ΗΠΑ - ΚΙΝΑ Οξύνεται η διαπάλη τους στην παγκόσμια οικονομία

ΗΠΑ - ΚΙΝΑ

Οξύνεται η διαπάλη τους στην παγκόσμια οικονομία

Από την επίσκεψη του Προέδρου της Λ. Δ. Κίνας στις ΗΠΑ το Σεπτέμβρη του 2015. Στιγμιότυπο από την επίσκεψη στη «Μάικροσοφτ»

Στις 9/01/2016 η «Καθημερινή» αναδημοσίευσε άρθρο των «INTERNATIONAL NEW YORK TIMES», με τίτλο: «Οι ΗΠΑ κρατούν την ηγετική θέση σε ΔΝΤ και παγκόσμια οικονομία», στο οποίο αναφέρονταν ανάμεσα σε άλλα: «Μετά την επίτευξη μιας σειράς συμφωνιών μεταξύ του Λευκού Οίκου και του αμερικανικού Κογκρέσου, με αποκορύφωμα το τέλος του πενταετούς αδιεξόδου για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), υποχώρησε ο φόβος για εξασθένηση του πρωταγωνιστικού ρόλου των ΗΠΑ στην παγκόσμια οικονομία. Από τις αρχές του 2015, οι σύμμαχοι των ΗΠΑ είχαν πολλούς λόγους για να ανησυχούν: ο ρόλος της Κίνας ενισχυόταν όλο και πιο πολύ στην παγκόσμια οικονομία και οι ΗΠΑ παρακολουθούσαν απλώς το Πεκίνο και άλλα κράτη που συμμετείχαν στη δημιουργία μιας νέας διεθνούς αναπτυξιακής τράπεζας. Οι δυσλειτουργίες στην πολιτική σκηνή εντός της χώρας απειλούσαν τη διαπραγματευτική ισχύ του Προέδρου, Μπαράκ Ομπάμα, σε μεγάλες εμπορικές συμφωνίες. Το Κογκρέσο, ελεγχόμενο από το κόμμα των Ρεπουμπλικανών, έβαλε "λουκέτο" στην Τράπεζα Εξαγωγών - Εισαγωγών και απειλούσε με το κλείσιμο υπηρεσιών του αμερικανικού κράτους.
"Η εθνική και η οικονομική ασφάλεια της χώρας μας τίθενται σε κίνδυνο", είχε δηλώσει ο υπουργός Οικονομικών, Τζέικομπ Λιου. "Και επειδή συμμετέχω την τελευταία τριετία σε διεθνείς συναντήσεις μπορώ να σας πω πως οι αναστολές από την πλευρά μας προκαλούν μεγάλη ζημιά".
Από το ξεκίνημα του 2016 φαίνεται να έχουν αλλάξει πολλά πράγματα. Η κινεζική οικονομία έχει επιβραδυνθεί, ενώ η ζωηρή ανάπτυξη των ΗΠΑ δίνει πνοή αισιοδοξίας στον κόσμο. Τον Ιούλιο, το Κογκρέσο εκχώρησε στον κ. Ομπάμα τη δυνατότητα να ολοκληρώσει τη μεγαλύτερη εμπορική συμφωνία με την Ιαπωνία και άλλα 10 κράτη της ευρύτερης περιοχής του Ειρηνικού. Το Κογκρέσο συναίνεσε στην αναβίωση της Τράπεζας Εξαγωγών - Εισαγωγών, ενώ επιτεύχθηκε μια συμφωνία για τον προϋπολογισμό και την αύξηση του ανώτατου ορίου στο αμερικανικό χρέος».

