ, είναι επικίνδυνοι»,  τηλεγράφησε ο διοικητής (καραβανάς με αμφίβολη αφοσίωση στη χούντα απ ό,τι φάνηκε στη συνέχεια).

Σε λίγες μέρες μας πήραν από τον Ωρωπό! Ξανά στη Γυάρο. Στο ταξίδι με το οχηματαγωγό, σαν μια γροθιά, βγάλαμε 7 ώρες με αντάρτικα, Θεοδωράκη κ.α. Οι ναύτες και η φρουρά δεν ήξεραν πώς να αντιδράσουν μέσα σε ένα πλοίο που… «καταλήφθηκε» από… κομμουνιστές!!! 7 ώρες τραγούδι, 7 ώρες νίκης των δεσμωτών στους δεσμοφύλακες και τη χούντα!

Αυτή  ήταν μια μικρή και άγραφη ιστορία από τον Ωρωπό. Από το αφήγημα λείπουν άπειρες ατομικές και άλλες συλλογικές ιστορίες που δεν γράφτηκαν ποτέ.

Μετά τραβήξαμε το δρόμο μας. Με πολλούς από αυτούς κοινός ο δρόμος. Ξανά Γυάρος, ξανά Λέρος, απόλυση, παράνομη οργάνωση, παράνομη δράση, οργάνωση των φοιτητών για την εξέγερση, βασανιστήρια, Γεντί Κουλέ, φυλακές Κεφαλοχωρίου και έξοδο από την 7χρονη δικτατορία στις 26 Ιουλίου 1974!

Υ.Γ.1 Δεν θυμάμαι ποιος φώναξε στη φρουρά «δεν προσκυνάμε ρε…». Ζητώ συγνώμη απο τον συναγωνιστή. Μπορεί και να μη τον θυμάται κανείς. Ήταν σαν η φωνή όλων μας και σαν να το είπαμε όλοι μαζί, γι’ αυτό δεν ξέρουμε ποιος το φώναξε. Δεν ξέρουμε ούτε αν ακόμη είναι, πλέον, ανάμεσά μας. Θυμόμαστε μόνο την ιστορία και τη σημασία της που μένουν ζωντανές και αθάνατες. Αφανής ανώνυμος μικρός ήρωας από τις χιλιάδες που πέρασαν και άφησαν το ιστορικό τους αποτύπωμα στη ζωή του λαού μας, χωρίς να αφήσουν όνομά και επίθετο!

Υ.Γ.2 Ανήθικη απρέπεια

Η χούντα νόμισε ότι ήμασταν «εύπλαστα άτομα» τα οποία με διάφορους τρόπους και μακριά από τους «καθοδηγητές παλιούς κομμουνιστές» θα μας «σπάσει» και θα μας  κάνει όργανα της. Φυσικά δεν υπολόγισε ότι εμείς ήδη ήμασταν προσωπικότητες με θέληση και απόφαση αντίστασης μέχρι τέλους.

Στα ανήθικα μέσα όμως που χρησιμοποίησε για να σπάσει το ηθικό μας, νομίζοντας ότι μας δελεάζει με την «ελεύθερη ζωή» η οποία θα… «νικήσει» την «κομμουνιστική μας πλάνη»(!) ήταν και η εξής ενέργεια: κάθε μέρα έφερναν στη θάλασσα μπροστά από το σύρμα του στρατοπέδου, ομάδες από ζευγάρια ή από καλλίγραμμες νέες αλλά και πόρνες που ξεγυμνώνονταν προκλητικά, δήθεν για να κάνουν μπάνιο, μέσα σε «χαρούμενες φωνές και παιχνίδια»!

Υπολόγισαν λάθος.  Μετά τη διαπίστωση της ενέργειας, ούτε ένας κρατούμενος γύριζε το κεφάλι του προς αυτές τις παρέες. Λύσσαξαν αλλά πήραν την απάντηση που τους άξιζε. Πλήρης αδιαφορία για τα ανήθικα «όπλα» τους!

 

 Κάποιοι απο τους συντελεστές της εκδήλωσης