Οι εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία και η Ελλάδα

Οι εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία και η Ελλάδα

Eurokinissi

Οι προβλέψεις του ΔΝΤ και του ΟΟΣΑ για την παγκόσμια οικονομία ακολουθούν πτωτική τάση. Το ΔΝΤ προβλέπει αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ για το 2016 3,4% από 3,6% στην πρόβλεψη τον Οκτώβρη 2015. Ο ΟΟΣΑ προβλέπει αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2016 3%, από 3,3% το Νοέμβρη 2015. Εκτιμά ότι η πτωτική τάση εκδηλώνεται συντονισμένα σε Ευρωζώνη - ΗΠΑ - Ιαπωνία, σε συνδυασμό με την επιβράδυνση των λεγόμενων «αναδυόμενων» καπιταλιστικών οικονομιών. Προβλέπει: Ευρωζώνη: 1,4% από 1,8%. Γερμανία: 1,3% από 1,8%. ΗΠΑ: 2% από 2,5%. Ιαπωνία: 0,8% από 1%. Βρετανία: 2,1% από 2,4%. Κίνα: 6,5%, αμετάβλητο σε σχέση με πριν. Βραζιλία: Πτώση 4% σε σχέση με πτώση 1,2% πριν.

Η παγκόσμια καπιταλιστική ανάπτυξη επιβραδύνθηκε κατά 3,1% το 2015 από 3,46% το 2014 (εκτίμηση WEO, Γενάρης 2016). Αυτό αποδίδεται κυρίως στην επιβράδυνση της οικονομίας της Κίνας (6,8% κατ' εκτίμηση OECD EconomicOutlook) και στην κρίση σε Βραζιλία (-3,1%), Ρωσία (-4%). Η Κίνα είναι η δεύτερη σε δύναμη οικονομία αντιπροσωπεύοντας το 17% του παγκόσμιου ΑΕΠ, αλλά σε αυτήν οφείλεται το 50% της παγκόσμιας ανάπτυξης («Βήμα», 30/8/2015).

Επιβράδυνση παραγωγής

Η οικονομία των ΗΠΑ το 2015 (υπουργείο Οικονομικών) αναπτύχθηκε κατά 2,4%, με μεγάλη επιβράδυνση μετά το δεύτερο τρίμηνο και ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες του 2015. Η επιβράδυνση των τελευταίων μηνών αποδίδεται στις αδύναμες καταναλωτικές δαπάνες, στην πτώση των εξαγωγών και στη μείωση των επενδύσεων, που παρουσιάζεται από την αρχή του 2015.

Η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα (FED) εκτιμά ότι «τα αμερικανικά εργοστάσια συνεχίζουν να λειτουργούν κάτω από το δυναμικό τους. Το ποσοστό χρησιμοποίησης της παραγωγικής ικανότητας σκαρφάλωσε στο 77,1% τον Ιανουάριο. Σε προηγούμενους κύκλους οικονομικής επέκτασης το ποσοστό χρησιμοποίησης της παραγωγικής ικανότητας ξεπερνά το 80%» («Capital.gr», 29/1/2016).

Η Ευρωζώνη παραμένει σε περιορισμένους ρυθμούς ανάπτυξης (1,5% το 2015 έναντι 0,9% το 2014), με φόβους για αστάθεια της ανάκαμψης της Γαλλίας και της Ιταλίας. Ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της παραμένουν οξυμένες διαφορές ως προς τη δημοσιονομική τους κατάσταση: Πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών 8,6% στη Γερμανία, ενώ έλλειμμα 1,5% στη Γαλλία, οριακό δημοσιονομικό πλεόνασμα στη Γερμανία, ενώ δημοσιονομικό έλλειμμα 3,4% στη Γαλλία. Αυτά οξύνουν τις μεταξύ τους αντιθέσεις, ενώ δείχνουν δυσκολίες συνολικά στην ανάκαμψη.