Οι φόβοι και η πραγματικότητα

Από τα γραφόμενα στο συγκεκριμένο άρθρο προκύπτουν μια σειρά από ζητήματα που έχουν σχέση με τη διαρκή διαπάλη στο πλαίσιο των ανταγωνισμών ανάμεσα στα καπιταλιστικά κράτη, στην προκειμένη περίπτωση ανάμεσα σε δύο ισχυρές οικονομίες του πλανήτη, την πρώτη (ΗΠΑ) και τη δεύτερη (Κίνα) με δεδομένο ότι η διεθνής οικονομική κρίση δεν τις άφησε ανεπηρέαστες, ενώ ο νόμος της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης επιδρά στην εξέλιξη των οικονομιών και των ισχυρών. Για παράδειγμα, με την αναδιάρθρωση της διοικητικής δομής του Ταμείου, αναθεωρήθηκαν τα δικαιώματα ψήφου του ΔΝΤ που ορίζουν τη συνεισφορά του κάθε μέλους και τη σφαίρα επιρροής στο σύστημα λήψης αποφάσεων (αυτό που εκκρεμούσε από το 2010 έλυσε το Κογκρέσο, μαζί με την έγκριση στον Μπ. Ομπάμα να υπογράψει τη Συμφωνία Εμπορίου του Ειρηνικού), ενισχύοντας τη θέση αναδυόμενων χωρών, όπως είναι η Κίνα, η Ινδία και η Ρωσία. Τα δικαιώματα ψήφου των ΗΠΑ παρέμειναν όμως τα ίδια, ενώ διατήρησαν και το «βέτο», δηλαδή ενισχύθηκε η Κίνα συγκριτικά με τις ΗΠΑ. Επίσης, η οικονομική άνοδος της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, επιβεβαιώνεται και από την αποδοχή από το ΔΝΤ του νομίσματός της, γουάν, ως διεθνούς νομίσματος.
Ο τίτλος αλλά και το περιεχόμενο του άρθρου φαίνεται να βγάζουν ένα άγχος, ενώ μιλά για «φόβο», όταν λέει ότι «ο ρόλος της Κίνας ενισχυόταν όλο και πιο πολύ στην παγκόσμια οικονομία» και όχι τυχαία. Γιατί αφενός μαζί με τον ανταγωνισμό υπάρχει και η αλληλεξάρτηση των δύο οικονομιών, στο πλαίσιο της ολοένα και πιο βαθιάς διεθνοποίησης των καπιταλιστικών οικονομιών, που αλληλεπιδρά στην ανάπτυξή τους. Η Κίνα ασκεί μια επιθετική πολιτική εξαγωγής κεφαλαίων σε Ασία, Αφρική, Λατινική Αμερική και Ευρώπη, με προγράμματα επενδύσεων, σε συνδυασμό με την αναβάθμιση της θέσης της τόσο στον Ειρηνικό, όσο και στον Ινδικό. Είναι πρωταγωνιστής στις προσπάθειες δημιουργίας ενώσεων και οργανισμών καπιταλιστικής ενοποίησης όπως οι BRICS, ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης, πρωταγωνιστεί στην οργάνωση της ΑΙΙΒ (Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων και Υποδομών) κόντρα στην Παγκόσμια Τράπεζα, στη δημιουργία «Αποθεματικού Ταμείου» των BRICS κόντρα στο ΔΝΤ, συμμετέχει στον οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας - Ειρηνικού (APEC) όπως και στην CEE (Σύνοδος Κίνας - Χωρών Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης) και αλλού.
Βεβαίως, το άρθρο των «INTERNATIONAL NEW YORK TIMES», θέλει να δείξει ότι μετριάζεται έως εξαλείφεται ο φόβος (η ζωηρή ανάπτυξη των ΗΠΑ δίνει πνοή αισιοδοξίας στον κόσμο), από δύο στοιχεία, την υπογραφή της μεγαλύτερης εμπορικής συμφωνίας με την Ιαπωνία και άλλα 10 κράτη της ευρύτερης περιοχής του Ειρηνικού και από τις δύο όχθες, αλλά και την επιβράδυνση της οικονομίας της Κίνας.

