Κάτω από ξένες σημαίες (Ι)

Κάτω από ξένες σημαίες (Ι)

V.I. Lenin

Κάτω από ξένες σημαίες

Γράφτηκε μετά τον Γενάρη του 1915. Δημοσιεύτηκε το 1917.

Από το Β.Ι. Λένιν: Για τον πόλεμο και τη σοσιαλιστική επανάσταση, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2013

[...] "Ποιας πλευράς πρέπει να εύχεται κανείς πιο πολύ την επιτυχία" -- να τι πρέπει να καθοριστεί, κι αυτό όχι από εθνική αλλά από διεθνιστική άποψη· να που βρίσκεται η ουσία της μεθοδολογίας του Μαρξ· να τι δεν κάνει ο Κάουτσκι, που μετατρέπεται έτσι από "δικαστή" (μαρξιστή) σε "δικηγόρο" (εθνικοφιλελεύθερο). Αυτή είναι η σκέψη του Α. Πότρεσοφ. Ο ίδιος ο Α. Πότρεσοφ πιστεύει βαθιά ότι, υποστηρίζοντας πως πρέπει να εύχεται κανείς την επιτυχία της μίας πλευράς (και συγκεκριμένα της δικής του πλευράς), δεν κάνει καθόλου τον "δικηγόρο" αλλά καθοδηγείται από καθαρά διεθνιστικές σκέψεις για τα "υπέρμετρα" λάθη της άλλης πλευράς...

[...]

Ο Μαρξ καθόρισε το ζήτημα "ποιας πλευράς πρέπει να εύχεται κανείς πιο πολύ την επιτυχία", λόγου χάρη, στον ιταλικό πόλεμο του 1859. Ο Α. Πότρεσοφ στέκεται ακριβώς σ' αυτό το παράδειγμα "που λόγω ορισμένων ιδιομορφιών του παρουσιάζει ειδικό ενδιαφέρον για μας". Κι εμείς, από την πλευρά μας, είμαστε σύμφωνοι να πάρουμε το παράδειγμα που διάλεξε ο Α. Πότρεσοφ.

Το 1859 ο Ναπολέοντας ο Γ' κήρυξε τον πόλεμο κατά της Αυστρίας για την απελευθέρωση δήθεν της Ιταλίας, στην πραγματικότητα όμως, για τους δικούς του δυναστικούς σκοπούς. 

"Πίσω από τις πλάτες του Ναπολέοντα Γ' --γράφει ο Α. Πότρεσοφ-- διαγραφόταν η φυσιογνωμία του Γκορτσακόφ, που λίγο πιο μπροστά είχε υπογράψει μυστική συμφωνία με τον αυτοκράτορα των Γάλλων." Δημιουργείται κόμπος αντιθέσεων: Από τη μία πλευρά βρίσκεται η πιο αντιδραστική ευρωπαϊκή μοναρχία που καταπίεζε την Ιταλία και από την άλλη οι εκπρόσωποι της επαναστατημένης Ιταλίας που παλεύει για τη λευτεριά της, μέχρι και τον Γαριβάλδη, χέρι-χέρι με τον αρχιαντιδραστικό Ναπολέοντα Γ' κτλ. "Δε θα τους [τους Μαρξ-Ένγκελς] ήταν πιο απλό --γράφει ο Α. Πότρεσοφ-- για να αποφευχθούν λάθη να πουν: "Κι οι δυο τους είναι ο ένας χειρότερος από τον άλλον;" Ωστόσο ούτε ο Ένγκελς, ούτε ο Μαρξ, ούτε ο Λασάλ δεν δελεάστηκαν από την "απλότητα" μιας τέτοιας λύσης του προβλήματος" [...]

Για μας δεν έχει σημασία, συμπεραίνει ο Α. Πότρεσοφ, αν είχε δίκιο ο Μαρξ ή ο Λασάλ· σημασία έχει το γεγονός ότι όλοι συμφωνούν πως είναι ανάγκη να καθοριστεί από διεθνή άποψη ποιας πλευράς πρέπει να εύχεται κανείς πιο πολύ την επιτυχία. 

Αυτό είναι το παράδειγμα που διάλεξε ο Α. Πότρεσοφ· Αυτός είναι και ο συλλογισμός του συγγραφέα μας. Αν ο Μαρξ ήξερε τότε "να δώσει την εκτίμηση των διεθνών συγκρούσεων" (η έκφραση είναι του Α. Πότρεσοφ) παρά την άκρα αντιδραστικότητα των κυβερνήσεων και των δύο εμπόλεμων πλευρών, τότε και σήμερα οι μαρξιστές είναι υποχρεωμένοι να δώσουν παρόμοια εκτίμηση -- συμπεραίνει ο Α. Πότρεσοφ.

Το συμπέρασμα είναι παιδιάστικο και απλό ή πολύ χοντροκομμένο και σοφιστικό, γιατί ανάγεται στα παρακάτω: Μια και ο Μαρξ το 1859 έλυσε το πρόβλημα ποιας αστικής τάξης πρέπει να εύχεται κανείς πιο πολύ την επιτυχία, γι' αυτό κι εμείς, ύστερα από μισό αιώνα και πάνω, πρέπει να λύσουμε ένα πρόβλημα απόλυτα ταυτόσημο.