Παρατηρείται δε συνεχής πτώση της βιομηχανικής παραγωγής σε Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία. Στη Γερμανία έπεσε η παραγωγή επενδυτικών εμπορευμάτων 3,3% το Νοέμβρη 2015, σε σχέση με αύξηση 2,5% τον Οκτώβρη, ενώ η μεταποιητική παραγωγή υποχώρησε κατά 0,8%. Επίσης, κατά 1,2% έπεσε το Δεκέμβρη η βιομηχανική παραγωγή. Η βιομηχανική παραγωγή στη Γαλλία έπεσε το Νοέμβρη του 2015 κατά 0,9% μετά από την άνοδο του Οκτώβρη, ενώ κατά 1,6% έπεσε το Δεκέμβρη. Η βιομηχανική παραγωγή της Ιταλίας σημείωσε μείωση κατά 0,5% σε μηνιαία βάση.

Δυσκολίες στο χρηματοπιστωτικό τομέα

Δυσκολίες εμφανίζονται και στο νευραλγικό τομέα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Στις ΗΠΑ, ο τραπεζικός δείκτης KBW, ο οποίος περιλαμβάνει 24 μεγάλες και περιφερειακές τράπεζες, έχει υποχωρήσει κατά 19% από την αρχή του 2016 και κατά 26% από τον Ιούλη του 2015. Η μετοχή της Bank of America έχει υποχωρήσει κατά 27,56% από την αρχή του έτους, της Morgan Stanley κατά 28,67%, της Citi κατά 27,88% και της JP Morgan κατά 16%, είναι στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 52 βδομάδων. Εκτιμάται ότι η πτώση των τραπεζικών μετοχών αντανακλά την πτώση στην αγορά πρώτων υλών, την επιβράδυνση της οικονομίας της Κίνας και τα προβλήματα των ευρωπαϊκών τραπεζών («Καθημερινή»).

Στην ΕΕ, η μετοχή της Deutsche Bank έχει πτώση κατά σχεδόν 39% από τις αρχές του 2016. Γι' αυτό και υπήρξε συντονισμένη προσπάθεια στήριξης της αξιοπιστίας της με δηλώσεις των Σόιμπλε, Κράιαν κ.ά. και δημοσιεύματα για έκτακτο σχέδιο επαναγοράς ομολόγων από τη γερμανική τράπεζα ύψους 50 δισ. ευρώ («Financial Times»). Επίσης, η χρηματιστηριακή αξία της Barclays, της Societe Generale, της UBS και της Credit Suisse έχει πέσει πάνω από 25%. Ηδη έχουν ανακοινωθεί ζημιογόνα αποτελέσματα από Deutsche Bank και Credit Suisse (για πρώτη φορά από το 2008). Ολα αυτά επιδρούν αρνητικά και στα διεθνή χρηματιστήρια.

Σε αυτό το έδαφος έχει ανοίξει μεγάλη συζήτηση για την ικανότητα των ευρωπαϊκών τραπεζών να διαχειριστούν προβληματικά «κόκκινα» δάνεια, ιδιαίτερα των ιταλικών, και όχι τυχαία, αφού το συνολικό ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων ανέρχεται σε περίπου 1 τρισ. ευρώ, ποσό που ισοδυναμεί με το ετήσιο ΑΕΠ της Ισπανίας και με το 7,3% του ΑΕΠ της ΕΕ.