Τα σχέδια της Κίνας

Αλλά η Κίνα αναπτύσσεται με ρυθμούς 6,9% του ΑΕΠ το 2015, ενώ οι ΗΠΑ με ρυθμούς 2,5% του ΑΕΠ. Η οικονομία της Κίνας, έστω και αν επιβραδύνεται, αναπτύσσεται με ρυθμούς σχεδόν τριπλάσιους απ' αυτούς των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, η πρόσφατη πτώση των χρηματιστηρίων στην Κίνα προκάλεσε πανικό και στις ΗΠΑ. Οχι μόνο γιατί, όπως λένε, πιέστηκε η αγορά των ΗΠΑ από την Κίνα. Αλλά γιατί η ανάπτυξη των ΗΠΑ εξαρτάται κυρίως από τις εξαγωγές, αλλά υπάρχουν δύο παράγοντες ανασταλτικοί: Ο ένας είναι ότι ισχυροποιείται το δολάριο σε σχέση με τα άλλα νομίσματα, άρα δυσκολεύει τις εξαγωγές, ο δεύτερος είναι η μείωση των εισαγωγών στην Κίνα και σε άλλες ισχυρές «αναδυόμενες» οικονομίες. Παρ' όλ' αυτά, το «Bloomberg view» («carital.gr», 12/1/2016), έγραψε άρθρο με τίτλο: «Οχι, η Κίνα δεν είναι καταδικασμένη σε νέα κρίση».
Υπάρχουν, όμως, και άλλα δεδομένα που δείχνουν την ανησυχία των ΗΠΑ και τη σχέση της δικής τους πρωτοκαθεδρίας με τη δεύτερη διεθνώς οικονομία της Κίνας. Στο πλαίσιο των ανταγωνισμών και της διαχείρισης της κρίσης στις συνθήκες βαθιάς διεθνοποίησης, γίνεται προσπάθεια διαμόρφωσης αντιμαχόμενων συμμαχιών και πόλων με επικεφαλής τους ισχυρούς, στην περίπτωσή μας, τις ΗΠΑ και την Κίνα και μάλιστα στα ίδια οικονομικά και γεωγραφικά πεδία του πλανήτη (Ασία, Αφρική, Ευρώπη). Οι ΗΠΑ θέλουν τη δική τους ενίσχυση και την αποδυνάμωση της Κίνας. Αυτό που ο Τζ. Λιου λέει είναι: «Η εθνική και η οικονομική ασφάλεια της χώρας μας τίθενται σε κίνδυνο και επειδή συμμετέχω την τελευταία τριετία σε διεθνείς συναντήσεις μπορώ να σας πω πως οι αναστολές από την πλευρά μας προκαλούν μεγάλη ζημιά», εννοεί ακριβώς ότι η δυσκολία των ΗΠΑ να παίξουν διεθνώς το ρόλο της οικονομικής πρωτοκαθεδρίας τούς αποδυναμώνει διεθνώς, άρα ενισχύει ανταγωνιστές τους. Αλλά πρώτος ανταγωνιστής είναι η Κίνα. Που φαίνεται ότι δεν κάθεται με «σταυρωμένα χέρια». Ετσι μπορεί οι ΗΠΑ να υπέγραψαν τη Συμφωνία Εμπορίου του Ειρηνικού, αλλά την ίδια ώρα συμβαίνουν τα εξής:
«Η Κίνα σήμερα χρησιμοποιεί την οικονομική της ισχύ πιο συχνά, πιο κατηγορηματικά και με πιο ποικιλόμορφο τρόπο από ποτέ. Παρά το ότι η εμπορική και οικονομική δύναμη της Κίνας αυξάνεται, το πιο καινοτόμο γεωοικονομικό της εργαλείο είναι οι υποδομές - τόσο φυσικές όσο και θεσμικές. Εκτεινόμενος από την Ουγγαρία μέχρι την Ινδονησία, ο προϋπολογισμός του Πεκίνου για την ΑΙΙΒ (Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων και Υποδομών) είναι 100 δισ. δολάρια - ποσό που κυρίως διατίθεται για τη χρηματοδότηση δρόμων, σιδηροδρόμων, αγωγών και άλλων υποδομών κατά μήκος της Ευρασίας, λειαίνοντας τις δυτικές προβλέψεις της Κίνας. Οι κινεζικοί πόροι εκτιμάται ότι θα προσθέσουν περί τα 2,5 τρισ. δολάρια στο εμπόριο της Κίνας στην επόμενη δεκαετία, περισσότερο από την αξία των εξαγωγών της το 2013, όταν ήταν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας παγκοσμίως. Επιπλέον, ενώ το Πεκίνο παραμένει ένας ενεργός παίχτης εντός των υφιστάμενων διεθνών θεσμικών οργάνων, προάγει και χρηματοδοτεί επίσης παράλληλες δομές όπως η ΑΙΙΒ και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης. Ο συνολικός στόχος αυτών των προσπαθειών είναι η μεγαλύτερη αυτονομία, κυρίως από τις ΗΠΑ, και μια επέκταση της κινεζικής σφαίρας επιρροής στην Ασία και πέραν αυτής». (Από άρθρο του Mark Leonard στο «European Council on Foreign Relations» - «ευρωενωσιακή δεξαμενή σκέψης» - στις 30 Δεκέμβρη 2015,αναδημοσίευση, «capital.gr»).
Τι είναι όμως η αναβίωση του Δρόμου του Μεταξιού; Ενα σχέδιο ενός δικτύου θαλάσσιων και χερσαίων υποδομών για μεταφορές από την Κίνα μέχρι τη Μεσόγειο, την Ευρώπη και την Αφρική, με τη δημιουργία επενδυτικού ταμείου 40 δισ. δολαρίων για τη χρηματοδότηση αυτών των έργων. Το ταμείο θα δημιουργήσει ένα δίκτυο που θα συνδέει λιμάνια, αεροδρόμια, σιδηροδρομικούς σταθμούς και πόλεις της Κεντρικής και της Νότιας Ασίας, αλλά και την Ασία με τις άλλες ηπείρους. Στόχος είναι η επέκταση του εμπορίου της Κίνας και του ελέγχου της στις θαλάσσιες μεταφορές.
Με το σχέδιο αναβίωσης του Δρόμου του Μεταξιού επιδιώκει την προσέλκυση επενδυτών και από άλλα κράτη και μέσω αυτής της διαδικασίας δημιουργία συμμαχιών υπέρ της. Αυτό όμως ανταγωνίζεται και δυσκολεύει τις ΗΠΑ.
Ολα αυτά είναι μέρος της διαπάλης των Κίνας - ΗΠΑ, για την κυριαρχία στην παγκόσμια αγορά, στο πλαίσιο της εντεινόμενης διεθνοποίησης και της επιδίωξης της Κίνας να ανέλθει στην κορυφή της πυραμίδας.
Να συμπληρώσουμε, επίσης, ότι στην Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων και Υποδομών έκαναν αίτηση για συμμετοχή 40 κράτη με πρώτο απ' όλα τον καλύτερο σύμμαχο των ΗΠΑ στην Ευρώπη, τη Βρετανία.