Ο Α. Πότρεσοφ δεν πρόσεξε ότι στον Μαρξ το 1859 (και μια σειρά άλλες περιπτώσεις αργότερα) το πρόβλημα "ποιας πλευράς πρέπει να εύχεται κανείς πιο πολύ την επιτυχία" ισοδυναμεί με το πρόβλημα "ποιας αστικής τάξης πρέπει να εύχεται κανείς πιο πολύ την επιτυχία." Ο Α. Πότρεσοφ δεν πρόσεξε ότι ο Μαρξ έλυσε το γνωστό πρόβλημα τότε που υπήρχαν --κι όχι μόνο υπήρχαν μα και βρίσκονταν στο προσκήνιο του ιστορικού προτσές στα σπουδαιότερα κράτη της Ευρώπης-- αναμφισβήτητα προοδευτικά αστικά κινήματα. Στις μέρες μας θα ήταν γελοίο και να σκεφτεί κανείς για προοδευτική αστική τάξη και για προοδευτικό αστικό κίνημα προκειμένου για τέτοιες αναμφισβήτητα κεντρικές και σπουδαιότερες φιγούρες της ευρωπαϊκής "χορωδίας" ["συναυλίας" στη μτφρ. της Σ.Ε], όπως είναι, λόγου χάρη, η Αγγλία και η Γερμανία. Η παλιά αστική "δημοκρατία" αυτών των κεντρικών και σπουδαιότατων μεγάλων κρατών έγινε αντιδραστική.

Ο κ. Α. Πότρεσοφ "ξέχασε" αυτό το πράγμα και αντικατέστησε το ζήτημα της άποψης της σύγχρονης δημοκρατίας (όχι της αστικής) με την άποψη της παλιάςδήθεν δημοκρατίας (της αστικής). [...]

Οι μαρξιστές ποτέ δεν αρνήθηκαν τον προοδευτικό χαρακτήρα των αστικοεθνικών απελευθερωτικών κινημάτων ενάντια στις φεουδαρχικές-απολυταρχικές δυνάμεις. ο Α. Πότρεσοφ δεν μπορεί παρά να ξέρει ότι τίποτε το παράνομο δεν υπάρχει και δεν μπορούσε να υπάρξει στα κεντρικά, δηλαδή στα κυριότερα, στα σπουδαιότερα συγκρουόμενα κράτη της εποχής μας. Τότε υπήρχαν και στην Ιταλία και στη Γερμανία λαϊκά κινήματα εθνικοαπελευθερωτικού τύπου που διαρκούσαν ολόκληρες δεκαετίες. Τότε δεν ήταν η αστική τάξη της Δύσης εκείνη που υποστήριζε ορισμένα άλλα μεγάλα κράτη μα, αντίθετα, τα μεγάλα αυτά κράτη αποτελούσαν πραγματικά το "κύριο κακό." Ο Α. Πότρεσοφ δεν μπορεί παρά να ξέρει --ο ίδιος το ομολογεί στο ίδιο άρθρο-- ότι στην εποχή μας κανένα από τα υπόλοιπα μεγάλα κράτη δεν αποτελεί και δεν μπορεί να αποτελέσει το "κύριο κακό."

Η αστική τάξη (η γερμανική, λόγου χάρη, αν και όχι μόνο αυτή) ξεκινώντας από ιδιοτελείς σκοπούς, υποδαυλίζει την ιδεολογία των εθνικών κινημάτων και προσπαθεί να τη μεταφέρει στην εποχή του ιμπεριαλισμού, δηλαδή σε μια εντελώς διαφορετική εποχή. Στην ουρά της αστικής τάξης σέρνονται, όπως πάντα, οι οπορτουνιστές, εγκαταλείποντας την άποψη της σύγχρονης δημοκρατίας και περνώντας στην άποψη της παλιάς (της αστικής) δημοκρατίας. [...] Ο Μαρξ και ο Ένγκελς στην εποχή της παλιάς (της αστικής) δημοκρατίας είχαν να λύσουν το πρόβλημα: Ποιας αστικής τάξης πρέπει να εύχεται κανείς πιο πολύ την επιτυχία, φροντίζοντας να αναπτύξουν το φιλελεύθερο-μετριοπαθές κίνημα σε δημοκρατικό-θυελλώδες κίνημα. Ο Α. Πότρεσοφ κηρύσσει τον αστικό εθνικοφιλελευθερισμό στην εποχή της σύγχρονης (όχι αστικής) δημοκρατίας, τώρα που ούτε στην Αγγλία, ούτε στη Γερμανία, ούτε στη Γαλλία δνε μπορεί καν να γίνει λόγος για αστικοπροοδευτικά κινήματα, ούτε για φιλελευθερο-μετριοπαθή, ούτε για δημοκρατικο-θυελλώδη. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς βάδιζαν μπροστά από την εποχή τους, από την εποχή των αστικοεθνικών προοδευτικών κινημάτων, σπρώχνονταςαυτά τα κινήματα παραπέρα και φροντίζοντας να αναπτύσσονται "πάνω από τα κεφάλια" των εκπροσώπων του μεσαίωνα.

