Συγχρονισμένη υποβάθμιση και ρίσκα με ενδεχόμενο νέας κρίσης

Συγχρονισμένη υποβάθμιση και ρίσκα με ενδεχόμενο νέας κρίσης

Σ' αυτό το φόντο οξύνονται οι ανταγωνισμοί, σ' αυτές τις εξελίξεις εντάσσονται και οι διεργασίες για την ελληνική οικονομία

Αποψη από την Εαρινή Σύνοδο του ΔΝΤ

Στην τέταρτη κατά σειρά υποβάθμιση των εκτιμήσεων για τους ρυθμούς ανάκαμψης στην παγκόσμια οικονομία προχώρησε τις προηγούμενες μέρες το ΔΝΤ, με χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η επιβράδυνση στην οικονομική δραστηριότητα εκδηλώνεται συγχρονισμένα στα καπιταλιστικά κέντρα, στις οικονομίες και τα κράτη που τα απαρτίζουν. Σημαντικό στοιχείο της πρόσφατης έκθεσης του ιμπεριαλιστικού οργανισμού αποτελεί και το γεγονός ότι διαβλέπει το ενδεχόμενο επανόδου σε ρυθμούς πτώσης της οικονομικής δραστηριότητας και του ΑΕΠ: «Σε περίπτωση που μια σημαντική υστέρηση στην ανάπτυξη απειλήσει να οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε ύφεση, μια συλλογική αντίδραση μακροοικονομικής πολιτικής θα χρειαστεί. Οι φορείς χάραξης πολιτικής στις μεγαλύτερες οικονομίες θα πρέπει να προσδιορίσουν προληπτικά επιπλέον ενέργειες πολιτικής που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν άμεσα εάν υπάρξουν ενδείξεις ότι τα παγκόσμια ρίσκα είναι έτοιμα να υλοποιηθούν», αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση.
Βέβαια, ειδική σημασία έχει το γεγονός ότι τα σημάδια της προηγούμενης καπιταλιστικής κρίσης, παρά τους όποιους αναιμικούς ρυθμούς ανάκαμψης, συνεχίζουν να έχουν εμφανή παρουσία στην Ευρωζώνη, με επίκεντρο την αδυναμία ανάκαμψης των νέων κερδοφόρων επενδύσεων. Επί της ουσίας, το ΔΝΤ λέει καθαρά ότι «οι φορείς χάραξης πολιτικής στις μεγαλύτερες οικονομίες» - δηλαδή οι κυβερνήσεις και οι ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί - θα πρέπει να προετοιμάζονται για νέα μέτρα θωράκισης του κεφαλαίου για τον έλεγχο και την τιθάσευση της καπιταλιστικής κρίσης. Σε κάθε περίπτωση, οι οξύτατες αντιθέσεις στην Ευρωζώνη, με επίκεντρο την «ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης» (ΟΝΕ), εντάσσονται ακριβώς σε αυτήν τη διεργασία, σηματοδοτώντας, ταυτόχρονα, τα μνημόνια διαρκείας απέναντι στους ευρωπαϊκούς λαούς.
Ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης αναμένεται να επιβραδυνθεί στις μεγάλες ανεπτυγμένες οικονομίες, ανακοίνωσε, παράλληλα με το ΔΝΤ, και ο ΟΟΣΑ: «Οι σύνθετοι πρόδρομοι δείκτες συνεχίζουν να καταδεικνύουν επιβράδυνση της ανάπτυξης στις ΗΠΑ, στη Βρετανία και την Ιαπωνία, ενώ ανάλογες προοπτικές αναμένονται τώρα στη Γερμανία και την Ιταλία», ανέφερε σε ανακοίνωσή του ο ιμπεριαλιστικός οργανισμός.
Μάλιστα, σε σχετικά πρόσφατη έκθεση και ο ΟΟΣΑ προειδοποιούσε για την εκδήλωση νέου κύκλου καπιταλιστικής κρίσης στην παγκόσμια οικονομία. Σύμφωνα με την τελευταία εξαμηνιαία έκθεσή του, οι ροές του παγκόσμιου εμπορίου έχουν μειωθεί επικίνδυνα, κοντά σε επίπεδα που συνήθως συνδέονται με την εμφάνιση παγκόσμιας ύφεσης. Οπως χαρακτηριστικά τονίζεται, το παγκόσμιο εμπόριο για το 2015 θα εμφανίσει εξαιρετικά αναιμικό ρυθμό, μόλις 2%, επίπεδο στο οποίο έχει υποχωρήσει μόνο πέντε φορές στις τελευταίες δεκαετίες και αυτό συνέπιπτε με περιόδους ύφεσης: 1975, 1982-'83, 2001 και 2009.
Σε αυτό το φόντο, το ενδιαφέρον εστιάζεται στις προσεχείς ανακοινώσεις σχετικά με την εξέλιξη του ΑΕΠ στις ΗΠΑ, στη διάρκεια του α' τριμήνου του 2016. Η επιβράδυνση των ρυθμών, σε σχέση με τα τρέχοντα επίπεδα, θεωρείται απόλυτα δεδομένη, με ζητούμενο το βαθμό της επιβράδυνσης και την παραπέρα εξέλιξη.