Και στροφή στην εσωτερική ανάπτυξη

Η Κίνα, εκτός από την εξαγωγή κεφαλαίων για υλοποίηση σχεδίων όπως «Ο Δρόμος του Μεταξιού», έχει επίσης μια τεράστια εσωτερική αγορά, που μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της οικονομίας της. Απαιτεί βεβαίως επενδύσεις. Εως τώρα, η τεράστια ανάπτυξή της ήταν στα παράλια. Βόλευαν τα παράλια, λόγω του μικρού, σχετικά με το εσωτερικό, κόστους των μεταφορών των εμπορευμάτων για εξαγωγές, είτε μέσων παραγωγής είτε αντικειμένων κατανάλωσης. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος της τεράστιας ανισομετρίας στην ανάπτυξη της Κίνας. Ομως υπάρχει τεράστιος πλούτος στο εσωτερικό της, ιδιαίτερα ορυκτός, που μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη βιομηχανίας, αλλά έχει και δυνατότητες αγροτικής ανάπτυξης στην ενδοχώρα. Η έλλειψη υποδομών για μεταφορές δε συμβάλλει σε επενδύσεις σ' αυτούς τους τομείς που θα μπορούσαν να αναπτύξουν ακόμη περισσότερο συνολικά τη μεταποίηση. Διάφορες οικονομικές αναλύσεις μιλούν για στροφή της οικονομικής πολιτικής της Κίνας προς την εσωτερική αγορά. Η οικονομία δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο στις εξαγωγές εμπορευμάτων. Αλλωστε, η οικονομική κρίση κάνει ευάλωτο αυτόν τον τομέα. Πράγματι, η Κίνα έχει ένα πρώτο σχέδιο κρατικών επενδύσεων 10,5 δισ. ευρώ στις υποδομές, ενώ ενισχύει και τον τομέα των υπηρεσιών. Λένε, μάλιστα, ότι αυτή η στροφή θα δώσει νέα ώθηση στην οικονομία της. Επενδυτικά σχέδια λοιπόν και στο εσωτερικό και σε όλες σχεδόν τις ηπείρους.
Η διαπάλη αυτή φυσικά και δε σταματά. Αλλά είναι διαπάλη επιχειρηματικών ομίλων που αντικειμενικά τσακίζει τους λαούς. Οι εργαζόμενοι χειραφετημένοι από την αστική πολιτική να πολεμούν με τη δική τους σημαία στη δική τους αντικαπιταλιστική - αντιμονοπωλιακή ρότα για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου.