ΕΓΓΥΤΑΤΟΣ ΚΕΝΤΑΥΡΟΥ Πιθανόν φιλόξενος στη ζωή πλανήτης στο κοντινότερο άστρο!

ΕΓΓΥΤΑΤΟΣ ΚΕΝΤΑΥΡΟΥ

Πιθανόν φιλόξενος στη ζωή πλανήτης στο κοντινότερο άστρο!

Καλλιτεχνική απεικόνιση ανατολής από την επιφάνεια του Εγγύτατου β, με την προϋπόθεση ότι είναι πετρώδης πλανήτης, όπως η Γη. Στον ορίζοντα, ο Εγγύτατος Κενταύρου, ο κόκκινος νάνος, γύρω από τον οποίο περιφέρεται ο πλανήτης και λίγο πάνω και δεξιά τα άλλα δύο άστρα του τριπλού αστέρα Αλφα Κενταύρου

Η ευνοϊκότερη περίπτωση, δηλαδή να εντοπιστεί πλανήτης στο κοντινότερο άστρο και αυτός ο πλανήτης να βρίσκεται στην κατοικήσιμη ζώνη γύρω από αυτό το άστρο, ίσως είναι τελικά πραγματικότητα, σύμφωνα με τα δεδομένα που συνέλεξε το Ευρωπαϊκό Νότιο Παρατηρητήριο (ESO), ένα από τα μεγαλύτερα αστεροσκοπεία του κόσμου (διάμετρος φακού 3,6 μέτρα), που είναι εγκατεστημένο στη Χιλή. Μετά την ανακοίνωση του ESO, οι αστρονομικές παρατηρήσεις του επιβεβαιώθηκαν και από άλλα μεγάλα αστεροσκοπεία. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει ότι δεν πρόκειται για κάποιο λάθος στις παρατηρήσεις ή τους υπολογισμούς, δεδομένου ότι ο εντοπισμός του πλανήτη δεν μπορεί να γίνει με άμεσο τρόπο, επειδή λόγω της μεγάλης απόστασης είναι πρακτικά αόρατος.

Ταλάντωση

Ο Εγγύτατος β (Proxima b), όπως ονομάστηκε ο εξωπλανήτης, περιφέρεται γύρω από τον αστέρα Αλφα Κενταύρου Γ, γνωστότερο ως Εγγύτατο Κενταύρου (Proxima Centauri), καθώς πρόκειται για το κοντινότερο στο ηλιακό μας σύστημα άστρο, σε απόσταση 4,2 ετών φωτός (1 έτος φωτός είναι η απόσταση που διανύει το φως μέσα σε ένα έτος κινούμενο με ταχύτητα 300.000 χλμ. ανά δευτερόλεπτο). Ο Εγγύτατος Κενταύρου είναι το τρίτο μέλος της τριάδας άστρων που ονομάζεται Αλφα Κενταύρου και παλιότερα θεωρούνταν διπλός αστέρας, αλλά αποδείχτηκε τελικά τριπλός. Πρόκειται για έναν ερυθρό νάνο, ένα αστέρι με μέγεθος πολύ μικρότερο από αυτό του Ηλιου και πιο κοντινό σ' αυτό του Δία, που ακριβώς λόγω μεγέθους δεν μπορεί να ανεβάσει υψηλή θερμοκρασία, με αποτέλεσμα να μην εκπέμπει κίτρινο, αλλά κόκκινο φως. Οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι πολλοί εξωπλανήτες περιφέρονται γύρω από τέτοια άστρα και στο πλαίσιο του προγράμματος Αμυδρή Ερυθρά Κηλίδα (Pale Red Dot) μελετούσαν τα τελευταία χρόνια αρκετά απ' αυτά, μεταξύ τους και το πιο ενδιαφέρον, τον Εγγύτατο Κενταύρου.