«Σύννεφα» στην παγκόσμια οικονομία

Το ΔΝΤ χαρακτηρίζει το ενδεχόμενο εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ ένα από τα βασικά ρίσκα για την παγκόσμια οικονομία. «Το προγραμματισμένο για τον Ιούνιο δημοψήφισμα έχει ήδη δημιουργήσει μεγάλη αβεβαιότητα για τους επενδυτές», ανέφερε ο επικεφαλής οικονομολόγος του ιμπεριαλιστικού οργανισμού, Μ. Ομπσφελντ, σύμφωνα με τον οποίο «ένα Brexit θα προκαλούσε μεγάλο πλήγμα σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο, ανατρέποντας τις καθιερωμένες εμπορικές σχέσεις». Ο ίδιος, παρουσιάζοντας την έκθεση, τόνισε πως ο «κίνδυνος» του «Brexit» είναι «υπαρκτός».
Ταυτόχρονα, διαπιστώνονται εντονότεροι κίνδυνοι για τα παρακάτω:
-- Εντονότερη επιβράδυνση στην Κίνα, σε σχέση με τις τρέχουσες προβλέψεις, που θα μπορούσε να οδηγήσει «σε πιο γενικευμένη επιβράδυνση την παγκόσμια οικονομία».
-- Γεωπολιτικοί κίνδυνοι, Προσφυγικό και τρομοκρατία.
-- Παρατεταμένη περίοδος χαμηλών τιμών στο πετρέλαιο, που θα οδηγούσε σε περαιτέρω αποσταθεροποίηση τις προοπτικές για τα κράτη - εξαγωγείς. Από την άλλη πλευρά, η πρόσφατη πτώση των τιμών ενδέχεται να τονώσει τη ζήτηση από κράτη - εισαγωγείς.
Για το 2016, οι πρόσθετοι κίνδυνοι στην παγκόσμια οικονομία, σύμφωνα με όλες τις εκθέσεις των ιμπεριαλιστικών οργανισμών και επιτελείων, συμπεριλαμβάνουν την περαιτέρω επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης, τις ανταγωνιστικές υποτιμήσεις νομισμάτων στις αναδυόμενες οικονομίες, τη χαμηλή παραγωγικότητα, ενώ σημαντικός παράγοντας επιβράδυνσης παραμένουν «οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι στη Μέση Ανατολή».
Ειδικό βάρος έχει η επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας στην Κίνα. Να σημειωθεί ότι το μερίδιο της Κίνας στο παγκόσμιο ΑΕΠ φτάνει στο 16,6%, έναντι μεριδίων 15,9% των ΗΠΑ και 12,2% της Ευρωζώνης. Μάλιστα, οι ταξινομούμενες ως «αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες» (σε αυτές περιλαμβάνεται και η Κίνα) έχουν μερίδιο 57,1% στο παγκόσμιο ΑΕΠ. Με βάση και τα παραπάνω ερμηνεύονται οι αβεβαιότητες του κεφαλαίου, λόγω επιβράδυνσης στις «αναδυόμενες οικονομίες», με εξαίρεση την Ινδία που παρουσιάζει ρυθμούς ανάπτυξης. Το διεθνές εμπόριο επηρεάστηκε από την αναιμική ζήτηση εισαγωγών από τις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες, κυρίως από την Κίνα.
Η πτώση στις τιμές του πετρελαίου (47,1% σε όρους δολαρίου σε μέσα επίπεδα 2015) σχετίζεται τόσο με την πτώση της ζήτησης όσο και την αυξημένη προσφορά αργού πετρελαίου, «λόγω του εντεινόμενου διεθνούς ανταγωνισμού για τα μερίδια της παγκόσμιας αγοράς». Μάλιστα, από το Γενάρη του 2016, οι ΗΠΑ άρχισαν και την εξαγωγή πετρελαίου.
Οι διεθνείς τιμές των βασικών εμπορευμάτων υποχώρησαν το 2015 κατά 17,4% (σε όρους δολαρίου), με τους επιμέρους δείκτες των μετάλλων και των τροφίμων να υποχωρούν κατά 23,1% και 16%, αντίστοιχα. Βέβαια, όλα τα παραπάνω έχουν άμεσες επιπτώσεις σε χώρες - εξαγωγείς.

Θολώνει η ανάκαμψη

Ειδικότερα, σύμφωνα με την έκθεση του ΔΝΤ, οι εκτιμώμενοι ρυθμοί του ΑΕΠ, για το 2016 και το 2017, αντίστοιχα, διαμορφώνονται ως εξής:

• Παγκόσμια οικονομία: 3,2% (από 3,4% στην εκτίμηση του Γενάρη) και 3,5% (από 3,6%)
• ΗΠΑ: 2,4% (από 2,6%) και 2,5% (από 2,6%)
• Ευρωζώνη: 1,5% (από 1,7%) και 1,6% (από 1,7%)
• Ιαπωνία: 0,5% (από 1%) και -0,1% (από 0,3%)
• Κίνα: 6,5% (από 6,3%) και 6,2% (από 6%)
• Ρωσία: Πτώση 1,8% (από -1%) και ανάκαμψη 0,8% (από 1%)
• Βραζιλία: Πτώση 3,8% (από -3,5%) και απόλυτη στασιμότητα για το 2017 (αμετάβλητο)
• Ινδία: Καταγράφεται η μεγαλύτερη ενίσχυση ανάμεσα στις ταξινομούμενες οικονομίες, με ποσοστό 7,5% τόσο για το 2016 όσο και για το 2017.

Ανάκαμψη (;) με προϋπόθεση την αντιλαϊκή πολιτική

Σε ρότα περαιτέρω συρρίκνωσης θα συνεχίσει το ελληνικό ΑΕΠ και για το 2016, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ. Ειδικότερα, το Ταμείο εκτιμά πως το ΑΕΠ υποχώρησε κατά 0,2% το 2015, προβλέποντας ακόμη μεγαλύτερη πτώση, κατά 0,6%, για το 2016 και ανάκαμψη 2,7% το 2017.
Οπως τονίζεται στην έκθεση του ΔΝΤ, τα στοιχεία για την Ελλάδα είναι προκαταρκτικά, καθώς οι τελικές δημοσιονομικές προβολές δεν είναι διαθέσιμες αυτήν τη στιγμή, δεδομένου ότι είναι σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις σχετικά με τους δημοσιονομικούς στόχους του νέου προγράμματος προσαρμογής. Είναι φανερό ότι η ανάκαμψη (αναιμική και εξαιρετικά αβέβαιη) προϋποθέτει την κλιμάκωση της αντιλαϊκής πολιτικής με επόμενο βήμα το κλείσιμο της «αξιολόγησης».
Σε αντίστοιχο μήκος κύματος είναι και η έκθεση του ΙΟΒΕ για την ελληνική οικονομία. Σχετικά με την προβλεπόμενη εξέλιξη του ΑΕΠ και με την υπόθεση ότι «δεν θα υπάρξει πλέον άλλη σημαντική καθυστέρηση» στην «αξιολόγηση», εκτιμά ότι στο δεύτερο εξάμηνο του 2016 θα υπάρξει «θετική μεταβολή», που όμως θα καλύψει μόνο εν μέρει την κατρακύλα του α' εξαμήνου. Μάλιστα, σε 12μηνη βάση, το ΙΟΒΕ προβλέπει πτώση του ΑΕΠ «προς την περιοχή του 1%».
Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις στην ελληνική οικονομία είναι αναπόσπαστα συνδεμένες με τις εξελίξεις στην Ευρωζώνη όσο και γενικότερα. Σε αυτό το πλαίσιο, οι όποιες «διαφορές» με το ΔΝΤ σε σχέση με την Ελλάδα αφορούν το βαθμό της «απόδοσης» των αντιλαϊκών μέτρων, που με τη σειρά τους προσδιορίζονται και από την πλευρά της ανάκαμψης ή της υποχώρησης του ΑΕΠ. Βεβαίως, πίσω απ' αυτές τις διαφορές, όπως για παράδειγμα την επιμονή του ΔΝΤ για μείωση του χρέους, την άποψη ότι δεν «βγαίνει το πρόγραμμα με πλεονάσματα 3,5% το 2018», ότι «χρειάζονται πρόσθετα μέτρα», στα οποία αντιδρούν η Κομισιόν, η γερμανική κυβέρνηση με τον Β. Σόιμπλε, πρέπει να βλέπει κανείς τους οξύτατους ανταγωνισμούς ΗΠΑ - Ευρωζώνης, πιο σωστά ΗΠΑ - Γερμανίας. Αλλωστε, δεν πιστεύει κανείς ότι ο Μπ. Ομπάμα κάνει ταξίδι στη Γερμανία για συνομιλίες με την Α. Μέρκελ για το «ελληνικό ζήτημα», όπως γράφεται. Αλλα ζητήματα θέλουν να αντιμετωπίσουν, πολύ πιο βαθιά και μεγάλα, που έχουν σχέση με τα αρνητικά σημάδια στις οικονομίες τους και στην παγκόσμια οικονομία και ποιου κράτους τα μονοπώλια θα κερδίσουν ή θα χάσουν. Βεβαίως, και για την Ελλάδα ενδιαφέρονται, για μοιρασιές της πίτας που προκύπτει από τις ιδιωτικοποιήσεις. Αλλωστε, έχει γραφτεί κατ' επανάληψη ότι ενδιαφέρονται, πρωτίστως η Γερμανία και όχι μόνο, θεωρώντας βασικό στοιχείο στην «αξιολόγηση» τόσο το Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων, όσο και την υπόθεση των «κόκκινων» δανείων.
Επίσης, αυτές οι κόντρες συνδέονται με τις αντιθέσεις στην Ευρωζώνη, γύρω από το ζήτημα οικονομικής διακυβέρνησης, που σχετίζεται με την αυστηρή ή χαλαρή τήρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, τα μέτρα για την αντιμετώπιση της μη δυναμικής καπιταλιστικής ανάπτυξης (το ΔΝΤ ουσιαστικά θεωρεί αδύναμο κρίκο την Ευρωζώνη) και τις συζητήσεις για τα χρειαζούμενα δημοσιονομικά μέτρα. Μεγάλη κόντρα υπάρχει μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, που εστιάζει στη δυνατότητα αφενός διαχείρισης του χρέους με χαλαρή πολιτική, αφετέρου με την ύπαρξη υπουργού Οικονομικών με μεγάλο ταμείο ώστε να παρεμβαίνει σε ζητήματα διάσωσης και ανάπτυξης. Δεν είναι τυχαία επίσης η οξύτατη επίθεση του Β. Σόιμπλε, υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας, στον Μ. Ντράγκι, πρόεδρο της ΕΚΤ, για το πρόγραμμα χαλάρωσης ώστε να δίνεται πάμφθηνο χρήμα για επενδύσεις σε συνδυασμό με τα αρνητικά επιτόκια που συμβάλλουν στην ίδια κατεύθυνση.
Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες πρέπει να βλέπουμε και το ζήτημα της αντιμετώπισης των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας και την υπόθεση της ανάκαμψης που δε φαίνεται. Βεβαίως, ό,τι και αν γίνει στη συνέχεια, ο λαός θα ματώνει για το στόχο των πρωτογενών πλεονασμάτων. Μάλιστα, σύμφωνα με τον επικεφαλής του Γιούρογκρουπ, Γ. Ντάισελμπλουμ, «πρέπει να συζητήσουμε τι θα γίνει αν η Ελλάδα αποκλίνει από τους στόχους που έχουν τεθεί». Σε αυτό το πλαίσιο, ορθάνοιχτο παραμένει το ενδεχόμενο επιβολής και νέου πακέτου αντιλαϊκών μέτρων, στο πλαίσιο της δεύτερης, αλλά και των επόμενων «αξιολογήσεων» που θα ακολουθήσουν το επόμενο διάστημα...