Οι αντιθέσεις, η αλληλεξάρτηση και η Ελλάδα

Οι πιέσεις της ιταλικής και της γαλλικής κυβέρνησης προς τη γερμανική για χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής εκφράστηκαν στην πρόσφατη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των 6 ιδρυτικών κρατών της ΕΟΚ. Ο Ιταλός πρωθυπουργός τόνισε ότι «έχει έρθει η στιγμή να ανοίξουμε τη δημόσια συζήτηση για το πώς μπορεί να λειτουργήσει η ΕΕ καλύτερα». Ως βασικές προτάσεις παραμένουν αυτές του Γάλλου Προέδρου, Φρ. Ολάντ, για συγκρότηση κυβέρνησης και Κοινοβουλίου της Ευρωζώνης, και του Β. Σόιμπλε για τη συγκρότηση Ανεξάρτητου Δημοσιονομικού Συμβουλίου που θα κρίνει την πορεία των κρατών - μελών σύμφωνα με το Σύμφωνο Σταθερότητας.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, επανέρχεται η συζήτηση για την πιθανότητα grexit, που μπορεί να αξιοποιηθεί από τη γερμανική κυβέρνηση ως μοχλός πίεσης για την κάμψη των αντιδράσεων προς την πρότασή της για το μέλλον της Ευρωζώνης.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της FED και του ΔΝΤ, οι βασικοί κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία το 2016 είναι η συνεχιζόμενη επιβράδυνση της Κίνας, η κρίση στη Βραζιλία, η συρρίκνωση της βιομηχανικής παραγωγής στον σκληρό πυρήνα της Ευρωζώνης, η ανακοίνωση ζημιογόνων αποτελεσμάτων από ισχυρούς τραπεζικούς ομίλους. Επιδρούν επίσης η τεράστια πτώση των τιμών του πετρελαίου, των πρώτων υλών και η υπερπαραγωγή τους. Αυτή η κατάσταση επιδρά αρνητικά στην οικονομία ΗΠΑ - Ευρωζώνης, γιατί μειώνονται οι εξαγωγές τους.

Στις ΗΠΑ, η επικεφαλής της FED, Τζάνετ Γέλεν, ανέβαλε την επόμενη αύξηση των επιτοκίων δανεισμού σε δολάρια γιατί η ενίσχυση του δολαρίου έναντι του ευρώ και άλλων νομισμάτων είναι δυσμενής παράγοντας για τις αμερικανικές εξαγωγές.

Η τεράστια ανησυχία τους οφείλεται στη βαθιά αλληλεξάρτηση των καπιταλιστικών οικονομιών, λόγω του συνεχούς βαθέματος της καπιταλιστικής διεθνοποίησης σε συνθήκες οξύτατου ανταγωνισμού και ανισομετρίας. Ζήτημα που δεν αφήνει ανεπηρέαστη και την καπιταλιστική οικονομία της Ελλάδας.

Στην ελληνική οικονομία, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία, η συρρίκνωση του ΑΕΠ το 2015 ήταν 1,1%, ενώ η πρόβλεψη του ΔΝΤ για το 2016 είναι νέα συρρίκνωση 1,3%. Η μείωση της κεφαλαιοποίησης στο ελληνικό χρηματιστήριο, όπου στις πρώτες 26 συνεδριάσεις του 2016 οι απώλειες είναι διπλάσιες από τις ετήσιες του 2015 (-6,2 δισ. το 2015, ενώ φτάνουν τα -13,8 δισ. στο πρώτο δεκαήμερο του Φλεβάρη του 2016), είναι σημάδι αρνητικής οικονομικής πορείας.

Η δε κυβερνητική αστάθεια έχει άμεση σχέση με την εξέλιξη στην οικονομία όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε Ευρωζώνη, ΕΕ και διεθνώς, σε συνδυασμό με τις γεωστρατηγικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή μας.

Μέσα σε όλα αυτά, η Κίνα επιμένει στην ανάδειξη του Πειραιά σε βασική νότια πύλη εξαγωγής των εμπορευμάτων της στην ΕΕ. Το σχέδιο της COSCO περιλαμβάνει σημαντική αναβάθμιση της ικανότητας μεταφοράς εμπορευμάτων, επενδύσεις στο ναυπηγοεπισκευαστικό τομέα, στην κρουαζιέρα, στην εφοδιαστική αλυσίδα - αποθήκευση - συναρμολόγηση και στις σιδηροδρομικές μεταφορές προς την Κεντρική Ευρώπη. Επομένως, η Κίνα επιθυμεί την παραμονή της Ελλάδας σε ΕΕ - Ευρωζώνη.

Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση προσπαθεί να αναβαθμίσει τη συμμαχία με το Ισραήλ, επιχειρεί άνοιγμα στο Ιράν και διατηρεί αντιφατικές σχέσεις ανταγωνισμού και συνεργασίας με την Τουρκία. Το πρόσφατο μνημόνιο ναυτιλιακής συνεργασίας Ελλάδας - Τουρκίας αποτελεί την πιο σημαντική εξέλιξη στις οικονομικές ελληνοτουρκικές σχέσεις. Μεγαλύτερης έκτασης και βάθους είναι οι συμφωνίες συνεργασίας με το Ισραήλ, που αφορούν τα ενεργειακά και τη στρατιωτική συνεργασία σε όλα τα επίπεδα. Μόνο που και με αυτά εμπλέκει το λαό πιο βαθιά στους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς με χίλιους δυο κινδύνους.

Η στάση του λαού σε κάθε ενδεχόμενο

Απ' όλα τα παραπάνω φαίνεται ότι οι όποιες προσπάθειες για ανάκαμψη της καπιταλιστικής οικονομίας στην Ελλάδα συναντιούνται με τις ισχυρές δυσκολίες που αντιμετωπίζει συνολικά η καπιταλιστική οικονομία τόσο στην ΕΕ όσο και διεθνώς. Οι προβλέψεις για την πορεία της ελληνικής οικονομίας είναι αβέβαιες, με ανοιχτό το ενδεχόμενο να επικρατήσουν τα αρνητικά σενάρια. Αυτό πρακτικά σημαίνει, είτε επιβεβαιωθούν είτε όχι (αφού ο κίνδυνος να επιβεβαιωθούν είναι ορατός), ότι οι απαιτήσεις για νέα αντιλαϊκά μέτρα και αναδιαρθρώσεις προκειμένου να στηριχθεί η προσπάθεια ανάκαμψης του κεφαλαίου, να διαμορφωθεί έδαφος για επενδύσεις θα ενισχύονται, δηλαδή ο λαός, οι εργαζόμενοι θα συνεχίζουν να βιώνουν μια αντιλαϊκή επίθεση δίχως τέλος. Ταυτόχρονα, σε αυτό το περιβάλλον θα οξύνονται οι ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις στην περιοχή, στις οποίες η Ελλάδα είναι μπλεγμένη ως τα μπούνια. Σε αυτή τη βάση θα συνεχίζουν τα προβλήματα στην κυβερνητική σταθερότητα, θα επιδρούν γενικότερα στις διεργασίες στο πολιτικό σύστημα. Το κρίσιμο ζήτημα είναι στους εργαζόμενους, στα φτωχά λαϊκά στρώματα να μην περάσει ο φόβος που γίνεται προσπάθεια να καλλιεργηθεί προκειμένου να αποδεχτούν για άλλη μια φορά τις αρνητικές εξελίξεις. Να μη συνεχίζουν να πληρώνουν την κρίση και την ανάκαμψη για λογαριασμό του κεφαλαίου. Είναι βαρέλι δίχως πάτο οι θυσίες που ζητιούνται και θα συνεχίσουν να ζητιούνται από το λαό. Ο λαός, το εργατικό - λαϊκό κίνημα να μη φοβηθούν τις δυσκολίες του αστικού πολιτικού συστήματος, αντίθετα να τις ενισχύσουν, να τις διευρύνουν με τον αγώνα τους, να αξιοποιούν κάθε ρωγμή και δυνατότητα, για να βάζουν εμπόδια, να συγκεντρώσουν τα πυρά τους απέναντι στον πραγματικό αντίπαλο, το κεφάλαιο, την εξουσία του, να συμπορευθούν με την πολιτική πρόταση του ΚΚΕ.