Απεικόνιση του πλανήτη Εγγύτατου β με τον κόκκινο ήλιο του, τον Εγγύτατο Κενταύρου, στο βάθος

Καθώς η ευθεία παρατήρησης από τη Γη φαίνεται να μη βρίσκεται στο επίπεδο περιφοράς του και έτσι δεν υπάρχει περίπτωση διάβασης (περάσματος του πλανήτη μπροστά από το άστρο), ο εντοπισμός του εξωπλανήτη έγινε μόνο μέσω της ανεπαίσθητης βαρυτικής επίδρασης που έχει στον Εγγύτατο Κενταύρου. Μέσω του φαινομένου ντόπλερ (αλλαγή μήκους κύματος του φωτός που εκπέμπεται από κινούμενα σώματα) διαπιστώθηκε ότι ο Εγγύτατος Κενταύρου περιοδικά άλλοτε πλησιάζει και άλλοτε απομακρύνεται από τη Γη με ταχύτητα 5 χλμ. την ώρα.

Ερωτήματα

Ο πλανήτης Εγγύτατος β έχει μάζα περίπου 1,3 φορές τη μάζα της Γης και, το κυριότερο, υπολογίστηκε ότι κινείται μέσα στην κατοικήσιμη ζώνη γύρω από το άστρο του, δηλαδή στην περιοχή όπου οι θερμοκρασίες είναι τέτοιες, ώστε να μπορεί να υπάρξει νερό σε υγρή μορφή. Επειδή ο Εγγύτατος Κενταύρου είναι πιο ψυχρός, η ζώνη αυτή βρίσκεται πολύ πιο κοντά στον ερυθρό νάνο, απ' ό,τι η κατοικήσιμη ζώνη του ηλιακού συστήματος στον Ηλιο. Ο Εγγύτατος β περιφέρεται γύρω από το άστρο του σε απόσταση μόλις 7 εκατομμυρίων χιλιομέτρων, πολύ μικρότερη απόσταση απ' ό,τι ο Ερμής περιφέρεται γύρω από τον Ηλιο και μόλις το 5% της ακτίνας περιφοράς της Γης. Γι' αυτό, το έτος στον Εγγύτατο β διαρκεί μόλις 11,2 γήινες μέρες. Είναι απίθανο να έχει εποχές.

Σύνθετη φωτογραφία που απεικονίζει το ESO και το τμήμα του Γαλαξία στο οποίο βρίσκεται ο αστερισμός του Κενταύρου. Στον κίτρινο κύκλο το πολύ φωτεινό Αλφα Κενταύρου και λίγο πιο πάνω ο μη ορατός διά γυμνού οφθαλμού Εγγύτατος Κενταύρου. Στις δύο μικρές φωτογραφίες από κάτω, αριστερά οι φωτεινοί αστέρες άλφα Κενταύρου Α και Β και δεξιά ο Εγγύτατος

Η εκπληκτική επιστημονική ανακοίνωση συνοδεύεται από πολλά ερωτήματα όσον αφορά κρίσιμες λεπτομέρειες: Είναι πετρώδης ο Εγγύτατος β, ή είναι μια μικρή εκδοχή αεριώδους πλανήτη; Αν είναι πετρώδης έχει ατμόσφαιρα γύρω του; Σχηματίστηκε στη σημερινή θέση του, οπότε θα είναι μάλλον στεγνός ή μετακινήθηκε σταδιακά προς το εσωτερικό του συστήματος, οπότε έχει αυξημένη πιθανότητα να διαθέτει σημαντικές ποσότητες νερού; Μήπως, όπως συμβαίνει συχνά σε πλανήτες και δορυφόρους με πολύ μικρές ακτίνες περιφοράς, ο Εγγύτατος β έχει οδηγηθεί λόγω παλιρροϊκών δυνάμεων να έχει μόνιμα στραμμένη τη μια πλευρά του προς το άστρο (όπως η Σελήνη έχει πάντα στραμμένη την ίδια πλευρά προς τη Γη); Στην περίπτωση αυτή οι κλιματολογικές συνθήκες θα εμφανίζουν πολύ έντονες αντιθέσεις στην επιφάνειά του. Σε αντίθετη περίπτωση, ολόκληρη η επιφάνειά του θα εκτίθεται σε δυνάμει καταστροφικές για τη ζωή ηλιακές εκλάμψεις, που θα συμβαίνουν πολύ κοντά στον πλανήτη. Εχει μαγνητικό πεδίο και μάλιστα αρκετά ισχυρό ώστε η ατμόσφαιρα και τυχόν ζωή στην επιφάνειά του να προστατευτεί από το βομβαρδισμό της ακτινοβολίας σωματιδίων του άστρου του; Και τι επίδραση θα έχουν σε σχέση με την εμφάνιση και διατήρηση ζωής οι έντονες ακτίνες-Χ που δέχεται από τον Εγγύτατο Κενταύρου; Στα θετικά στοιχεία για την εμφάνιση ζωής είναι το γεγονός ότι οι κόκκινοι νάνοι ζουν εκατοντάδες φορές περισσότερο από τα κίτρινα άστρα, όπως ο Ηλιος, κι έτσι υπάρχει περισσότερος διαθέσιμος χρόνος. Ο Εγγύτατος Κενταύρου υπολογίζεται ότι είναι λίγο μεγαλύτερης ηλικίας από τον Ηλιο.

Ταξίδι στ' αστέρια

Η αμερικανική NASA χαιρέτισε την ανακάλυψη του ESO, που με βάση τα δεδομένα του διαστημικού τηλεσκοπίου Κέπλερ δεν ήταν εντελώς απρόσμενη. Η στατιστική μελέτη αυτών των δεδομένων είχε δείξει ότι τουλάχιστον ένας πλανήτης πιθανόν φιλικός στη ζωή θα έπρεπε να περιφέρεται γύρω από κάποιο άστρο τύπου Μ, όπως ο Εγγύτατος Κενταύρου, σε απόσταση μικρότερη από 10 έτη φωτός από το ηλιακό σύστημα. Το γεγονός ότι ο πλανήτης αυτός εντοπίστηκε γύρω από το κοντινότερο άστρο, είναι ζήτημα καλής τύχης και παραπέρα ένδειξη ότι πλανήτες υπάρχουν παντού μέσα στο Γαλαξία, παντού μέσα στο σύμπαν.

Φωτογραφία του τμήματος του ουρανού όπου φαίνεται το εκτυφλωτικό ζεύγος των Αλφα Κενταύρου ΑΒ και ο Εγγύτατος (Proxima)

Οι αστρονόμοι ελπίζουν ότι τα νέα, ακόμη μεγαλύτερα τηλεσκόπια που θα τεθούν σε λειτουργία τα επόμενα χρόνια, θα διευκολύνουν τη μελέτη του νέου και απ' ό,τι φαίνεται σημαντικότερου απ' όσους έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα εξωπλανήτη. Ειδικότερα αν μπορέσουν να εντοπίσουν ενδείξεις ύπαρξης ατμόσφαιρας γύρω από τον Εγγύτατο β.
Το Αλφα Κενταύρου είναι το σύστημα που στοχεύουν πολλές προτάσεις εξερεύνησης του Διαστήματος πέρα από το ηλιακό σύστημα, που συνήθως προτείνουν την εκτόξευση διαστημοπλοίου με ηλιακό ιστίο. Ενα τέτοιο σκάφος θα μπορούσε να επιταχυνθεί σε ταχύτητα ενός πέμπτου της ταχύτητας του φωτός, ώστε να περάσει κοντά στον Εγγύτατο Κενταύρου σε 20 χρόνια. Με τη σημερινή πυραυλική τεχνολογία το ταξίδι στο κοντινότερο άστρο απαιτεί περισσότερα από 30.000 χρόνια.

Ο Ηλιος είναι πολύ μεγαλύτερος από τον Εγγύτατο Κενταύρου. Ομως, η φαινόμενη διάμετρος του δεύτερου (κόκκινος κύκλος) στον ουρανό του πλανήτη Εγγύτατου β θα είναι πολύ μεγαλύτερη, όπως φαίνεται σε αυτή τη συγκριτική εικόνα με τη φαινόμενη διάμετρο του Ηλιου στον ουρανό της Γης (κίτρινος κύκλος)

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: www.eso.org, www.nature.com, www.nasa.gov