Ο Α. Πότρεσοφ, όπως και όλοι οι σοσιαλσοβινιστές, μένει πίσω από την εποχή του, από την εποχή της σύγχρονης δημοκρατίας, μεταπηδώντας στην άποψη της παλιάς (της αστικής) δημοκρατίας, που από καιρό έχει ξεπεραστεί, είναι νεκρή και γι' αυτό εσωτερικά ψεύτικη.

[...]

Ο Α. Πότρεσοφ, όχι "με μια ορισμένη έννοια" αλλά με κάθε έννοια, τραβάει τη σύγχρονη δημοκρατία προς τα πίσω, προς τα συνθήματα και την ιδεολογία της παλιάς αστικής δημοκρατίας, προς την εξάρτηση των μαζών από την αστική τάξη...Η μέθοδος του Μαρξ συνίσταται, πρώτ' απ' όλα, στο να παίρνεται υπόψη τοαντικειμενικό περιεχόμενο του ιστορικού προτσές σε μια δοσμένη συγκεκριμένη στιγμή, σε μια δοσμένη συγκεκριμένη κατάσταση για να κατανοηθεί, πριν απ' όλα, ποιας τάξης το κίνημα αποτελεί το κύριο ελατήριο μιας ενδεχόμενης προόδου μέσα σ' αυτή την συγκεκριμένη κατάσταση. Τότε, το 1859, το αντικειμενικό περιεχόμενο του ιστορικού προτσές στην ηπειρωτική Ευρώπη δεν ήταν ο ιμπεριαλισμός αλλά τα αστικοεθνικά απελευθερωτικά κινήματα. Κύριο ελατήριο ήταν το κίνημα της αστικής τάξης ενάντια στις φεουδαρχικές απολυταρχικές δυνάμεις. [...]

Ο Α. Πότρεσοφ δε σκέφτηκε βαθιά τη σημασία της αλήθειας που ξεστόμισε. Ας υποθέσουμε ότι δυο χώρες πολεμούν ανάμεσά τους στην εποχή των αστικών, εθνικών και απελευθερωτικών κινημάτων. Ποιας χώρας της επιτυχία πρέπει να εύχεται κανείς από την άποψη της σύγχρονης δημοκρατίας; Βέβαια εκείνης της χώρας που η επιτυχία της θα σπρώξει πιο δυνατά και θα αναπτύξει πιο ορμητικά το απελευθερωτικό κίνημα της αστικής τάξης και που θα υποσκάψει περισσότερο την φεουδαρχία. Ας υποθέσουμε, σε συνέχεια, ότι το καθοριστικό στοιχείο της αντικειμενικής ιστορικής εποχής άλλαξε και τη θέση του κεφαλαίου, που παλεύει για εθνική απελευθέρωση, την κατέλαβε το διεθνές αντιδραστικό, το χρηματιστικό, το ιμπεριαλιστικό κεφάλαιο. Η πρώτη από τις κυρίαρχες χώρες κατέχει, ας υποθέσουμε, τα 3/4 της Αφρικής ενώ η δεύτερη το 1/4. Το αντικειμενικό περιεχόμενο του πολέμου τους είναι το ξαναμοίρασμα της Αφρικής. Ποιας πλευράς την επιτυχία πρέπει να ευχόμαστε; Το πρόβλημα, όπως έμπαινε προηγούμενα, αποτελεί παραλογισμό, γιατί δεν ισχύουν σήμερα τα παλιά κριτήρια εκτίμησης: Δεν έχουμε ούτε μια πολύχρονη ανάπτυξη ενός αστικού απελευθερωτικού κινήματος, ούτε το πολύχρονο προτσές της κατάρρευσης της φεουδαρχίας. Δεν είναι δουλειά της σύγχρονης δημοκρατίας ούτε να βοηθήσει την πρώτη χώρα να κατοχυρώσει το "δικαίωμά" της στα 3/4 της Αφρικής, ούτε να βοηθήσει τη δεύτερη (έστω κι αν έχει αναπτυχθεί οικονομικά πιο γρήγορα από την πρώτη) να αποσπάσει αυτά τα 3/4.

Η σύγχρονη δημοκρατία θα παραμείνει πιστή στον εαυτό της μόνο στην περίπτωση που δεν θα προσχωρήσει σε καμία ιμπεριαλιστική αστική τάξη, στην περίπτωση που θα πει ότι "και οι δυο τους είναι η μια χειρότερη από την άλλη", στην περίπτωση που σε κάθε χώρα θα εύχεται την αποτυχία της ιμπεριαλιστικής αστικής τάξης. Κάθε άλλη λύση θα είναι στην πράξη εθνικοφιλελεύθερη και δεν θα έχει τίποτε το κοινό με τον αληθινό διεθνισμό.