Καταστροφές και θρίαμβοι
Η σημερινή ανάρτηση πιάνει το νήμα από εκεί που το αφήσαμε χτες, για να
ασχοληθεί με μια πτυχή της "επιστημονικής" χρυσόσκονης, που καλύπτει με
"ακλόνητα, ιστορικά" επιχειρήματα την πολιτική του αντιλαϊκού
αντιλαϊκισμού. Και με ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της λογικής.
Το πιο διαφημισμένο και δημοφιλές (βάση πωλήσεων) αντιλαϊκό εγχειρίδιο των ημερών είναι τα "εμφύλια πάθη" του γνωστού αντιλαϊκού δίδυμου (κάτι σαν τρίδυμο λαϊκό από την ανάποδη) Καλύβα-Μαραντζίδη, όπου αναφέρονται συχνά (έμμεσα μεν, φωτογραφικά δε) στο έργο και τις απόψεις του Μαργαρίτη. Αλλά καλύτερα να ρωτήσετε το Λαϊκό Στρώμα, που το διαβάζει αυτές τις μέρες. Εδώ θα δούμε κάτι παρεμφερές, μια επισκόπηση της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας από το Στάθη Καλύβα, που γράφτηκε στα αγγλικά για μια εκδοτική σειρά του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης με γενικό τίτλο "What everyone needs to know about..." και μεταφράστηκε στα ελληνικά, για να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, με τον τίτλο της ανάρτησης.
Η κε του μπλοκ θα αποφύγει τον πειρασμό να αναφερθεί αναλυτικά σε μια σειρά παράπλευρα ζητήματα, όπως:
-την πλουραλιστική βιβλιογραφία που παραπέμπει αποκλειστικά στον ίδιο, το Μαρατζίδη (που είναι το ίδιο), το Βερέμη (δηλ το ίδιο) και όλο το αντίστοιχο σινάφι.
-τη μεθοδολογία των απλουστευτικών ερωτοαπαντήσεων, όπου ο εκλαϊκευτικός, επισκοπικός χαρακτήρας της μελέτης "δικαιολογεί" τις πιο χοντροκομμένες αφαιρέσεις και στρεβλώσεις.
-την προσπάθεια του συγγραφέα να παρουσιαστεί ως ένας μετριοπαθής αιρετικός, που καταθέτει την πρωτότυπη ερμηνεία του προς συζήτηση, γόνιμη κι εποικοδομητική, αλλά συναντά συχνά έναν κακόπιστο δογματισμό που την αποτρέπει.
Αρκετά χαρακτηριστικό αυτής της "μετριοπαθούς, αιρετικής προσέγγισης" είναι τα τιτιβίσματα του Καλύβα στο τουίτερ, όπως αυτό που εγκαλεί τους επικριτές της ΕΕ για το προσφυγικό, καθώς οι ίδιοι οι πρόσφυγες επιθυμούν να ταξιδέψουν στην Ευρώπη! Ωστόσο η δημοκρατική του μετριοπάθεια δεν του απαγορεύει να μπλοκάρει μαζικά τους χρήστες που αρθρώνουν "κακόπιστο κι ενοχλητικό" αντίλογο.
Εστιάζουμε λοιπόν στην ουσία και το βασικό ερμηνευτικό σχήμα του Καλύβα, που εξετάζει διαχρονικά την προσπάθεια εκσυγχρονισμού του νεοελληνικού κράτους, για να φτάσει στο επίπεδο της προηγμένης Δύσης, και θεωρεί πως παρά τα όποια ελλείμματα αυτού του άλματος, το εγχείρημα στέφθηκε γενικά με επιτυχία, καθιστώντας την Ελλάδα μια πρωτοποριακή περίπτωση ύστερου εκσυγχρονισμού για τις χώρες της περιφέρειας και του τρίτου κόσμου. Κι αυτή η αντιφατική επιτυχία αφορά και κάθε έναν από τους επτά κύκλους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, που έκλειναν συνήθως με καταστροφικές αποτυχίες (χρεοκοπία, μικρασιατική καταστροφή, εμφύλιος, χούντα, κρίση), αλλά δεν αναιρούσαν τα κεκτημένα των προηγούμενων κύκλων ανάπτυξης, κι αυτό οφείλεται κυρίως στις σωτήριες εξωτερικές επεμβάσεις, που εξασφάλιζαν παράλληλα τις προϋποθέσεις για το επόμενο άλμα.
Αυτή η προσέγγιση απορρίπτει το ερμηνευτικό σχήμα της εξάρτησης (αν και ουσιαστικά το περιγράφει και το δικαιώνει σε μεγάλο βαθμό) και θεωρεί πως η Ελλάδα είχε την τύχη και την παρρησία να επιλέγει τις σωστές συμμαχίες σε διεθνές επίπεδο και να ευνοείται από αυτές, για να πλησιάσει το μεγάλο της στόχο: τον εκσυγχρονισμό της και τη μεταλλαγή της σε μια σύγχρονη, ευημερούσα δημοκρατία.
Στα πλαίσια αυτού του διαχρονικού σαξές στόρι.
-επικρίνεται πχ ο όρος "βαυαροκρατία" που παραπέμπει στην Τουρκοκρατία και εκμηδενίζει τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του Όθωνα και των συμβούλων του.
-αποσιωπάται η βασική ευθύνη των συμμάχων για την κατάληξη της μικρασιατικής περιπέτειας, ενώ η συνέχεια του εφιάλτη για τους πρόσφυγες που κατάφεραν να τη γλιτώσουν και η μετεγκατάστασή τους στη χώρα μας, χαρακτηρίζεται ως "το μεγαλύτερο ειρηνικό επίτευγμα του νεοελληνικού κράτους (Μαυρογορδάτος), καθώς έγινε πολύ πιο γρήγορα, ομαλά και αποτελεσματικά απ' ό,τι αναμενόταν.
-Εξυπακούεται πως η χούντα δεν ήταν αμερικανοκίνητη (κάτι με το οποίο θα συμφωνούσαν ίσως και στελέχη της ΔΦΑ, πχ αυτά που χρεώνονται με τη σύνταξη των ανακοινώσεων του (συγ)κυβερνώντος κόμματος για την επέτειο του Πολυτεχνείου.
Παρ' ότι εκ των υστέρων επικράτησε η αντίληψη πως το πραξικόπημα υποκινήθηκε και οργανώθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η ερμηνεία αυτή δεν τεκμηριώνεται. Εναλλακτικά, το πραξικόπημα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια απόπειρα των ενόπλων δυνάμεων να διατηρήσουν την προνομιακή θεσμική τους θέση, ενόψει της ολοένα μεγαλύτερης αμφισβήτησής της από την κοινωνία. Από την άποψη αυτή, μπορεί να λεχθεί πως αποτέλεσε έκφραση των συντεχνιακών συμφερόντων του στρατού και, πιο συγκεκριμένα, μιας κάστας αξιωματικών, κυρίως συνταγματαρχών, που αντιδρούσαν στις περιορισμένες τους επαγγελματικές προοπτικές, καθώς οι προοπτικές προαγωγής τους ήταν περιορισμένες. Πρόσφατες έρευνες, ωστόσο, προβάλλουν μια πιο πειστική ερμηνεία, δείχνοντας πως οι ένοπλες δυνάμεις βρίσκονταν, τουλάχιστον από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, κάτω από τον έλεγχο της πολιτικής ηγεσίας. Η πολιτική κρίση της περιόδου 1963-67 ήταν εκείνη που οδήγησε στη χαλάρωση του πολιτικού ελέγχου επί των ενόπλων δυνάμεων και έδωσε την ευκαιρία σε μια ομάδα φανατικών αντικομμουνιστών και αντικοινοβουλευτικών αξιωματικών να υφαρπάξουν την εξουσία. Το πραξικόπημα, δηλαδή, δεν αποτελούσε κληρονομιά του Εμφυλίου, αλλά ήταν απότοκο της αποτυχίας των πολιτικών ηγεσιών να καταλήξουν σε συναίνεση σχετικά με τη διαχείριση της πορείας του εκδημοκρατισμού.
Κρίμα μόνο που δεν ενημερώθηκε εγκαίρως κι ο Κλίντον για αυτές τις νεότερες έρευνες κι αναγκάστηκε να ζητήσει συγνώμη για την ενεργό στήριξη της χούντας. Μην ξεχνάτε όμως την αποβολή της χουντικής ελληνικής κυβέρνησης από το δημοκρατικό πρόδρομο της Ενωμένης Ευρώπης.
-Έκφραση αυτής της πετυχημένης επιλογής ήταν φυσικά κι η επέμβαση των Άγγλων (και μετέπειτα των Αμερικάνων) κατά τη διάρκεια του (λίγο παράξενου με τόσο πολυεθνική σύνθεση) εμφυλίου. Το κλείσιμο αυτού του κύκλου βρίσκει την Ελλάδα πληγωμένη μεν, αλλά να έχει αποφύγει τον κίνδυνο του κομμουνισμού και να ευεργετείται από το αναπτυξιακό σχέδιο Μάρσαλ. Εδώ ο Καλύβας παρασύρεται λίγο από τα (μετ)εμφυλιακά πάθη του και παραμερίζει κάθε πρόσχημα αντικειμενικότητας.
Εκεί που καταθέτει όμως τα διαπιστευτήριά του είναι στην εξέταση κι ερμηνεία της κρίσης, όπου αναπαράγει διεξοδικά όλα τα ιδεολογήματα που παρακολουθήσαμε συνοπτικά στην προηγούμενη ανάρτηση (για το προπατορικό αμάρτημα του λαϊκισμού, την ευνοιοκρατία υπέρ των δημοσίων υπαλλήλων, κτλ).
Ένα προπαγανδιστικό έργο στοχεύει πάντα στο παρόν και το μέλλον, μέσα από την ανασκευή του παρελθόντος. Το βασικό είναι να πειστεί ο αναγνώστης για αυτό το σαξές στόρι διαρκείας της χώρας που δεν πρέπει να ανακοπεί, να αφομοιώσει τη σωτήρια αξία χρήσης των διεθνών επεμβάσεων, να μην επιδιώκει τυφλές συγκρούσεις και να διδαχτεί από την ιστορία πως ο ουρανός θα γίνει πιο γαλανός. Έτσι που να διαιωνιστεί το κυρίαρχο εκμεταλλευτικό σχήμα και οι θρίαμβοι της αστικής τάξης να περνάνε πάντα πάνω από τις καταστροφές της εργατικής και των λαϊκών στρωμάτων, που θα βγάζουν πρώτο σε πωλήσεις το βιβλίο του Καλύβα, για να ξεχνάνε τα εμφύλια, ταξικά πάθη που δε χωρίζουν την ελληνική κοινωνία.
Το πιο διαφημισμένο και δημοφιλές (βάση πωλήσεων) αντιλαϊκό εγχειρίδιο των ημερών είναι τα "εμφύλια πάθη" του γνωστού αντιλαϊκού δίδυμου (κάτι σαν τρίδυμο λαϊκό από την ανάποδη) Καλύβα-Μαραντζίδη, όπου αναφέρονται συχνά (έμμεσα μεν, φωτογραφικά δε) στο έργο και τις απόψεις του Μαργαρίτη. Αλλά καλύτερα να ρωτήσετε το Λαϊκό Στρώμα, που το διαβάζει αυτές τις μέρες. Εδώ θα δούμε κάτι παρεμφερές, μια επισκόπηση της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας από το Στάθη Καλύβα, που γράφτηκε στα αγγλικά για μια εκδοτική σειρά του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης με γενικό τίτλο "What everyone needs to know about..." και μεταφράστηκε στα ελληνικά, για να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, με τον τίτλο της ανάρτησης.
Η κε του μπλοκ θα αποφύγει τον πειρασμό να αναφερθεί αναλυτικά σε μια σειρά παράπλευρα ζητήματα, όπως:
-την πλουραλιστική βιβλιογραφία που παραπέμπει αποκλειστικά στον ίδιο, το Μαρατζίδη (που είναι το ίδιο), το Βερέμη (δηλ το ίδιο) και όλο το αντίστοιχο σινάφι.
-τη μεθοδολογία των απλουστευτικών ερωτοαπαντήσεων, όπου ο εκλαϊκευτικός, επισκοπικός χαρακτήρας της μελέτης "δικαιολογεί" τις πιο χοντροκομμένες αφαιρέσεις και στρεβλώσεις.
-την προσπάθεια του συγγραφέα να παρουσιαστεί ως ένας μετριοπαθής αιρετικός, που καταθέτει την πρωτότυπη ερμηνεία του προς συζήτηση, γόνιμη κι εποικοδομητική, αλλά συναντά συχνά έναν κακόπιστο δογματισμό που την αποτρέπει.
Αρκετά χαρακτηριστικό αυτής της "μετριοπαθούς, αιρετικής προσέγγισης" είναι τα τιτιβίσματα του Καλύβα στο τουίτερ, όπως αυτό που εγκαλεί τους επικριτές της ΕΕ για το προσφυγικό, καθώς οι ίδιοι οι πρόσφυγες επιθυμούν να ταξιδέψουν στην Ευρώπη! Ωστόσο η δημοκρατική του μετριοπάθεια δεν του απαγορεύει να μπλοκάρει μαζικά τους χρήστες που αρθρώνουν "κακόπιστο κι ενοχλητικό" αντίλογο.
Εστιάζουμε λοιπόν στην ουσία και το βασικό ερμηνευτικό σχήμα του Καλύβα, που εξετάζει διαχρονικά την προσπάθεια εκσυγχρονισμού του νεοελληνικού κράτους, για να φτάσει στο επίπεδο της προηγμένης Δύσης, και θεωρεί πως παρά τα όποια ελλείμματα αυτού του άλματος, το εγχείρημα στέφθηκε γενικά με επιτυχία, καθιστώντας την Ελλάδα μια πρωτοποριακή περίπτωση ύστερου εκσυγχρονισμού για τις χώρες της περιφέρειας και του τρίτου κόσμου. Κι αυτή η αντιφατική επιτυχία αφορά και κάθε έναν από τους επτά κύκλους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, που έκλειναν συνήθως με καταστροφικές αποτυχίες (χρεοκοπία, μικρασιατική καταστροφή, εμφύλιος, χούντα, κρίση), αλλά δεν αναιρούσαν τα κεκτημένα των προηγούμενων κύκλων ανάπτυξης, κι αυτό οφείλεται κυρίως στις σωτήριες εξωτερικές επεμβάσεις, που εξασφάλιζαν παράλληλα τις προϋποθέσεις για το επόμενο άλμα.
Αυτή η προσέγγιση απορρίπτει το ερμηνευτικό σχήμα της εξάρτησης (αν και ουσιαστικά το περιγράφει και το δικαιώνει σε μεγάλο βαθμό) και θεωρεί πως η Ελλάδα είχε την τύχη και την παρρησία να επιλέγει τις σωστές συμμαχίες σε διεθνές επίπεδο και να ευνοείται από αυτές, για να πλησιάσει το μεγάλο της στόχο: τον εκσυγχρονισμό της και τη μεταλλαγή της σε μια σύγχρονη, ευημερούσα δημοκρατία.
Στα πλαίσια αυτού του διαχρονικού σαξές στόρι.
-επικρίνεται πχ ο όρος "βαυαροκρατία" που παραπέμπει στην Τουρκοκρατία και εκμηδενίζει τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του Όθωνα και των συμβούλων του.
-αποσιωπάται η βασική ευθύνη των συμμάχων για την κατάληξη της μικρασιατικής περιπέτειας, ενώ η συνέχεια του εφιάλτη για τους πρόσφυγες που κατάφεραν να τη γλιτώσουν και η μετεγκατάστασή τους στη χώρα μας, χαρακτηρίζεται ως "το μεγαλύτερο ειρηνικό επίτευγμα του νεοελληνικού κράτους (Μαυρογορδάτος), καθώς έγινε πολύ πιο γρήγορα, ομαλά και αποτελεσματικά απ' ό,τι αναμενόταν.
-Εξυπακούεται πως η χούντα δεν ήταν αμερικανοκίνητη (κάτι με το οποίο θα συμφωνούσαν ίσως και στελέχη της ΔΦΑ, πχ αυτά που χρεώνονται με τη σύνταξη των ανακοινώσεων του (συγ)κυβερνώντος κόμματος για την επέτειο του Πολυτεχνείου.
Παρ' ότι εκ των υστέρων επικράτησε η αντίληψη πως το πραξικόπημα υποκινήθηκε και οργανώθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η ερμηνεία αυτή δεν τεκμηριώνεται. Εναλλακτικά, το πραξικόπημα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια απόπειρα των ενόπλων δυνάμεων να διατηρήσουν την προνομιακή θεσμική τους θέση, ενόψει της ολοένα μεγαλύτερης αμφισβήτησής της από την κοινωνία. Από την άποψη αυτή, μπορεί να λεχθεί πως αποτέλεσε έκφραση των συντεχνιακών συμφερόντων του στρατού και, πιο συγκεκριμένα, μιας κάστας αξιωματικών, κυρίως συνταγματαρχών, που αντιδρούσαν στις περιορισμένες τους επαγγελματικές προοπτικές, καθώς οι προοπτικές προαγωγής τους ήταν περιορισμένες. Πρόσφατες έρευνες, ωστόσο, προβάλλουν μια πιο πειστική ερμηνεία, δείχνοντας πως οι ένοπλες δυνάμεις βρίσκονταν, τουλάχιστον από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, κάτω από τον έλεγχο της πολιτικής ηγεσίας. Η πολιτική κρίση της περιόδου 1963-67 ήταν εκείνη που οδήγησε στη χαλάρωση του πολιτικού ελέγχου επί των ενόπλων δυνάμεων και έδωσε την ευκαιρία σε μια ομάδα φανατικών αντικομμουνιστών και αντικοινοβουλευτικών αξιωματικών να υφαρπάξουν την εξουσία. Το πραξικόπημα, δηλαδή, δεν αποτελούσε κληρονομιά του Εμφυλίου, αλλά ήταν απότοκο της αποτυχίας των πολιτικών ηγεσιών να καταλήξουν σε συναίνεση σχετικά με τη διαχείριση της πορείας του εκδημοκρατισμού.
Κρίμα μόνο που δεν ενημερώθηκε εγκαίρως κι ο Κλίντον για αυτές τις νεότερες έρευνες κι αναγκάστηκε να ζητήσει συγνώμη για την ενεργό στήριξη της χούντας. Μην ξεχνάτε όμως την αποβολή της χουντικής ελληνικής κυβέρνησης από το δημοκρατικό πρόδρομο της Ενωμένης Ευρώπης.
-Έκφραση αυτής της πετυχημένης επιλογής ήταν φυσικά κι η επέμβαση των Άγγλων (και μετέπειτα των Αμερικάνων) κατά τη διάρκεια του (λίγο παράξενου με τόσο πολυεθνική σύνθεση) εμφυλίου. Το κλείσιμο αυτού του κύκλου βρίσκει την Ελλάδα πληγωμένη μεν, αλλά να έχει αποφύγει τον κίνδυνο του κομμουνισμού και να ευεργετείται από το αναπτυξιακό σχέδιο Μάρσαλ. Εδώ ο Καλύβας παρασύρεται λίγο από τα (μετ)εμφυλιακά πάθη του και παραμερίζει κάθε πρόσχημα αντικειμενικότητας.
Εκεί που καταθέτει όμως τα διαπιστευτήριά του είναι στην εξέταση κι ερμηνεία της κρίσης, όπου αναπαράγει διεξοδικά όλα τα ιδεολογήματα που παρακολουθήσαμε συνοπτικά στην προηγούμενη ανάρτηση (για το προπατορικό αμάρτημα του λαϊκισμού, την ευνοιοκρατία υπέρ των δημοσίων υπαλλήλων, κτλ).
Ένα προπαγανδιστικό έργο στοχεύει πάντα στο παρόν και το μέλλον, μέσα από την ανασκευή του παρελθόντος. Το βασικό είναι να πειστεί ο αναγνώστης για αυτό το σαξές στόρι διαρκείας της χώρας που δεν πρέπει να ανακοπεί, να αφομοιώσει τη σωτήρια αξία χρήσης των διεθνών επεμβάσεων, να μην επιδιώκει τυφλές συγκρούσεις και να διδαχτεί από την ιστορία πως ο ουρανός θα γίνει πιο γαλανός. Έτσι που να διαιωνιστεί το κυρίαρχο εκμεταλλευτικό σχήμα και οι θρίαμβοι της αστικής τάξης να περνάνε πάντα πάνω από τις καταστροφές της εργατικής και των λαϊκών στρωμάτων, που θα βγάζουν πρώτο σε πωλήσεις το βιβλίο του Καλύβα, για να ξεχνάνε τα εμφύλια, ταξικά πάθη που δε χωρίζουν την ελληνική κοινωνία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου